Qirg’izston janubidagi masjidlarda imomlar va din etakchilari (qozi va muftiy) bilan birgalikda Hanafiy mazhabida ibodat qilishga jamoatni keng ko’lamda targ’ib qila boshlashdi. Keyingi 1-2 oy ichida kuchaytirilgan bu kampaniya asosan Fotiha surasi oxirida “Amiyn”ni jahriy aytmaslik, takbirda qo’lni quloq barobar ko’tarishlikka chaqirish bilan bir qatorda “Xalifalik bid’at narsa, u payg’ambarimizdan o’ttiz yil o’tib yo’q bo’lib ketgan”, degan da’vodagi mav’izalarani qilishdi. Qirg’iziston janubiy viloyatlari “qozi”si Niyozali Aripov, O’sh viloyatidagi teleko’rsatuvlarda va masjidlarga navbatma-navbat borib, yuqorida keltirib o’tganimzdek, Hanafiy mazhabiga taalluqli Shar’iy hukmlar haqida juma namozlaridan avval qator masalalarni qilib o’tdi.
Biz Hanafiy mazhabining etakchi ulamolari Xalifalik haqida keltirib o’tgan quyidagi so’zlariga e’tiborni qaratib, ular keltirgan fikrlar bizning imomlar aytayotgan so’zlarga qanchalik muvofiq kelishini sizlarga etkazmoqchimiz.
«Xalifalik haqida»
Buyuk Olim, Shayx Abu Hafs Umar ibn Ahmad ibn Ismoiyl al-Nasafiy, al Hanafiy, al Matrudiy, as-Samarqandiy hijriy 461-yil tavallud topib, 537-yili vafot qilganlar.(Milodiy 1068-1142)
Bu kishi bizning Hanafiy mazhabidagi olimlarimizdan bo’lib (Aqoidi Nasafiy) nomli asar qoldirganlar va bu asarga buyuk, mo”tabar alloma Sa’duddin Mas’ud at Taftazoniy al Hanafiy (sharx) yozganlar. Alloma xijriy 722-yili tavallud topib, 792-yili Samarqanda vafot qilganlar (milodiy 1323-1393)
Shayh at-Taftazoniy sharhlagan (Sharh Aqoidi al Nasafiy) kitobida Xalifalik haqida shunday deydi: “Xalifalik qilish, tayinlash musulmonlarga vojibdir”. Xalifani tiklashni barcha mazhablar Ahli sunna val jamoa, Mo”tazila, Imomiya, Zaydiyalar vojib deb bilishgan.
Ahli sunna val jamoa Xalifalik tiklashni vojib ekaniga quyidagi dalillarni keltiradi:
Payg’ambarimiz sallollahu alayhi va sallam “kimki o’z zamonining imom xalifasini bilmay o’lsa, u johiliyat o’limida o’lgan bo’ladi” ular yana o’z fikrlariga ushbu ijmo’ni dalil qilib keltiradilar : “Ummat payg’ambar sallollahu alayhi va sallam vafotlaridan keyin xalifani tiklashni eng muhim vazifa, deb bilgan. Xatto bu vazifani payg’ambar sallollahu alayhi va sallamni dafn qilishdan oldingi o’ringa qo’ygan. Har bir xalifa o’tgandan keyin xam xuddi shunday qilingan” .
Ular (Ahli sunna val jamoa va boshqalar) quyidagi gaplarni ham o’z fikrlariga dalil qilib keltirganlar: “Shar’iy vojibotlarning juda katta qismi imom xalifaga bog’liqdir”.
Nasafiy bu haqida shunday deydi: “Musulmonlarga shar’iy hukmlarni ijro qiladigan, had (jazo choralari)ni barpo qiladigan, mamlakat chegaralarini himoya qiladigan, musulmonlar qo’shinini tayyorlaydigan, ularning sadoqotlarini yig’adigan, zo’ravonlarni, o’g’rilarni, qaroqchilarni tiyib qo’yadigan, juma va xayitlarni barpo qiladigan, Ummat orasidagi ixtilof va kelishmovchiliklarni hal qiladigan, huquqlar ustidagi guvohliklarni qabul qiladigan, valiysi bo’lmagan etim-sag’iyrlarni uylab joylaydigan, o’ljalarni musulmonlar orasida taqsimlaydigan xalifani bo’lishi shart va vojibdir”
Bu ikki Allomani fikr mulohazalaridan, hozirgi biz Ahli sunna val jamoamiz, biz matrudiy aqidasidamiz deyayotgan ruvaybizalar faqat tilida shunday deyayotgani, amalda esa o’zlari aytayotganlariga ergashmayotgani ma’lum bo’ladi.
Oldingi Sahobalar, Tobeinlar, Salafi Solihlar, Ahli sunna val jamoalar barcha-barchasi Xalifani tiklash va tayin qilishni Vojib, deb bilishgan.
Hozirgi kunda o’zini Ahli sunnamiz, Matrudiy aqida kitoblariga ergashamiz, deb “Xalifalik bu bid’at”, “Xalifalik bu xom hayol”, “Xalifalik qilishga buyurilgan emasmiz”, “Din boshqa, siyosat boshqa” deyayotganlar faqat o’z havoyi nafslariga ergashishyapti.
Ular Ahli sunnadan emas, ular ahli demokratiya, ular ahli nafs egalaridir
KITOBLARI
Imom Taftazoniy juda ko’plab asarlar muallifi bo’lib, bu asarlaridan Ummat keng holda foydalanib kelgan.
U kishining asarlaridan Misrdagi “Azhar”, Tunisdagi “Zaytun”, Islom diyorida keng tarqalgan “Atiyq” o’quv joylarida Xalifalik davrida ham foydalanilgan, hozir ham foydalanib kelinmoqda.
Quyida Ulamolar orasida mashhur bo’lgan, Ular Islomni o’rganishda va o’rgatishda asosiy manba sifatida foydalanib keladigan ba’zi kitoblarini keltiramiz.
1) Irshad ul Xaadi fin Nahv ارشاد الهادي في النحو
2) Al Talvih fi Kashfi Xaqoiqil Tanqih التلويح في كشف حقائق التنقيح
3) Al Isbah fi Sharhi Diybajatil Misbah المصباح الاصباح في شرح ديباجة
4) Tarkib ul Jalil fin Nahv تركيب الجليل في النحو
5) Tahzib ul Mantiq va Kalaam تهذيب المنطق والكلام
6) Aljizru al Asomm fi Sharhi Maqosid ul Tolibiyn الجذر الاصم في شرح مقاصد الطالبين
7) Haashiya Ala al Kashshaaf lil Zamaxshariy حاشية على الكشاف للزمخشري
8) Daf un Nusus val Nukus دفع النصوص والنكوص
9) Risalat ul Akrox رسالة الاكراه
10) Sharh Tasrif al Zinjaaniy شرح تصريف الزنجاني
11) Sharh Talxis ul Miftaah شرح تلخيص المفتاح
12) Sharh Hadis ul Arba’iyn شرح حديث الاربعين
13) Sharh Shamsiyya fil Mantiq شرح الشمسية في المنطق
14) Sharh ul Aqooid ul Nasafiy شرح العقائد النسفية
15) Sharh Farooiz ul Siroojiyya lil Sajaavandiy شرح فرائض السراجية للسجاوندي
16) Sharh ul Kashshaaf شرح الكشاف
17) Sharh Muxtasar li Ibni Haajib شرح مختصر لابن الحاجب
18) Fataava ul Hanafiyya فتاوى الحنفية
19) Qovaaniyn ul Sarf قوانين الصرف
20) Kashf ul Asror va Iddat ul كشف الاسرار وعدة الابرار
Abror fi Tafsir ul Qur’on Faarisiy في تفسير القرآن فارسي
21) Sharh Talxis ul Jaami’ lil Shayx Masud شرح تلخيص الجامع للشيخ مسعود
22) Sharh ul Muxtasar Ala Talxis ul Miftaah الشرح المختصر على تلخيص المفتاح
23) al Mutovval fil Ma’aaniy val Bayaaniy المطول في المعاني والبيان
24) Miftaah ul Fiqhi مفتاح الفقه
25) Maqoosid ul Toolibiyn fi Ilmi Usul id Diyn مقاصد الطالبين في علم اصول الدين
26) Ni’am us Savabig’ fi Sharh in نعم السوابغ في شرح النوابغ للزمخشري
Navabig’ lil Zamaxshariy
27) Sharh Miftaah ul Ulum شرح مفتاح العلوم
28) Haashiyat ala Sharhi Aziddin Iyygi الحاشية على شرح عضد الدين الإيجي
Eng mashhur ustozlari
1) Bahouddin al Samarqandiy al Hanafiy بهاء الدين السمرقندي الحنفي
2) Azudud Diyn Abdurahmon ibn عضد الدين عبد الرحمن بن
Ahmad ibn Abdulg’offar al Iygiy أحمد بن عبد الغفار الإيجي
3) Qutbiddin Mahmud ibn Muhammad قطب الدين محمود بن محمد نظام
Nizomiddin al Rooziy al Tahtaaniy الدين الرازي التحتاني
4) Ziyouddin Abdulloh ibn Sa’dulloh ضياء الدين عبد الله بن سعد الله
ibn Muhammad Usmon al Qozviyniy بن محمد عثمان القزويني
Eng mashhur shogirdlari
1) Hassomuddin Hasan ibn Aliy ibn حسام الدين حسن بن علي بن
Hasan al Buyurdiy al Hotiybiy حسن الأبيوردي الخطيبي
2) Haydar ibn Ahmad ibn Ibrohiym حيدر بن أحمد بن إبراهيم
al Rumiy al Hanafiy الرومي الحنفي
3) Alouddin Aliy ibn Muvso ibn علاء الدين علي بن موسى بن
Ibrohiym al Rumiy al Hanafiy إبراهيم الرومي الحنفي
4) Muhammad ibn Atoulloh ibn Muhammad al Rooziy محمد بن عطاء الله بن محمد الرازي
5) Shamsiddin Muhammad ibn Fazlulloh شمس الدين محمد بن فضل الله
ibn Mujiduddin al Karimiy بن مجد الدين الكريمي
6) Alouddin Muhammad ibn Muhammad ibn علاء الدين محمد بن محمد بن
Muhammad ibn Muhammad al Buhoriy al Hanafiy محمد بن محمد البخاري الحنفي
7) Jamoliddin Yusuf ibn Rukniddin جمال الدين يوسف بن ركن الدين
Masiyh ul Avbahiy al Xurosoniy al Samarqandiy مسيح الأوبهي الخراساني السمرقندي
(Abu Uqba al Hanafiy)
