بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
AQSHdagi oraliq saylovlar milliarderlarni boyituvchi o‘yindir
AQSHda oraliq saylovlarda ovoz berish yakunlandi va ayrim shtatlarda hamon bu jarayon davom etmoqda. Saylovchilar Demokratlar kongressdagi har ikki palatani ham saqlab qoladimi yoki nazorat Respublikachilar qo‘liga o‘tadimi, deya natijani intiqlik bilan kutmoqdalar. Bir necha kun ichida vakillar palatasi natijalari yakunlanadi. Demokratlar senat nazoratini juda qisqa farq bilan qo‘lga kiritishdi. Respublikachilarning esa kongressning bir yoki har ikki palatasida osonlik bilan ko‘pchilik o‘rinlarni qo‘lga kiritishlari kutilayotgan edi. Ammo natijaning bunchalik yaqin qolganidan ko‘pchilik hayratda qoldi.
Biroq, bu saylovlarda eng katta yutuqlarni qo‘lga kiritgan kishilar milliarderlarning o‘zlari bo‘lib, ular kim g‘alaba qozonishini allaqachon bilishgan. Unda asil g‘alaba qozonganlar nomzodlar ham, ularning partiyalari ham, amerikalik xalq ham emas, balki nomzodlarga saylovoldi tashviqotlarini olib borishlari uchun millionlab dollar berganlardir. Chunki saylovoldi tashviqoti xarajatlari juda qimmat. Misol uchun, Demokratlar va Respublikachilarning Jorjiya shtatidagi saylovoldi kampaniyalari 262 million dollarga yetdi. 2022 yilgi kongress saylovi kampaniyalarining asosiy donorlari quyidagilar:
Jorj Soros: Demokrat Jon Fettermanga (Pensilvaniya shtatidan) senatdagi nomzodini qo‘llab-quvvatlash uchun 13 million dollar berdi.
Piter Til: Ogayo va Arizona shtatlaridan Respublikachi ikki nomzodga 15 million dollar berdi.
Jeff Yass: Respublikachilardan Oklaxoma va Shimoliy Karolina shtatlaridan bellashayotgan ikki nomzodga, shuningdek, Minnesota shtatidan bir Demokrat nomzodga millionlab dollar bilan yordam berdi.
Darhaqiqat, ushbu nomzodlarning har biri natijalarda ma’lum bo‘lganidek saylovda g‘olib chiqdi. Bundan tashqari, mag‘lub nomzodlar ham milliarderlar tomonidan qo‘llab-quvvatlanishdi. Ertaga har qanday nomzod xoh g‘olib bo‘lsin, xoh mag‘lub bo‘lsin, farqsiz, boylarning yutug‘iga xizmat qiladi.
Aka-uka Ronald Lauder bilan Leonard Lauderlar ham millionlab dollar sarflashdi, ammo ular Nyu-York shtati gebernatori lavozimiga muxolafatchi nomzodlarni qo‘llab-quvvatlashdi. Bugun mag‘lub ertaga g‘olibga aylanyapti. Chunki har qanday nomzod milliarderlarning pulisiz hech bo‘lmasa saylovchilar uning nomini eshitadigan va o‘zi ham saylovoldi kampaniyasi olib boradigan yergacha ham yetib borolmaydi… Shuning uchun ham asl g‘olib kelganlar milliarderlardir. Chunki saylanajak nomzodlar, kim bo‘lishlaridan qat’iy nazar, albatta bir siqim elita qo‘lidagi ulkan miqdordagi boylikni muhofaza qilishga harakat qilishi shart.
Ba’zan, Jey Robert Pritsker kabi milliarderlarning o‘zi ham siyosat kurashida bevosita qatnashyapti. Illinoys shtatining mashhur biznesmeni hisoblangan va 3.6 milliard dollar mablag‘ga ega bo‘lgan, oilasi «Hyatt Hotels Corporation» mehmonxonalariga egalik qiladigan bu Demokrat biznesmen ayni shtat gebernatorligiga 150 million dollar sarflab, qayta saylangan.
Tramp ham milliarder va hozir u 2024 yilgi prezidentlikka harakat qilyapti. Boshqalarning aksi o‘laroq, Tramp yirik xalqchillikka ega. Ammo Trampning partiyasi uning masalasida bo‘lingan, milliarderlar ham xuddi shunday bo‘lingan.
Rupert Myordok: U «Uoll-strit djornel», «Nyu-York Post» va «Fox-Newc» gazetalariga egalik qiladi. Avval Trampga hujum qilib, uni ahmoq deb so‘kkan, so‘ng uni qo‘llab-quvvatlagan. Yaqinda u 2024 yilgi prezidentlikka Respublikachilardan potensial nomzod sifatida paydo bo‘ldi va hammalari Trampni haqoratlashga o‘tishdi.
Ommaviy axborot vositalari Demokratlarning muqaddas ustuni hisoblanadi, ammo ulardan ko‘pchiligi milliarderlar tomonidan nazorat qilinadi. Masalan, mazkur Myordok o‘zining 21.7 milliard dollarlik boyligi bilan AQSHdagi 31-chi eng katta boy sanaladi. U shuningdek, AQSH, Britaniya va Avstriyadagi ommaviy axborot vositalarining asosiy qismi ustidan ham nazorat o‘rnatgan bo‘lib, bu ham uning nufuzini oshirgan.
Kongress ham Amerikaning demokratik nazariyasi ustunlaridan biri hisoblanadi. U prezidentning vakolatlarini cheklash uchun yaratilgan qonun chiqaruvchi organ. Chunki AQSH konstitutsiyasining bosh asoschilari prezidentning qirol bo‘lishiga yo‘l qo‘yishmaydi. Biroq, kongress tomonidan amalga oshiriladigan nazorat milliarderlarga ham foyda keltiradi. Chunki qirol kabi xatti-harakat qiluvchi prezident ular uchun muammo tug‘dirishi mumkin. Darvoqe, moliya bozorlari kongressning prezidentning partiyasidan boshqa partiya tomonidan nazorat qilinishini afzal ko‘radi.
Darhaqiqat, dunyoning eng katta moliya instituti UBS AQSHdagi oraliq saylovlarning kutilayotgan natijalari haqida bunday izoh berdi: «Yakuniy natija qanday bo‘lishidan qat’iy nazar, biz bo‘lingan hukumat bo‘lishini istaymiz, chunki bu turg‘unlik bo‘lishi imkonini oshiradi va qonunchilik harakatlarini cheklaydi. Chunki odatda bozorlar uchun shunday bo‘lgani yaxshi». Qisman «Goldman Sachs» bankiga tegishli BTIG (Yirik Moliya Xizmatlari) kompaniyasi ham shunga o‘xshash bayonot berdi: «Biz asosiy holatimizni tamsil etuvchi bo‘lingan hukumat ssenariysiga ishonamiz. Chunki bu kelajakda – 2011-2013 yillarda bo‘lingan hukumatda guvoh bo‘lganimizdek – moliyaviy jangga olib keladi».
Roya gazetasining 2022 yil 16 noyabr chorshanba kungi 417-sonidan
