بسم الله الرحمن الرحيم
YO‘L
2 fasl
Biz va o‘zgartirish
Bu yurtlarning aholisi, xususan, musulmonlari o‘zgartirishga eng muhtoj insonlardir. Boshqa xalqlardagi o‘zgartirishga intilish yanada yaxshiroq hayot tarziga erishish uchun harakat qilishdan iborat bo‘lsa, biz-musulmonlarniki esa, yo‘q bo‘lib ketishidan qutilishga harakat qilishdir. Shuning uchun o‘zgartirishga intilish ummat hayotiga bog‘liq, taqdirni hal qiladigan jiddiy intilish bo‘lishi zarur. Shu tufayli taqdirni hal qiluvchi bu ishni keyinga qoldirib, cho‘zib bo‘lmaydi, sustlik qilish yaramaydi, bu xususda savdolashib ham bo‘lmaydi. Chunki bu mintaqa farzandlari bo‘lmish biz, qariyb bir asrdan beri yomondan ham yomonroq holatda, tubanlikni o‘zi ham xijolat bo‘ladigan tubanlikda, xorlikni o‘zi ham unamaydigai xorlikda, sharmandalikni o‘zi ham rozi bo‘lmaydigan sharmandalikda yashayapmiz. Bu gaplarning voqeligini har bir inson bilsa yoki his qilsa kerak. Chunki qaysi xalq ota-bobolarini qirgan o‘z dushmanlariga ta’zim qiladi, hurmat ko‘rsatadi?! Qaysi xalq dushmanlariga boyliklarini topshirib qo‘yib, o‘zlari mardikor bozorlarida bir burda non uchun dunyo kezadi?! Qaysi xalq o‘z dinini tashlab qo‘yib, o‘z yurtida, o‘z vatanida dinini o‘rganishga, amal qilib, dinining talablariga rioya qilishga qiynaladi, yurtdoshlariga dinlarini o‘rgatish borasida qarshiliklarga, hatto o‘z dindoshlaridan ta’qiblarga, qo‘vg‘inlarga uchraydilar, dushmanidan yashash tarzini o‘rganishib, ularga o‘xshashga harakat qiladi?!
Buni faqat ikki kimsa bilmasligi mumkin. Biri johilligiga g‘arq bo‘lgan, ko‘zi ham, aqli ham ko‘r kimsa. Ikkinchisi esa shu ummatdan deb da’vo qiladigan, aslida bu ummatga mansub bo‘lmagan kimsa. Yusuf a.s. ning qoniga bo‘rini hech qanday aloqasi bo‘lmagani kabi bunaqa kimsaning da’vosini ushbu ummatga hech qanday aloqasi yo‘q. Biz yashab o‘tgan va hozir ham yashayotgan achchiq haqiqatlar va sharmandali vaziyatlar bizni bu gapni aytishga majbur qildi. Bu sharoitlar, vaziyatlar shu darajada og‘ir, siqiq, zug‘umli ekanini har qanday esi past, tentak ham sezmay qolmaydi.
Shu tufayli johil va ko‘r bo‘lgan birinchi kimsani — garchi qiyin bo‘lsa ham — tuzatish, muolaja qilish mumkin. Ammo ikkinchi kimsani tuzatish, muolaja qilish mumkin emas. Chunki bunday kimsa xuddi jonsizlanib, tiriklayin chirib qolgan tana a’zosiga o‘xshaydi. Hozirgacha meditsina uni kesib tashlashdan o‘zga chorasini topgani yo‘q. Demak, bizda ham bunday kimsani kesib, uloqtirib tashlashdan boshqa chora yo‘q.
Ummat yoppasiga sharhlashga o‘rin qoldirmaydigan darajada tushunadigan, his qiladigan bo‘lib qolganiga ko‘nglimiz to‘q bo‘lsada, g‘ofillarga tanbeh berish, unutganlarga eslatish, aqlli, tushungan yurtdoshlarni fikrlatish hamda bahsni osonlashtirish uchun biz yashayotgan buzuq voqelikni eng ko‘zga tashalanadigan alomatlarini bayon qilaman.
Bu alomatlarni hammaga ma’lum hamda muhim jihatlarga bo‘laman:
a) Siyosiy jihat.
Hammaga ma’lumki, bu ummat uzoq asrlar mobaynida olamdagi eng oliy Ummat, buyuk davlat sohibi, jahondagi yuksak madaniyat va rivojlangan ilm-fan, ma’rifatning egasi bo‘ldi. Butun dunyo u bilan hisoblashar, savlatidan, kuch-quvvatidan hayiqar, uning so‘ziga majburan yoki ixtiyoran quloq solardi. Shunday ummat, shunday davlat, o‘sha hazorat (dunyoqarash), madaniyat va ma’rifat egalari endilikda oxirgi o‘ringa tushib qoldi. Bosqinchilarning otlarini tuyoqlari uni toptaydigan, jirkanch va pastkash notavonlarning poshnalari ezg‘ilaydigan bo‘lib qoldi.
Yagona, kuchli, aziz bo‘lgan Davlatlarini xiyla-nayranglar bilan, to‘hmat qilib, yolg‘ondan «davlatlar» deb ataladigan, 50 dan ortiq qog‘oz vujudlarga, davlatchalarga bo‘lib yuborishdi.
Bu Islomiy Davlatning fuqarolari shu buyuk Davlatning tobesi bo‘lgani uchun, shunday yuksak dunyoqarash farzandi sifatida, o‘shandek yuksak madaniyat, tarixida bo‘lganidek taraqqiy etgan ilm-ma’rifat sohibi bo‘lgani uchun dunyoni har yerida boshini tik tutib, mag‘rur yurardi. Bugunga kelib ushbu fuqaro shu ummatga mansub ekanligidan uyalib, xijolat bo‘lib, boshini egib yuradigan bo‘lib qoldi.
Ilgari muslim o‘zining keng, kuchli Islomiy Davlatidan dinni g‘olib qilish uchun mujohid, g‘oziy sifatida chetga chiqardi. Yoki Islom qo‘shinlari tomonidan fath qilingan viloyatlarni biriga amir sifatida yoki insonlarni zulmatlardan nurga, dinlarni, insoniy tuzumlarning jabru zulmidan o‘zi: eng to‘g‘ri, yagona din hamda yuksak hayot tarzi – deb e’tiqod qiladigan Islom adolatiga olib chiqish uchun boshqa xalqlar o‘rtasida Islomni yoyib da’vatchi, hidoyatchi, to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatuvchi sifatida chiqardi. Bugunga kelib ushbu muslim qog‘oz, qo‘g‘irchoq davlatchalarini biridan siyosiy zulmdan, iqtisodiy qashshoqlikdan qochib, qochoq sifatida Nyu-York, Vashington axlatxonalarida axlat tashuvchi sifatida Amerikaga, Parijdagi oshxonada idish-tovoq yuvuvchi sifatida Fransiyaga, Stokgolm va boshqalarda ko‘cha supuruvchi sifatida chiqadigan bo‘lib qoldi.
Ilgari Islomiy Davlat Raisi yoki biror hokimi o‘z davlatidan izzat va sharaf sari, haq so‘zni g‘olib qilish uchun, hidoyat nurini yoyish uchun armiyasini boshlab chiqardi. Bugunga kelib, musulmonlar yeridan bu hokimlar Oq uyni yoki Dauning-stritni yoki Kremlni ziyorat qilgani chiqadigan bo‘lib qoldi. U yerdagi xo‘jayinlaridan buyruqlarni oladilar. Yurtlariga qaytishdan oldin qimorxona, kazinolarda sanqib turli-tuman spirtli ichimliklarga va narkotiklarga g‘arq bo‘ladilar. So‘ng xo‘jayinlarini qo‘lansa buyruqlarini oqizmay-tomizmay musulmonlarga tadbiq etish uchun yurtlariga qaytadilar.
Ilgari Islom Davlati fuqarolari mamlakatning u chekkasidan bu chekkasiga kechayu-kunduz tinch-omon, xotirjam holda borib kelaverardilar. Musulmonlar yerining har burchagida o‘zining yaqinlari va birodarlari turganini his qilib yurardi. Endi bo‘lsa bu fuqaro musulmonlarning hamma yerida begonalik, o‘lim, iztirob va sarosimalikni sezib turadi. O‘z uyidan, mintaqasidan zarurat tug‘ilsagina chiqishadigan bo‘lib qoldi. Safarga chiqish bo‘lsa — Islomdan ilgarigi, johiliyat davrida bo‘lgani kabi — oqibatiga ishonib bo‘lmaydigan, oxiri nima bo‘lishini yolg‘iz Alloh biladigan, hayotni xatarga qo‘yish bo‘lib qoldi. Buning natijasida fuqarolar safarga chiqishga jur’at qilolmaydigan bo‘lib qoldi. Mabodo jur’at qilsalar, bu tavakkalning nihoyatda xatarliligidan vasiyatini yozib qoldirishi shart bo‘lib qoldi.
Ilgari musulmonlar yo‘liqayotgan har qanday muammoni yechimi musulmonlar davlati qo‘lida edi. Salohiddin, Qutuz, Baybars o‘zlari xohlagan, hamda Islom belgilab bergan yechimni ijro qildilar va musulmon yurtlaridan salibchilarni haydab chiqardilar, mo‘g‘ullar bosqinidan musulmonlarni himoya qildilar. Bugunga kelib esa davlatchalarimiz hokimlari: «Yechimlarni 99% i Amerikani qo‘lida» deydigan bo‘lib qoldilar. Qolgan 1% i esa kimning qo‘lida?
Ilgari hamma joydagi musulmonlarning rahbarlari muslima ayolning (voy Islom, voy Mu’tasim degan) dod-faryodiga shoshilib, ikkilanmay javob berishga kirishardilar. Yurtlarni ozod qilib, dushmanlarni yanchib tashlardilar. Bugunga kelib esa Qobiya, Xulxul, Der, Yasin, Sabra, Shatila, Fillilin, Afgoniston va musulmonlar qirg‘in qilinayotgan, yuzlab kushxonalardagi yordam so‘ragan millionlab ovozlarni bizning rahbarlarimiz eshitib turib qalblari titramaydi, kipriklari pirpirab ham qo‘ymaydi. Ularni sifatlab aytilgan quyidagi gap juda to‘g‘ridir:
Go‘dak yetimlar og‘zidan otilib chiqqan qancha-qancha “voy Mo‘tasim” quloqlariga yetdiyu, biroq xozirgi Mo‘tasim g‘ururiga yetmadi.
Ilgari musulmon hokimlarning kofir hokimlar, ayniqsa tajovuzkor bosqinchilariga yuboradigan xatlari shunday so‘zlar bilan boshlanardi: «Allohning bandasi, mo‘minlar amiri Horun Ar-rashiddan Rum ko‘ppagi Nikfurga». Bugunga kelib esa minglab musulmonlarni o‘ldirgan, uylarini vayron qilib, yurtlarini xarob qilgan kofirlarga hokimlarimizni yozayotgan xatlari quyidagi so‘zlar bilan boshlanadi: «Muhammad Anvar Sadatdan Begin janoblariga… yoki Kissinjer hazratlariga…»
Ilgari uch ming muslim yuz mingdan ortiq rumliklarni urushga chaqirib, jangga kirishgan va ularning qalblarini qo‘rquvga to‘ldirgan bo‘lsalar, bugunga kelib Alloh xorlik va nochorlikka mahkum qilgan qalang‘i-qasang‘ilardan iborat uch million yo‘l to‘sar qarshisida milliard musulmon dahshatdan qaltiraydigan bo‘lib qoldilar.
Bu gaplar misol va dalillar uchun kelitirilgan dengizdan tomchilardir. Bundan ortiq tubanlik buladimi? Bundan ortiq xorlik bo‘ladimi? Shu voqelikda yashayotgan, qalbida zarracha g‘urur, aqlida miskolcha fikr bo‘lgan inson bu buzuq siyosiy voqelikni sezmasligi mumkinmi? Shu xorliklarga har kuni har tarafdan guvohi bo‘la turib, qo‘zi ko‘rmaydigan ko‘rlardek yoki quloqlari eshitishdan ojiz bo‘lgan kar, oyoq-qo‘llari shol bo‘lgan nogirondek soqov bo‘lib, atrofida bo‘layotgan ishlarga befarq kun o‘tkazishi mumkinmi?! Bu jimlik, loqaydlik Islomga mansub mag‘rur musulmonning xolati emas.
b) Iqtisodiy jihat.
Ilgari biz uzoq asrlar mobaynida bir davlatning bag‘rida yashadik. Bu davlat bizga shunday derdi hamda aytganini amalda bajarardi: «Ey musulmonlar, Biz soliq yig‘uvchi qilib yuborilmaganmiz, balki hidoyatga boshlovchi qilib yuborilganmiz». «Kimdan molu dunyo qolsa merosxo‘rlariga qoladi. Kimdan bola-chaqa qolsa ularni davlat o‘z panohiga oladi».
Ilgari tobi qochganini sezgan betob yonida pulsiz, dori-darmonsiz shu davlatning kasalxonasiga kirardi. Tabib bu shaxsni betobligini bilib, unga tabassum qilar va muolajani boshlardi. Uch kun to‘liq parvarish qilgandan so‘ng tabib kasalga bir qog‘oz tutqazardi. Bu qogoz ichida bir qancha pul va ziyofat muddati tugagani bildirilgan yozuv bo‘lardi. Kasal pulni olib ishga kirishguncha undan foydalanib turardi. Kasalxonadan mehmonga o‘xshab izzati-kiromda chiqardi.
Mana ilgari qanday edik!…
Endi qanday bo‘lib qoldik?..
Ilgari bir davlatimiz bor ediki, u hamma yo‘llarga yo‘lovchi va musofirlarga bepul, tekin mehmonxona, oshxonalarni qurib qo‘yardi. Hamma tekin foydalanadigan turli maqsadlardagi vaqflar bino qilardi. Masalan, bolalar yoki xizmatkorlar sindirib qo‘ygan idishni olib kelib, chinni va sopol idishlar vaqfi(ommani mulkiga aylantirilgan joylar)dan tekinga almashtirib ketardilar. Bunday vaqf bola yoki xizmatkor idishni sindirib qo‘ygani uchun xo‘jayinidan jazo olmasligi uchun qilingandi. Ilgari davlatimiz har bir fuqaroning barcha asosiy ehtiyojlarini to‘liq ta’minlardi. Oila boshlig‘i ota qaytib kelguncha Xalifa oilani o‘z panohiga olardi. Ilgari Xalifa musulmonlar boyligiga, xazinasiga javobgar edi. Ularga xizmat qilish uchun boshqa ishlardan ozod qilingan edi. Davlat xazinasidan o‘zini va bola-chaqasini tirikchiligiga yetadigan mablag‘ni olar edi xolos. Xalifa Umar ibn Abdulaziz qiziga Baytulmoldan qarzga olingan marjon bilan yasanishiga unamaydi. Unga marjonni qaytarib topshirishga buyuradi. Baytulmol xazinachisini xalifa qiziga karzga marjonni bergani uchun jazolaydi. Umar ibn Abdulaziz shaxsiy maqsadlari uchun atigi bir necha chaqa turadigan zaytun moyli chiroqni ham ishlatmaydi. Chunki bu chiroq davlat mulki edi. Bu chiroqni ishlatishni yaqinda Alloh hisobini oladigan ish deb bilgan edi. Ilgari Umar ibn Xattob aytar ediki: «Allohga qasamki, Frot daryosi qirg‘og‘ida biror qo‘y yo echki qoqilib ketsa bu yo‘lni nega tekislab qo‘ymaganimga Alloh so‘roq-savol qilishidan qo‘rqaman»,
Mana shunaqa son-sanoqsiz misollardan so‘ng bugunga kelib, bizning qo‘g‘irchoq davlatchalarimiz shunday deydigan va aytibgina qolmay, amalda har soatda tadbiq qiladigan bo‘lib qoldilar: «Kimdan mol-dunyo qolsa u davlatniki bo‘ladi. Kimdan bola-chaqa qolsa, ularni qamalgani yaxshiroq». Xo‘sh kelibsizlar, endi o‘g‘rilik qilinglar, qalloblik qilinglar, pora beringlar, poraxo‘rlik qilinglar, ammo qo‘limizga tushishdan ehtiyot bo‘linglar. Chunki qonunimiz ustamon firibgarlarni, muttahamlarni himoya qiladi. Sodda, laqmalarni himoya qilmaydi*. «Kimki uylanishga qodir bo‘lsa uylansin. Kimki qodir bo‘lmasa, ishratxonalarda hojatini chiqarsin*. Kasalxonalar eshigi bo‘lsa, mamlakat farzandlari bo‘lmish kambag‘allarga berk, kim bo‘lishidan qat’iy nazar boylarga ochiq bo‘lib qoldi. Chunki boy qayerda xohlasa o‘sha yerda, eng yaxshi sharoitlarda davolanadi. Kambag‘allarga bo‘lsa umumiy kasalxonalar, ulardagi sarsonlik, jahannam azobi, zulumi kifoya qiladi. Yirik kasalxonalarga kambag‘alni kirishi, iblisni jannatga kirishiga o‘xshab qoldi. Biror kambag‘al adashib unga kirib qolsa undan yo qamoqqa yoki jinnixonaga qarab ketadi.
Yo‘llardagi musofirxonalar, mehmonxonalar, oshxonalar o‘rniga endilikda istehkomlarimiz(sun’iy chegara punktlari, postlar) joylashdi. Ular musofir yo‘lovchiga na ovqat beradi, na biror xizmat ko‘rsatadi. Buni o‘rniga ushbu istehkomlardan (chegaralardan, postlardan) o‘zlarini davlat xizmatchilari deb tanishtiradigan yo‘lto‘sarlar otilib chiqishadi. «Ko‘rikdan o‘tkazish» niqobi ostida musofirni xorlaydilar, ustidagi kiyim-boshigacha yechib oladilar. «Tekshirib qo‘yish» niqobi ostida musofirni sarson qilib, boshiga shunday azobni solishadiki, u bochora «bu kunimdan o‘lganim yaxshiydi» deb yuboradi.
Bu davlatchalarda askar o‘zining haqiqiy ishi bo‘lgan janggohda, mardlar maydonida – jaholat bilan urushish o‘rniga xo‘jayinlari, ularni dumlarining xizmatini qiladigan bo‘lib qoldi. Shu ishga majbur qilib davlatchalar askarlarni garnizonida xorlaydigan bo‘lib qoldilar. Ota-onalari qashshoqligi uchun ochlikdan qiynalayotgan bu yigitlarni xorlaydigan bo‘lib qoldilar.
Hokimlarimiz ho‘lu-quruqni barobar yeb tashlaydigan chigirtkalarga o‘xshab qoldilar. Xilma-xil «soliqlar» niqobi ostida biror narsani qoldirmay shilib ketadigan bo‘lib qoldilar. Katta ishbilarmonlar sog‘liqlarni to‘lash uchun tovarlariga qo‘shimcha narxlar belgilab, tovarlarini qimmatroq sotish orqali sog‘liqlarni to‘lashlari hammaga oydek ravshan bo‘lsa-da, “biz faqat katta sovdogarlardan soliq olamiz, tirikchilik maqsadida savdo qilganlarga xech qanday soliq yo‘q” deyishlarini qanday tushunish mumkin. Tovarlar qimmat bo‘lib, xilma-xil soliqlar sababli omma qashshaqlashib ketayapti-yu? Musulmonlar mulkini xuddi otalaridan qolgan merosni ishlatganday ko‘ngillari tusagancha ishlatadigan bo‘lib qoldilar. Hokimlar quruqlik, suv, havo portlarini egasi bo‘lib oldilar. Narkotik moddalar va zaharlar kontrabandasi bilan shug‘ullanuvchi shaykalarni boshlig‘i bo‘lib qoldilar. Birinchi milliarderlar bizning hokimlarimiz bo‘lib qoldi.
Ilgari qanday edik? Endi qanday bo‘lib qoldik? Avvalgi azizligimizdan ortiq azizlik bormidi? Xozirgi xorligimizdan ortiq xorlik bormi?
v) Ijtimoiy jihat.
Biz uzoq zamonlar bir davlatning bag‘rida yashadik. Bu davlatda erkak bilan ayol o‘rtasidagi munosabatning asosi shunday adi: «Ayol himoya qilinishi vojib bo‘lgan nomusdir». «Ayollar erkaklarning tug‘ishganlaridir». «Ayolga to‘rtta narsasi uchun uylaniladi: mol-dunyosi, nasabi, jamoli, dini uchun. Sen dindorini tanlagin, baraka topgur». «Bu dunyo foydalanadigan matolardir. Bu matolarning eng yaxshisi soliha ayoldir». «Alloh erkaklarga ayollari ustidan ko‘p haq-huquq berib, oilani tartibga solish uchun: bir insonni boshqa bir insonga sajda qilishga buyurishim mumkin bo‘lsa edi, xotinlarni erlariga sajda qilishga buyurgan bo‘lardim». «Erini rozi qilib o‘lgan xotin jannatga kiradi». «Xotinlarni yaxshilikka buyuringlar». «Mo‘min mo‘minani yomon ko‘rmaydi. Uni bir xulqini yoqtirmasa boshqa bir xulqidan rozi bo‘ladi». «Kimning ikkita xotini bo‘lib, biriga moyil bo‘lsa qiyomat kuni yonog‘i oqib keladi». «Islomda mahrsiz uylanish yo‘q». «Xotinlarni barakalisi — mahri oz bo‘lganlari». «Kimning ikki qizi bo‘lib, ularni katta qilib chiroyli tarbiyalasa, ular do‘zaxdan unga parda bo‘ladilar». «Halollar ichida Alloh yoqtirmaydigani — taloqdir». «Qaysi bir xotin eridan bekordan bekor taloq so‘rasa unga jannat hidi harom bo‘ladi».
Ilgari erkakni ayolga bo‘lgan munosabatini belgilab beradigan shunaqa ta’lim-tarbiyamiz, qonunlarimiz bor edi. Oilada ayollarning xurmati, e’tibori ham oliy darajada bo‘lgan: onangga e’tibor ber, chunki jannat onangni oyoqlari xuzurida. Ayol erkakning tug‘ishganidir. Ayol nozik xilqatki, unga nihoyatda latofat, mehr va muhabbat bilan muomala qilish lozim. Erkak uylanayotganda uning jamoliga, mol-dunyosiga, nasabiga emas, balki diniga, xulqiga e’tibor berishi zarur. Ayol ham o‘z navbatida erkakni hurmat qilishi, itoat qilishi izzat-ikrom ko‘rsatishi zarur.
Ilgari mana shunday go‘zal munosabat bo‘lgandi. Bugunga kelib esa, ayolga bo‘lgan ilgarigidek «asralishi vojib bo‘lgan nomus», degan asosda emas, balki lazzatlanish predmeti degan asosga qurilib qoldi. Kiyim-kechak ko‘rgazmalariga, go‘zallik salonlariga, modalar uyiga, samolyot va avtobuslarga tashlab qo‘yilgani buning yorqin dalilidir. U muqaddas ona emas, xuddi mijozlarning jalb qilish uchun tashlangan xo‘rakka o‘xshab qoldi. Ayollar yoshi o‘tgan sari xuddi sigaretning qoldig‘i kabi uloqtirilib, poshnalar bilan ezg‘ilanadigan, yangiligida ardoqlanib, eskirgach tashlab yuboriladigan narsaga o‘xshab qoldi.
Davlatchalar tuzib bergan buzuqlikka, fohishalikka, xiyonatga o‘rgatuvchi yangi qonunlardan keyin, ayol — nafis muomala qilinadigan nozik xilqat bo‘lmay qoldi. Balki ular — Allohning rahmi kelgan ba’zilaridan tashqarilari — og‘ir atletikachilar kabi ko‘chalarda, bozorlarda yuk ko‘taruvchilar bo‘lib qolishdi. Modomiki davlat buning orqasidan ko‘plab boylik yig‘ar ekan. u oddiy suyukli ishga aylandi.
*Jannat — onalar oyog‘i ostida* bo‘lmay qoldi. Balki (ayrimlaridan tashqari ) onalar, ularning qadamlari Shaytonning qadamlari ostida, qariyalar uyida bo‘lib qoldilar. Taloq — yoqtirilmaydigan ish bo‘lmay qoldi. Oila aloqalarini buzilib ketganligini gapirishga ehtiyoj yo‘q.
Shunday ijtimoiy kasallikdan ortiq kasallik bormi? Hozirgi tubanlikdan ortiq tubanlik bormi? Hozir bizdagi bu benihoyat musibat, buzuqlik, jamiyatimiz boshdan kechirayotgan xaroblik va parchalanishni sezmaydigan biror aql-hushli inson bormikan? Jinni bo‘lmasa, erkaklarda g‘urur qolgan bo‘lsa, ayollarda iffat yo‘qolmagan bo‘lsa bu xolatga jimgina tamoshabin bo‘lib kun o‘tkazishi mumkinmi?! Qalbida zarracha insoniyligi bor mag‘rur inson kelajak avlodlarni shu xolda qolishiga sukut saqlashi ma’qulmi?!
g) Ta’lim nizomi.
Ilgari xalqlar, millatlar ichida ilm-fanda, ta’lim-tarbiyada, kashfiyotu-ixtirolarda, universitetlarda eng rivojlangan ummat edik. Bizning universitetlarimiz dunyoning hamma burchaklaridagi ilm istaganlarning qiblasi, olim-mufakkirlarning ko‘z tikkan joylari edi. Qurtoba, Ashibiliya, Qohira, Bag‘dod, Zaytuna universitetlari chiqargan olim-mufakkirlar o‘z xalqlariga unutilmas yaxshilikni qoldirib ketdilar.
Ilgari shunday davlatning panohida, shunday voqelikda farzandlarimiz dinlari va aqidalarini tiniq tushunib, o‘sha davrdagi ma’lum ilm-fanlarni ko‘pini puxta egallab ta’lim bosqichini qisqa muddatda tugallar edilar. Ilgari talabaga ta’lim olishi mobaynidagi barcha xarajatlarini Davlat ta’minlardi. Ta’lim olish barchaga majburiy hamda bepul edi. Ta’lim programmasining asosi Islom aqidasi, ya’ni Allohdan taqvo qiladigan, Insoniyatni ezgulikka, to‘g‘ri yo‘lga yetaklovchi yigit-qizlarni tarbiyalash edi. Hayot maydonida kerak bo‘ladigan bilimlarni egallash har bir muslim va muslimaga vojib bo‘lib, buni hammaga ta’minlash davlatga farz edi.
Ilgari Islom davlati va musulmonlar ilmiy taraqqiyot cho‘qqisiga yetdilarki, uning qoldirgan izlari hamon jahonning ilmiy jihatdan rivojlangan ilm dargohlarida (masalan ibn Xaysam, Hasan Basriyni matematika fanlarida, ibn Sino va Roziyni meditsinada) ko‘zga yaqqol namoyon bo‘layapti.
Shunday darajadan so‘ng biz tubanlikka tushib ketdik. Endilikda biz olamga ilm-fan jihatidan boqimondamiz. Boshqa davlatlar dasturxonini sarqitlari bilan kifoyalanamiz. O‘zlariga kerak bo‘lmay qolgan yo undan zerikishgan yoki zamon talabiga javob bermay qo‘ygan, ular bizga tashlayotgan keraksiz chiqindilar bilan oziqlanamiz, faxrlanamiz.
O‘zimiz yoki Islom xohlagandek emas, balki mustamlakachi kofir va uning dumlari xohlagandek dars oladigan bo‘lib qoldik. Ta’lim programmasini bizga Islom belgilab berishi o‘rniga kofirlar va kofirlarning buyruqlari, ko‘rsatmalari bo‘yicha ish yuritadigan ta’lim vazirligidagi komitetlar belgilaydigan bo‘lib qoldi. Endilikda aqidamiz, odat-an’analarimizga zid narsalarni o‘rganadigan bo‘lib qoldik. Endi o‘quvchilarimiz, studentlarimiz Xolid, Salohiddin, Toriq ibn Ziyoddan ko‘ra Napoleon, Gitlerni yaxshi biladilar. Mis’ab, Abu Zar, Biloldan ko‘ra Tarafulta, Demis Russosni yaxshi tanishadi.
Bundan ortiq tubanlik bormi?
Bundan battar toyilish bo‘ladimi?
Sud nizomi
Biz uzoq davr insonning obro‘-e’tibori, insoniyligini muhofaza qiladigan davlat panohida hayotdan roxatlanib yashadik. Bu davlatda fuqarolar o‘rtasida ajratish bo‘lmagani uchun qonun oldida barcha barobar edi. «Faqat sud hukmi bilangina kishi jazolanadi». «Muslimdagi asl-asosi uning begunohligidir». «Biror kishini azoblash mutlaqo mumkin emas*. *Har qanday fuqaroni davlatning biror hokimi yoki xizmatchisi ustidan qilgan shikoyatini mazolim qoziysi ko‘rib chiqadi». «Qozining shartlari — odillik, poklik, faqihlik, teran tushunishlik». Kechirishda qozini ming marta adashgani jazolashda bir marta adashganidan yaxshiroq». «Agar oldingga janjallashib ikki kishi kelsa, ulardan birini ko‘zi urib chiqarilgan bo‘lsa, to ikkinchisini ham eshitmaguncha hukm chiqarma». «Xalifa ham qozini oldida sudlashuvchi bilan barobar o‘tiradi». «Sizlardan oldingi qavmlar, xalqlar xalok bo‘lib ketdilar. Chunki ularda zaif kishi o‘g‘rilik qilsa qo‘lini kesardilar, obro‘li odam o‘g‘rilik qilsa qo‘yib yuborardilar», «Allohga qasamki, Muhammadning qizi Fotima o‘g‘rilik qilganda edi, Muhammad albatta uning qo‘lini kesardi».
Davlatimiz shunaqa edi. Sud voqeligi shunday edi. Shu tufayli hayotda xotirjam, tinch-omon yashardik. Chunki begunoh, bekordan-bekor, quruq tuhmat bilan jazolanmasligini hamma bilardi. Xalifa ham, har bir fuqaro ham bir xil mavqeda, qonun oldida birdek edilar. Misol uchun, Umar ibn Xattobning oldiga janjallashib imom Ali ibn Abu Tolib bir yahudiy bilan keladi. Qozi Umar yahudiyga ismi bilan Aliga esa kunyasi bilan (ya’ni Abu Hasan deb) murojaat qilganda, Alini achchig‘i chiqadi, Yana bir misol, Amr ibn Osning o‘g‘li bir qibtiy bilan musobaqa o‘ynaganda qibtiy o‘zib ketadi. Amrning o‘g‘li bundan g‘azablanib qibtiyni uradi. U esa borib Umar ibn Xattobga (Xalifaga) shikoyat qiladi, Umar qibtiyga Amrning o‘g‘lini urishga, shu bilan qasos olishga buyuradi. Bu kabi yuzlab misollar bu Davlatdagi biz foydalangan sudning yuksakligiga, adolatli ekaniga dalil bo‘ladi.
Ilgari qanday edik?
Endi qanday bo‘lib qoldik?
Bugunga kelib “qo‘g‘irchoq davlatchalar hukmronligi jahannami”ga tushib qoldik. «Har bir kishi aybdor». Begunoh odam, to begunohligi isbotlanguncha jinoyatchidir. Begunohligi isbotlanguncha qamchilar, darralar, tayoqlar, zindonlarning zaxi, qamoqning uvada kiyimlari bechoraning go‘shtini va qonini yeb tugatadigan bo‘ladi. Umrining qancha yillari zoye ketgan bo‘ladi. Endi yashashga arzigulik umri ham qolmagan bo‘ladi. Chunki vaqt o‘tib ketib bo‘ladi. Bu davlatchalarning istalgan qamog‘iga nazar solish yuzlab, minglab jabru-sitam, zulm va jinoyatchilikni ochiq-oydin ko‘rsatib beradi.
Agar insonlar jinoyat qilsalar yoki (bu davlatchalarning nazaridagi) «to‘g‘ri yo‘ldan» ozsalar ular ustidan hukmni sud chiqarmaydigan bo‘lib qoldi. Balki oldindan tayyorlab qo‘yilgan hukmlarni sudyalar oladilaru, o‘shani ijro qilishadigan bo‘lib qoldilar.
Mana endi ishlar oydinlashdi, uzr so‘rovchiga biror uzr, beparvoga biror hujjat qolmadi. Chunki yuz bergan holat karni eshitadigan, ko‘rni ko‘radigan qilib qo‘yishga yetadi. Shularning hammasidan keyin – agar eshshaklardek xorlik hayotiga ko‘nikib qolmagan bo‘lsak – bu buzuqlikni o‘zgartirish uchun harakat qilishimiz muqarrar ishga aylanmadimi?
Ey ummat, xususan yoshlar!
Qora voqeligimiz tobora yomonlashib borayapti. Vaqt o‘tmasdan o‘zimizga kelib olmasak tez orada pushaymon bo‘lib, barmog‘imizni tishlab qolamiz. Unda kech bo‘ladi.
Bugungi kunda biz ikki toifani birimiz. Ko‘pchilikni tashkil etadigan birinchi toifa quloqlarigacha baxtsizlik va kulfatga botib ketganlar. Ozchilikni tashkil etgan ikkinchi toifa esa ushbu baxtsizlik va kulfat sari bormoqda. Birinchi toifa o‘z ildizlari qurib ketishidan oldin bu xatarni yo‘qotishga, uning tag-tomiridan quritishga harakat qiladilarmi? Yoki ahmoq tuyaqushning qilig‘ini qilib boshlarini qumga tiqib shu axmaqona qilig‘lari bilan “ularni kutib turgan qorong‘u qismatdan” qutilib qoldik deb o‘ylaydilarmi? Oldingilarga yetgan balo ularning ham boshlariga tushishidan oldin ikkinchi toifa harakatga keladilarmi? Yoki ular voqelikka nazar solishda, uni tushunishda rivoyatdagi tanbal, nodonlarga o‘xshaydilarmi? Aytishlaricha: «Zinaning pastki qismidagilarki, yong‘in o‘z domiga tortayotgan paytda yuqori qismda o‘tirgan tanballar go‘yo o‘zlariga yonish navbati kelishini kutganday tentaklikka to‘lgan ko‘zlari bilan pastdagilarga qarab o‘tirishardi». Yoki ular «kecha oq buqani yemini, bugun esa qora buqani yemini yedim» deydigan qizil buqadek bo‘lib oladilarmi?
Allohga qasamki, ish nihoyatda jiddiy. Yo hammamiz bor kuchimiz bilan bizni o‘rab olgan baloga qarshi kurashamiz. Chunki “Ikki qo‘l birgalikda bigizlar ustidan g‘alaba qozonadi», ”Ikki chavandoz birgalikda Maltada dinni-azizlikni hukmron qilishga qodir». Yoki yo‘q bo‘lib ketishdagi navbatimizni kutamiz va o‘limga mahkum bo‘lishga rozi bo‘lamiz. Shu bilan barcha narsadan mahrum bo‘lamiz.
Ey yigitlar! O‘lim albatta haq. Kimki qilich bilan o‘lmasa, boshqa narsa bilan o‘ladi. O‘lim holatlari ko‘p, ammo o‘lim bitta. Arzimas ish yo‘lidagi o‘lim aslo buyuk ish yo‘lidagi o‘limga teng kelolmaydi.
Mana shu — bizning muammo. Bizning muammo — ummatni tushib qolgan bu jirkanch botqoqlikdan ulug‘lik, xotirjamlik, baxt-saodat cho‘qqisiga olib chiqishdir. Ummatni o‘ziga loyiq, tabiiy o‘rni bo‘lgan dunyo cho‘qqisini qaytadan egallashtirishidir.
Endi shunga harakat qilamizmi?
G‘alaba qozonamizmi?
Bunga qanday erishamiz?
Maqsadimiz—buzuq voqelikni sog‘lom voqelikka o‘zgartirish.. Ummatni tubanlikdan cho‘qqiga olib chiqib, yuksak o‘rniga qaytarish.
Bularning barchasi uyg‘onish uchun o‘zgartirish qilish bilan amalga oshadi.
Buni yo‘li qanday? Bu keyingi fasllarda bayon qilinadi, inshoAlloh.
