بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Erondagi namoyishlar, uning sabab va echimlari
Ustoz As’ad Mansur qalamiga mansub
Eronda norozilik namoyishlari joriy yilning iyul oyi o‘rtalaridan beri davom etmoqda. Uning uchquni Ahvoz va Xuziston shaharlaridan kelib chiqdi. Chunki bu mintaqalar aholisi o‘tgan yilning mart oyidan beri suv tanqisligidan aziyat chekmoqdalar, shuningdek, ular arab bo‘lganlari uchun kamsitish va diskriminatsiyadan shikoyat qilmoqdalar. Bu muammoni prezident Ruhoniy «Ahvoz hududida yuzaga kelgan muammolarni zudlik bilan hal etish lozim», deya e’tirof etdi. Go‘yo u o‘z fuqarosi muammosini paydo bo‘lgan soatdayoq tez hal etishga otlanishi shart bo‘lgan davlat rahbari emasdek! Holbuki, bir vaqtda norozilik namoyishlari Ahvozdan qolgan hududlarga ham tarqalib, poytaxt Tehrongacha etib bordi va rejim ag‘darilishini talab qiluvchi siyosiy chaqiriqlarga aylanib ketdi. Xabarlarda 4 nafar namoyishchi bilan bitta politsiya zobitining o‘lgani va ko‘pchilik jarohatlangani, yuzlabi hibsga olingani aytildi. Odamlarning o‘zaro bog‘lanmasliklari va bir-birlarini namoyishga chaqirmasliklari uchun internet uzib qo‘yildi… 2019 yilda ham benzin tanqisligi sababli shu kabi norozilik namoyishlari kelib chiqib, keng miqyosdagi xalq noroziligiga aylanib ketgan edi. Shuningdek, mahalliy valyutaning qadrsizlanib, inflyatsiya yuzaga kelishi va tinimsiz elektr uzib qo‘yilishi sababli ham qator norozilik namoyishlari kelib chiqqan.
Amerikada yashayotgan eronlik sobiq atrof-muhit vaziri Kovih Madaniyga ko‘ra, «Eron rejimining uzoq yillardan beri olib borayotgani yomon boshqaruvi sababli yurtning daryolar, suv omborlari va er osti suvlaridan keladigan barcha manbalari quriy boshladi. Shu bois, Eron suv tanqisligiga uchradi». (Sandey tayms, 2021 yil 25 may). Eron energetika vaziri misli ko‘rilmagan inqiroz mavjudligini tan oldi, hatto Eron oliy rahbari Xomanaiy «odamlarni ayblashimiz mumkin emas», deyishga majbur bo‘ldi.
Bulardan davlat o‘z xalqi ishlarini yaxshi boshqarmayotgani ko‘rinib turibdi. Qanday ham yaxshi boshqarsin, axir Islomni – ayrim ishlardan tashqari – tatbiq qilmayotgan bo‘lsa. Chunki boshqaruv, iqtisod, ichki va tashqi siyosat va harbiy kabi barcha sohada Islom yo‘q. Balki davlat siyosati millatchilikka va echimlari kapitalizmga asoslangan. Buning ustiga, mazhab va millatga ajratish konstitutsiya tomonidan tasdiqlangan. Shuning uchun ham aksar insonlar bu davlatni g‘amxo‘rlik bilan boshqaradigan va muammolarini echadigan davlat, deb his etmay, uning zulmiga, ajratuvchiligiga, yomon boshqaruvi va e’tiborsizliklariga qarshi ko‘tarilmoqdalar.
Suv zaruriy ehtiyojlardan bo‘lib, insonlarga albatta kafolatlanishi shart. Davlat muammo sabablarini, hal etish yo‘llarini paysalga solmay, oylab davom etishiga tashlab qo‘ymay zudlik bilan izlab topishi kerak! Agar daryolar qurishni, er osti suvlari tanqislashishni boshlagan bo‘lsa, davlat darhol dengiz suvini tuzsizlantirib, odamlarga etkazib berishi lozim. Nefь bilan birga, elektr ishlab chiqarish uchun ham ko‘p manbalar mavjud, masalan, Quyosh energiyasi, shamol energiyasi kabi. Bularning barchasi Eronda serob, biroq, aftidan, davlat o‘z resurslari va imkoniyatlaridan foydalanmayapti, ya’ni, g‘amxo‘r boshqaruvni amalga oshirmayapti, muammolarini tubdan hal etmayapti. Doimiy qadrsizlanayotgan valyuta muammosi ham shunday, chunki bu odamlar pullarini zoe ketkazyapti, narx-navoni osmonga ko‘tarib, inflyatsiya darajasini oshiryapti. Negaki mahalliy valyuta qiymati oltin va kumush bilan qoplanmagan. Agar Islomda buyurilganidek, u oltin va kumush bilan qoplanganida edi, narx-navo barqaror turgan va odamlarning mollari va mehnatlari qiymati saqlanib qolgan bo‘lur edi.
Har bir o‘lkada shu kabi favqulodda holatlar va turli inqirozlar yuzaga kelmoqda. Agar fuqarolar o‘z davlatlari adolatini his etsalar hamda g‘amxo‘rlik bilan to‘g‘ri boshqarayotganini, krizis va muammolarni darhol hal etib, ehtiyojlarini qondirayotganini, bir toifani boshqa toifadan ajratib-kamsitmayotganini, amalparastlik, poraxo‘rlik, talonchilik kabi illatlarga yo‘l qo‘ymayotganini ko‘rsalar, balki har bir fuqaroning o‘z haq-huquq va vazifasiga ega ekanini bilsalar… bunday holatda norozilik qilmaydilar. Aksincha, insonlar ham davlatni qo‘llab-quvvatlaydilar va sabr bilan hamkorlik qiladilar. Chunki mana shunday davlat insonlar davlati bo‘ladi, ya’ni, ularning vakolatiga suyanadi, ular tabanniy qilgan tushunchalar, o‘lchovlar va ishonch-e’tiqodlarni tatbiq etadi. Buning natijasida odamlar bunday davlatga qarshi salbiy munosabatda bo‘lish, unga nisbatan norozilik harakatlarini olib borish kabi ishlarni amalga oshirmaydilar. Shuningdek, rejimni ag‘darishga bo‘lgan chaqiriqlarga quloq solish hamda qurol ko‘tarib, zo‘ravonlik amaliyotlarini olib borish kabi ishlar bilan shug‘ullanmaydilar. Bil’aks, qusurlari yoki e’tiborsizliklari uchun hukmdorlardan konstruktiv ijobiy ravishda hisob talab qiladilar, samarali fikr va takliflar taqdim etadilar, davlatni himoya qilishda molu jonlari bilan harakat qiladilar. Chunki u o‘shalarning vakolatiga va shariatlari xo‘jayinligiga ega insonlar davlatidir.
Eron o‘z mablag‘larini Amerikaga tobe bo‘lgan ilmoniy rejimni himoya qilish uchun sarflab, o‘z armiyasini hamda o‘zi moliyalashtirib harbiy mashqlardan o‘tkazgan jangarilarni, shuningdek, Livandagi Hizbini Suriya ahliga qarshi jang qilish uchun u erga jo‘natyapti. Vaholanki, Suriya ahli Amerikaning malayi tog‘ut Bashar Asad rejimini ag‘darishni istagandilar, xolos. Eron Suriyaga aralashib, u erdagi o‘z hokimiyatini qaytarib olishga va uning o‘rniga ulug‘ Islom bilan hukm yuritishga uringan xalqqa qarshi chiqdi. Xo‘sh, mustamlakachilik davridan boshlab, so‘ng to Asadlar oilasi qudratga kelgan ellik yildan beri Eron va uning gumashtalarining bu mazlum xalqning ishiga aralashishdan maqsadi nima?! Gap shundaki, qachon Eron biror davlatga aralashsa, dunyoni boshiga ko‘taradi-yu, ammo amalda hech narsa qilmaydi. O‘zi esa, xo‘jayini Amerika kabi, mintaqa xalqlarini o‘ldirishni o‘zi uchun joiz deb hisoblaydi. Eron Iroqqa ham aralashib, AQSh bosqinchiligini mudofaa qildi, ozodligiga qarshi kurashdi va Amerika o‘rnatgan malay rejimni qo‘llab-quvvatladi. Afg‘onistonda Amerika bosqinchiligini mudofaa qilgani kabi, u erdagi amerikaparast rejimni ag‘darishga harakat qilayotgan musulmonlarga qarshi jang qilyapti. Yamanga ham aralashdi va Amerika malayi Husiylarni qo‘llab-quvvatladi. Livanga ham aralashib, Amerikaning malaylariga yordam berib, u erdagi o‘zining hukmron hizbinigina emas, hatto Mishel Aun va korruptsion oqimlargacha hammasini qo‘llab-quvvatladi. Eron millatchilik nazariyasi bo‘yicha harakat qilib, mazhabparastlik nizolarini qo‘zg‘aydi. Mana shunday milliy manfaatlari evaziga Amerika siyosati doirasida harakat qilib, uning loyihalarini amalga oshirayotganligidan aslo uyalmaydi. Eronning bunday siyosati mamlakat ichkarisida beparvolik va adolatsizlik manzarasida aks etib, u tashqarida ham, ichkarida ham yomon ko‘riladigan ishonchsiz davlatga aylanib qoldi.
Eronda Islom asosiga qurilmagan bu rejimga nisbatan qattiq nafrat mavjud. Masalan, sodir bo‘lgan har qanday inqiroz ortidan albatta norozilik namoyishlari alangalamoqda. Go‘yo insonlar o‘zlarini bosib olingan yurtdadek his etib, rejimga qarshi g‘azablarini ifodalash uchun qulay payt poylamoqdalar.
Bu davlat Islomni tatbiq qilmadi, balki yolg‘ondan Islomni tatbiq qilayotganini da’vo qildi. Natijada, ziddiyatli salbiy oqibatlarga duch keldi. Bir paytlar shohga qarshi qo‘zg‘algan paytlarida odamlar Islomning tatbiq etilishini yaxshi ko‘rardilar, o‘zlarini farovon hayot olib kelishini va Islom ahkomlari tatbiqi soyasida baxtli bo‘lishni orzu qilardilar… Ammo Eron rejimi shunday odamlarni bugun o‘z dinlari ahkomlarini istamaydigan va undan uzoqlashadigan odamlarga aylantirdi. Dunyo musulmonlari Eronga millatchilik va mazhabparastlik bo‘lmagan bitta Islom davlati ostida birlashishlari, ozod bo‘lishlari va rivojlanishlari uchun boshlanish nuqtasi bo‘ladi, degan orzuda qarar edilar. Biroq umidlari puchga chiqdi, ayrimlarida o‘z dinlarining insonlar muammolarini hal etishga va ehtiyojlarini qondirib, yurtlarini rivojlantirishga qodir din ekaniga va bu din tuzum sifatida gavdalanishiga nisbatan ishonchsizlik paydo bo‘ldi. Vaholanki, bu tuzum tatbiqi bilan zo‘ravonlik, zulm va diskriminatsiyadan uzoq ravishda adolat o‘rnatiladi, kechayu kunduz bedorlikda fuqaroni g‘amxo‘rlik bilan boshqargan, biror qorni och, yig‘layotgan go‘dak, og‘riyotgan bemor, bechora muhtoj haqida xabar topsalar, ularning g‘amini emanguncha ko‘zi uyqu bilmagan roshid xalifalar tarixi qaytadi… Bunday xalifalar to insonlarning barcha asosiy va zaruriy ehtiyojlarini qondirmagunlaricha hamda kamoliy ehtiyojlarini qondirishlariga imkoniyat yaratib bermagunlaricha, hatto hayvonlarning ehtiyojlarini ham ta’minlamagunlaricha ko‘ngillari xotirjam bo‘lmaydi. Ular insonlar rozi bo‘lmagan voliylarni yangisiga almashtiradilar, hatto eskisi odil bo‘lsa ham. Shuning uchun roshid xalifalardan biri Umar roziyallohu anhu Iroq ahli talabi bilan voliylarni almashtirar ekan, «Men to odamlar rozi bo‘lmagunlaricha voliylarni almashtiraveraman, chunki Furot qirg‘oqlarida qo‘y podasidan bir qo‘zichoq adashib, nobud bo‘lsa ham Allohdan u haqda qiyomat kuni so‘rab qolishidan qo‘rqaman», degan. (Masnafi Ibn Abu Shayba).
Roya gazetasining 2021 yil 11 avgust chorshanba kungi 351-sonidan
