بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
AQShning iqtisodiy tanazzulga yuz tutishi
Ustoz Hasan Hamadon qalamiga mansub
AQSh prezidenti Tramp Amerika iqtisodi yangi koronavirus sababli tanazzulga yuz tutishi mumkinligini aytib o‘tdi. Payshanba kuni «Bank of America» ham Amerikaning koronavirus oqibatlari tufayli retsessiyaga tushib qolgani, undan chiqishi amri maholligi to‘g‘risida bayonot berdi.
«Bank of America»dagi iqtisodchi ekspert Mishel Meyer «Biz AQSh iqtisodiyotining retsessiyaga kirganini rasman e’lon qilamiz, dunyoning boshqa davlatlari iqtisodiyoti ham shunday», dedi. Uning qo‘shimcha qilishicha, «bu holatda birinchi, vazifalardan ajralishlar bo‘ladi, ikkinchi, resurslar vayron bo‘ladi, uchinchi, ishonch yo‘qoladi».
Bank ikkinchi iqtisodiy pasayish yuz berib, deflyatsiya 12 %ga etishi kutilayotganini ma’lum qildi.
Men iqtisodiy tushish, deflyatsiya va depressiyalar haqidagi xabarlarga ko‘proq shung‘imoqchi emasman. Gap shundaki, 1971 yil AQSh valyutasining oltinga bo‘lgan asosi bekor qilindi. Bu ulkan firibgarlik va dunyoni ayanchli krizis sari etaklash edi. O‘shandan boshlab, «kredit», degan pufak kelib chiqib, mana shu kreditlar yordamida sun’iy ravishda iste’molda ham, sanoatda ham o‘sish bo‘ldi… Kreditlar shu darajada o‘sdiki, kelajakda uni to‘laydigan kimsaning o‘zi yo‘q edi. Boshqa ko‘rsatkichlardan ham ma’lum bo‘lishicha, G‘arbning shu jumladan AQSh kompaniyalarining 30 foizi qaqshatqich bankrotga uchragan va ekstremal kreditlar yordamida «sun’iy nafas oldirish jihozi» bilan yashab kelayotgan kompaniyalar bo‘lib chiqdi… Bu kreditlarni to‘xtovsiz olish mumkin, ularning oxiri yo‘q, ularni olaveradi-olaveradi… nihoyat iqtisodiy tizim to‘la vayron bo‘ladi. Ma’lumki, Markaziy bank sudxo‘rlik nisbatini pasaytirish, tovar bilan asoslanmagan ko‘plab valyuta bosib chiqarish va ularni imtiyozli kredit sifatida kompaniyalarga berish bilan shug‘ullanadi. Hech narsaga asoslanmagan holda bosib chiqarilgan bu pullar, iqtisodiy vayronagarchilik va krizislarni oldini ololmaydi, ammo ularni keyinroq yuz berishini, o‘shanda krizis hajmi ulkan bo‘lishini ta’minlaydi. Hatto kapitalistlardan ayrimlari echimni yo‘qotib qo‘ydi. Masalan, Italiya bosh vazirining koronavirusni jilovlashda butunlay nazoratni yo‘qotgani, er yuzida echimlar qolmagani, endi echim faqat osmondan kelishi mumkinligi to‘g‘risida bayonot berdi!
Bahsimiz quruq hayollar ortidan chopish, tuyg‘ularni qitiqlash va krizislarni tabiiy kelib chiqqan qilib ko‘rsatish bo‘lib qolmasligi hamda orzularga berilib, Allohning yuz berishi muqarrar bo‘lgan «tadofu’» (odamlarning ba’zilarini ba’zilari bilan daf qilish) qonuniga qarshi chiqib qolmasligimiz uchun aytamizki, kapitalistik sistema paydo bo‘lgandan beri krizislar sistemasi bo‘lib keldi. Bu yangilik emas. Bu sistema 1929 yildagi buyuk depressiyadan va 2008 yildagi krizislardan tortib bugungi kunimizgacha faqat krizis ketidan krizislar keltirib chiqardi. Lekin bu sistema vaqtinchalik echim berib, krizislarni keyingi krizislar hisobiga o‘tkazadi… Biroq qachongacha, degan savol saqlanib qolaveradi.
Shubhasiz, sistemaning haqiqiy va muqarrar qulashi Allohning izni ila, ertaga ushbu vujudlarni chetga uloqtirib tashlaydigan davlat qo‘li bilan bo‘ladi. Misol uchun, kommunistik sistema o‘z-o‘zidan ag‘darilmadi, balki buning uchun ikkinchi tomon tinimsiz kurashib, ko‘p narsasini yo‘qotishi kerak bo‘ldi. Shuning uchun kapitalistik sistema kapitalistik davlatlarga nisbatan munosabatida mafkura va sistema sifatida ag‘darilgan bir paytda, bugun boshqa bir hukmron siyosiy vujudlar haqida gapiriladigan bo‘lib qolindi. Hukmronlikki, u yo global miqyosda va xalqaro yoxud mahalliy nufuzga ega bo‘lsin, yoki xorijiy ta’sir va nufuzdan yiroq mustaqil qudrat bo‘lsin, deyilmoqda…
Ammo biz chuqur ishonch bilan ayta olamizki, bu vujudlarning surunkali krizislari muqarrar edi va shu sababdan ham ular farqli ravishda kuchsiz vujudlar bo‘lib, yaqinda bir-birlariga qarshi kurash natijasida ba’zilari maydondan chiqib ketadi, ba’zilari qoladi, qolsa ham ko‘p jarohatlar olib, sanktsiya va krizislardan holdan toygan holda qoladi. Chunki kim ayni krizislarning qudratini va uning bu vujudlarga nisbatan qattiq ta’sirini inkor etsa, demak, u siyosiy fikrlashda adashib tupikka kiribdi va voqe-hodisalarni o‘qiy olmabdi. Shubhasiz, krizislar mavjud vujudlarga katta ta’sir ko‘rsatdi. Shundoq ham avvalgi krizislarning sabab va omillari saqlanib qolib, hali muolaja etilmagan edi.
Biroq, G‘arb bugun fikriy va hazoriy jihatdan unga muxolif boshqa bir vujudning kelishini kutmoqda. Bu kutilayotgan vujud ularga qarshi mafkuraviy kurashni ko‘tarib kelmoqda, barcha sohalarda siyosiy va moddiy kurashga chaqirmoqda… Agar G‘arbning kurasha oladigan mafkurasi qolgan bo‘lsa albatta. Chunki u hozir o‘zining mafkuralaridan, nazariyalaridan, o‘quv yurtlaridan voz kechdi, o‘z xalqlari ishonchini yo‘qotdi.
Hozir juda hassos va nozik davrdamiz. U bizdan kutish va orzular xayoliga botishini emas, tafakkur qilishni talab qiladi. Haqiqatdan ham, Ummatning da’vatni zimmalariga olgan va ongni faoliyatga bog‘lagan er o‘g‘lonlari shunday qilmoqdalar, Allohga hamd bo‘lsin. Ular islomiy hayotni qayta boshlashdagi islomiy fikriy etakchilikning muvaffaqiyat qozonishi va Allohning Xalifalikni barpo bo‘lishi haqidagi va’dasining ro‘yobga chiqishi muayyan bir vaqt bilan bog‘liqdir va bu vaqtni Alloh Subhanahu va Taologina biladi, degan imondadirlar. Biroq o‘zgartirish yo‘lidagi faoliyat fikriy va siyosiy ongga asoslanmog‘i lozim, nusrat ham mana shu omilga bog‘liq. Bu Alloh Taoloning ushbu kalomining tasdiqidir:
إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ
«Aniqki, to biron qavm o‘zlarini o‘zgartirmagunlaricha Alloh ularning ahvolini o‘zgartirmas» [Ra’d 11]
Bu odamlarning nusrat sabablarini qanchalik darajada ongli ravishda ushlashlariga bog‘liq masala:
إِنْ تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ
«Agar sizlar Allohga yordam bersangizlar U ham sizlarga nusrat-yordam berur va qadamlaringizni sobit-barqaror qilur» [Muhammad 7]
Allohning nusrati ro‘yobga chiqishi va Islomning qayta tiklanishi uchun albatta ong va xohish bo‘lmog‘i kerak. Ong yordamida Allohning o‘zgartirishga oid qonunlari sabablarini ushlanadi va o‘zgarishni amalga oshirishga kirishiladi.
Xullas kalom, kufr kuchlari qanchalar kuchayishmasin va ba’zi davrda silkinishlar uni qanchalar zaiflashtirib qo‘ygan bo‘lmasin, hatto holdan toyib yotib qolgan bo‘lsa ham, lekin mabdaga asoslangan siyosiy vujud qo‘li bilangina butkul yo‘q qilinib, yiqitiladi. Zero, bu erda gap vujudlar haqida ketyapti, G‘arb mafkurasi yiqilib bo‘lgan holatdagi mabdalar haqida emas. Shuning uchun Islom Ummati yaqinda Alloh izni ila barpo bo‘lajak Xalifalik etakchiligi ostida bugungi mavjud barcha kuchlardan eng kuchli vujudga aylanadi. Xo‘sh, bu qanday bo‘lishi mumkin, axir bu Ummatga zaiflik va vahn (dunyoga muhabbat) etganku, deyilishi mumkin. Gap shundaki, Ummatning eng kuchli vujudga aylanajagi uchta sababga borib taqaladi:
Birinchi: Ummatda borliq, inson va hayot haqida ruhiy siyosiy umumiy mafkura bor. Bu mafkura insonning barcha muammolarini inson degan e’tiborda muolaja qiladi. Shuningdek, bu sog‘lom mafkura bo‘lib, inson aqlini qanoatlantiradi va tabiatiga mos kelib, qalbini to‘la xotirjam qiladi. Yana kurashchan va dinamik mafkuradir, shu bois kapitalistik G‘arbni qo‘rqitib, halovatini buzmoqda.
Ikkinchi: Ummatda hech kimda topilmaydigan boyliklar va resurslar bor.
Uchinchi: Hokimiyatda, siyosiy doirada, hizblarda va aksar Ummatda – butun Ummatda bo‘lmasa agar – mabdaga asoslangan siyosiy etakchilik bor.
Ushbu uch narsaning Alloh izni ila yaqinda barpo bo‘lajak siyosiy vujudda mavjudligi, albatta xalqaro kuchlar muvozanatida mislsiz tub inqilob yasaydi. Ana shunda ushbu vujud kapitalistik G‘arbning shundoq ham jarohat va krizislardan holdan toyib, kurashni ko‘tarolmaydigan ahvoldagi qolgan-qutgan vujudlarini osongina yo‘q qiladi, qaytib paydo bo‘lolmaydigan darajada kulini ko‘kka sovuradi. Bu Allohga hargiz mushkul emas. Alloh Taolo bunday degan:
الم* غُلِبَتِ الرُّومُ * فِي أَدْنَى الأَرْضِ وَهُم مِّن بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ * فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الأَمْرُ مِن قَبْلُ وَمِن بَعْدُ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ * بِنَصْرِ اللَّهِ يَنصُرُ مَن يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ * وَعْدَ اللَّهِ لاَ يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ
«Juda yaqin joyda Rum mag‘lub bo‘ldi. (Lekin) ular (ya’ni rumliklar) bu mag‘lubiyatlaridan so‘ng bir necha yil ichida albatta g‘alaba qilajaklar. Avvalu-oxir barcha ish Allohning (izmida)dir. O‘sha kunda mo‘minlar Alloh (rumliklarni) g‘olib qilgani sababli shodlanurlar. (Alloh) O‘zi xohlagan kishini g‘olib qilur. U qudrat va rahm-shafqat egasidir. (Bu) Allohning va’dasidir. Alloh O‘z va’dasiga xilof qilmas. Lekin ko‘p odamlar bilmaslar» [Rum 1-6]
Roya gazetasining 2020 yil 25 mart chorshanba kungi 279-sonidan
