Almazbek Atambayev qamoqqa olinganidan keyingi Qirgʻiziston siyosati
Atambayev qamoqqa olindi. Sud uning mamlakatdagi mol mulklarini ham qamoqqa oldi. Buning bilan siyosiy jarayon iziga tushib qolmadi. Qursant Asanov uni tiriklayin qoʻlga olgani uchun ishdan boʻshatilib, harbiy prokuratura uning ustidan jinoiy ish qoʻzgʻamoqchi. Vaziyatdan foydalanib, Babanov Rossiyadan qaytib keldi. Ravshan Jiyanbekov OBSE va yana boshqa nodavlat gʻarbparast kuchlar bilan siyosiy jarayonlarga taʼsir koʻrsata boshladi…
Siyosiy vaziyat prezident atrofidagi yetakchi guruh taʼsiri ostidan chiqib boryapti. Ular Qirgʻizistonning ichki siyosiy vaziyatini oʻz qolipiga keltirishda mutlaq Rossiyaga suyanib olishdi. Rossiya prezidenti oʻzi xohlaganida Atambayevni chaqirib olib, u bilan uchrashuv oʻtkazdi. Endi ular qoʻygan shartlarga koʻnmagan Atambayevni yoʻq qilib, oʻrnini Babanov bilan toʻldirmoqchi boʻlishyapti. Putin Qirgʻiz siyosiy doirasi va siyosatchilarini mutlaq oʻz taʼsiri ostida ushlab turishni xohlaydi.
Rossiya Babanovni Qirgʻizistonda konstruktiv muxolifat yetakchisi boʻlish uchun yoki Jiyanbekovga yordam berish uchun yubordi. Har ikki holatda ham Babanov rossiyaparast siyosiy doirani yetakchi vakili sifatida namoyon boʻlmoqchi. Demak Babanov Rossiyaning zapasdagi yoki navbatdagi yetakchisi desak ham boʻlaveradi.
Xalqaro siyosiy kuchlar (mustamlakachi davlatlar) sobiq prezidentlarni oʻz yurtlarida tirik holida jinoiy javobgarlikka tortilishini xohlamaydi. Chunki sobiq yetakchilar xalqaro siyosatning olamda olib borayotgan zulm va kirdikorlarini, iflos siyosiy strotegiya va mexanizmlarini yaxshi bilishadi. Mustamlakachilar mustamlaka davlat rahbarlarini oʻz tomoniga ogʻdirib olishmaguncha yoki oʻzlari ularni taxtga olib kelishmaguncha oʻsha mamlakat manfaatlarini qoʻlga kirita olishmaydi. Bu xoin yetakchilarimiz boʻlmaganida mustamlakachi kofir ustimizda bu qadar zulm qila olmagan, balki umuman bostirib kira olmagan boʻlishar edi. Shuning uchun ular oʻz kirdikorlarini yashirish maqsadida, sheriklarini oʻz yurtlariga olib ketishadi yoki oʻldirib yuborishadi. Bunga avvalgi prezidentlarimiz Akayev, Bakiyev va boshqa islomiy yurt yetakchilari boʻlgan Miloshevich, Saddam Husayn, Kaddafiy, Karimov… kabi xoin yetakchilar misol boʻla oladi!
Kursan Asanov Atambayevni tirik qoʻlga olgani uchun javobgarlikka tortilyapti, degan tahlillar bor. Rossiya ruxsat bermasa, Sooranbay Jiyanbekov Atambayevni qamashga jurʼat qila olmas edi. Bu tahlil toʻgʻri boʻlsa, demak Rossiya Atambayevni jismonan yoʻq qilishni buyurgan. Uning tirik qolishi Rossiya uchun ikki tomonlama muammo tugʻdirishi mumkin. Birinchisi Gʻarbparast kuchlar bu voqeʼlikdan unumli foydalanib, vaziyatni noqonuniy tus olib borayotganini fosh qilish orqali mazkur jarayondan oʻz manfaatlari yoʻlida foydalanib olishadi. Ikkinchi tomoni, qonun boʻyicha uzoq muddatli jazoga tortilgan Atambayev koʻp haqiqatlarni ochiqqa chiqarib yuborishi mumkin. Masalan Batukayev ishida Rossiyaning ishtiroki bor ekani singari.
Xulosa shuki: Qirgʻizistonning ichki siyosati xalqaro siyosat taʼsiri ostida yirik davlatlar oʻz manfaati yoʻlida bir biri bilan kurash olib borayotgan siyosiy urush maydoniga aylanib qoldi. Gʻarbparast yoki rossiyaparast kuchlar bir biri bilan siyosatchilarimiz, siyosiy partiyalar, hukumat va yetakchi kuchlar vositasida urush olib borishyapti! Xitoy esa, vaziyatdan foydalanib yurtimizda oʻz taʼsirini kuchaytirib, hozircha iqtisodiy bostirib kirib kelyapti. Demak Qirgʻiziston xalqaro siyosatda yirik quvvatlar oʻrtasida qolib, ularning har biri har turli yoʻllar bilan siyosatchilarni, siyosiy guruh va partiyalarni oʻz tomonlariga ogʻdirib, sotib olishga qattiq kirishishdi. Bu esa, yaqin kelajakda siyosiy keskinliklar yanada avj olishidan darak beradi.
Abdurazzoq Moʻʼmin
