1924 yil 3 mart kuni mustamlakachilar malayi xoin Mustafo Kamol qo’li bilan Xalifalik davlati qulatilgach musulmonlar diyorida insonlar tomonidan o’ylab topilgan konstitutsiyalar amal qila boshladi. Aynan o’sha kundan boshlab musulmonlar xorlik va qashshoqlik iskanjasida qolishdi. Buning sababi insonlar o’zlari o’ylab va ishlab chiqqan konustitutsiyani boshqaruv ustida turgan hokimlar o’z xohishi va nafsidan kelib chiqib, o’z manfaatlari yo’lida o’zgartirishlari va o’zlari xohlagan oqimga solishlari mumkin.
Bugungi kunda demokratik asosda boshqarilayotgan biror bir davlat yo’qki uning konstitutsiyasiga o’zgartirish yoki qo’shimchalar kiritilmagan bo’lsin. Huddi shunday konstitutsiyalardan biri bo’lgan O’zbekiston konstitutsiyasi ham turli davrlarda turli xil yo’llar bilan Karimov manfaatlariga mos ravishda o’zgartirilib kelinmoqda.
O’zbekiston konstitutsiyasi dastlab 1995 yilda O’zbekistonda Islom Karimov prezidentlik vakolatlarini 2000 yilga qadar uzaytirishga oid umumxalq referendumi o’tkazilib, rasmiy-hisob kitob bo’yicha¸ o’zbekistonliklarning 90 foizdan ko’prog’i Karimovning qolishini ëqlab ovoz berganida birinchi bor qo’pol ravishda buzildi. Shu tarzda¸ go’ë konstitutsiyada belgilangan bir shaxsning ikki muddatdan ortiq prezidentlikka saylanmasligiga oid moddani buzmagan holda¸ Karimov 2000 yilga etib keldi va yana 91 foiz ovoz bilan ikkinchi bor prezidentlikka saylandi.
Shundan so’ng konstitutsiyaviy cheklovni aylanib o’tish maqsadida O’zbekistonni 2002 yilda mamlakat konstitutsiyasiga prezidentlik muddatini 5 yildan 7 yilga uzaytirishga oid yana bir umumxalq referendumi o’tkazildi va bu taklif ham xalq tomonidan go’ë ma’qullandi.
Islom Karimovning yana bir makri bilan 2007 yilgi so’nggi prezident saylovida Karimov 2014 yilga qadar hokimiyatda qoladigan prezident etib saylandi.
Keyingi saylov qonunning yangicha talqini asosida, ya’ni prezidentlik saylovi parlament saylovlaridan uch oydan so’ng o’tkazilishi asosidagi yangi qaror bilan, prezidentlik saylovi 2015 yil martiga ko’chirildi.
Bugungi kunga kelib esa to’xtovsiz o’zgartirib kelinayotgan O’zbekiston konstitutsiya yana bir bor o’zgartirilmoqda.
Oliy Majlis qonunchilik palatasi axborot xizmati tarqatgan xabarga ko’ra¸ mamlakat prezidentining konstitutsiyaga o’zgartish¸ tuzatish va qo’shimchalar kiritish to’g’risidagi tashabbusi qonunchilik va sud-huquq masalalari hamda demokratik institutlar, nodavlat tashkilotlar va fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari qo’mitalarining qo’shma majlisida ma’qullangan va endilikda qonunchilik palatasi muhokamasiga taqdim etilgan.
Qonunchilik palatasi axborot xizmati rasmiy saytiga qo’yilgan xabarga ko’ra¸ O’zbekiston konstitutsiyasining 32, 78, 93, 98, 103 va 117-moddalariga o’zgartish va qo’shimchalar kiritish to’g’risidagi qonun loyihasining muhokamasi endilikda palata deputatlariga oshirilgan. Ikkala qo’mita qo’shma majlisida bo’lib o’tgan muhokamalar haqidagi qariyb besh sahifalik xabarda¸ bu moddalarga qanday tuzatish va qo’shimchalar kiritilishi haqida hech qanday xabar berilmagan.
Birdan bir tashvishi prezidentlik kursisida o’lgunga qadar qolishlik bo’lgan Karimov o’zining shaxsiy tashabbusi va ko’rsatmasi asosida ishlab chiqilgan konstitutsiyani xohlagan vaqtda xohlagan yo’sinda o’zgartirib kelmoqda.
Garchi Karimov prezident vakolatini qisqartirib, Bosh vazir va parlament vakolatini kuchaytirgani bilan hokimiyatni haqiqiy egasi o’zi bo’lib qolaveradi. Chunki bunday konstitutsiyalar demokratlar da’vo qilayotganidek insonlar manfaati yo’lida emas, aksincha insonlarni xorlash va bir xovuch shaxslar manfaatlarini himoya qilish maqsadida ishlab chiqilgan.
Shuning uchun ham nafaqat O’zbekistondagi musulmonlar balki barcha er yuzidagi insoniyat o’zgarmas, barqaror dustur va qonunlarga asoslanga islomiy Xalifalik davlatini barpo etmagunlariga qadar insonning cheklangan aqlini maxsuli bo’lgan kapitalistik tuzum va konstitutsiyalar balosidan qutula olmaydilar.
Xalifalik davlatining dusturi (konstitutsiya) to Qiyomatga qadar o’zgarmaydigan Allohning kitobi Qur’on, payg’ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi va sallamning Sunnatlari hamda bu ikkisiga asoslanga sahobalar Ijmosi va Qiyosdan ishlab chiqiladi va aynan mana shu dustur va nizomgini nafqat musulmonlarni balki barcha insoniyatini kapitalistik tuzum olib kelgan balo va musibatlardan xalos etadi, insha Alloh.
Barcha olamlar Robbisi farz qilgan Islomdagi boshqaruv nizomi – Xalifalik nizomidir. Bu nizomda Allohning Kitobi va Rasulining sunnatiga binoan Alloh nozil qilgan narsa bilan boshqarishga berilgan bay’at orqali xalifa tayin qilinadi.
Alloh Taolo Rasul sollallohu alayhi va sallamga xitob qilib, shunday deydi:
فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ عَمَّا جَاءَكَ مِنَ الْحَقِّ
“Bas, odamlar o’rtasida Alloh nozil qilgan narsa bilan hukm qiling va sizga kelgan haqdan yuz o’girib, ularning havoyi nafslariga ergashmang!” [5:48]
Yana aytadi:
وَأَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ
“(Ey Muhammad), ular o’rtasida Alloh nozil qilgan narsa bilan hukm qiling, ularning havoyi nafslariga ergashmang va Alloh sizga nozil qilgan hukmlarning ayrimlaridan sizni burib fitnaga solib qo’yishlaridan ehtiyot bo’ling!“ [5:49]
Abdurahmon Odilov
15 mart 2014 yil
