Turkiston:
Tojikiston ichki ishlar ministri Ramazon Raximovni bir necha bor berayotgan bayonotlari, faqat tojik yoshlarini Islom terrorchiligidan ogoxlantirishga qaratilgan.
Qirg’iziston raxbariyati xam, O’zbekiston bilan aloqalarini buzub olib, oqibatlari nimalarga olib kelishidan qattiq xavotirda. Negaki O’zbek qirg’iz chegarasi faqat bir tomonlama to’silgan bo’lib, Qirg’iz tomoni deyarli ochiq. Xozirda Qirg’izistonni O’zbek ayg’oqchilari bosib borishayotgani xaqidagi vaximalar o’rinli. Lekin ularning missiyalari, ya’ni qanaqangi xunrezliklarni ko’zlashayotganlari noaniq bo’lib turibdi.
Tojikiston xam Qirgizistonga biroz o’xshash vaziyatda. Uning iqtisodiy tang xolati, O’zbekistonga qarshi qurollanishga majbur bo’layotganidan, axvolini yanada qiyinlashtirishi mumkin. Yuqoridagi ministr Raximovning Islomga qarshi xarakatlari esa, aksincha musulmonlarni g’azabini xukumatga qarshi qo’zib yuborish extimoli kuchliroq.
Endi bu davlatlarni ustilarida turib, ushbu vaziyatlar paydo qilishayotgan katta davlatlarning qiziqchiliklarini ko’rib chiqsak.
Ular xozircha Rossiya va AQSh bo’lib, ikkisi xam bir biriga qarama qarshi xarakatlari bilan, yuqoridagi vaziyatlarni paydo bo’lishida asosiy rol o’ynashadi.
Rossiya xozirda, asosan Tojik va Qirg’iz davlatlariga vaxima urug’ini sochib, ularni vasvasaga solish bilan bir qatorda shu vaziyatlarida ularga asosiy maslaxatchilik rolini xam egallab oldi. Ayniqsa Qirg’iz xukumati, tushkunlik xolatiga tushib bormoqda. Undagi korruptsiya xolati davlatning deyarli egallab bo’ldi. Buning ustiga, Rossiyadan nazorat qilinadigan Qirg’iziston orqali o’tadigan narkotika yo’li shu darajaga etdiki, militsiya xodimlarini o’ldirish va xatto ministrlarni almashtirishgacha davlatga bosim berishayabdi.
AQSh esa, Afgonistondan eson omon chiqib olishni xayotiy masalasiga aylantirib, mintaqadagi xar qanaqangi distobilizatsiyani xoxlamaydi.
Lekin uning O’zbekistonni xarbiy texnikasini modrnizatsiya (tubdan yangilash) qilish maqsadidan kecha olmaydi. Demak Rossiya xam uning bu xarakatlariga qarshi tek qarab tura olmaydi.
01.02.2013 dagi Rossiya Qirg’iziston o’rtasidagi xarbiy xavfsizlikka ta’luqli texnikalar bilan taminlash shartnomasini tuzilishi, Rossiyani aynan ana shu soxadagi AQShning xarakatlari bezovta qilayotganidan dalolat qiladi.
Muammo shundaki, vaxima bu kichik davlatlar raxbarlarini juda katta xatolar qilishga olib bormoqda. Ular o’zlari tanlagan etakchi davlatlari tomonidan taklif qilinayotgan shartnomalarning barchasini xatto ko’rib chiqmay imzolamoqdalar. Natijada mamlakatlarimiz borgan sari o’ta xavfli porox bochkalariga o’xshab, ularning xarbiy va siyosiy o’yin maydonlariga aylanib bormoqda.
Bu voqe’larni xatto tushuna olishdan xam ojiz bo’lgan davlat vakillari, shu xolatni paydo bo’lishida kimlarnidir aybdor qilishga xarakat qilishadi. Lekin ularning shu xarakatlari, aksincha o’z boshlariga juda katta balo bo’lishi mumkin.
Abu Ali:
