Stefan de Mistura 5 fevralda Jenevadagi Suriya muzokaralari 25 fevralgacha kechiktirilishini e’lon qildi. U bu «vaqtinchalik pauza» ekanini ko’rsatib o’tar ekan «Bu erda BMT muzokaralarni boshlashni talab qilgan davlatlar tomonidan qilinishi kerak bo’lgan ish borligini» aytdi. Shundan keyin de Mistura Xavfsizlik Kengashi a’zolari bilan yopiq majlisda uchrashdi. Uchrashuv chog’ida de Mistura Jenevada Suriyada tinchlik so’zlashuvlarining to’xtab qolganini e’lon qilish sabablarini sharhlab berdi. Frantsiyaning BMTdagi vakili yopiq majlis tugaganidan keyin «BMTning Suriyadagi maxsus vakili Stefan de Mistura juma kuni Xavfsizlik Kengashiga Rossiya tomonidan qo’llab-quvvatlanayotgan Suriya rejimining vahshiyligi Jeneva muzokaralarining to’xtab qolishiga sabab bo’lganini ma’lum qildi» dedi.
Lekin Rossiyaning BMTdagi vakili Vitaliy Churkin frantsuz hamkasbi aytgan so’zlarning barchasini inkor qildi. Churkin de Misturaning Rossiyani Jeneva-3 so’zlashuvlarini buzish bilan ayblaganini inkor qilib: «Yo’q, bizga de Mistura buni xabar qilgani yo’q, unga u aytmagan so’zlarni nisbat bermasligimiz kerak» dedi. Uning aytishicha bu erda Rossiya «shu oyning 25 ida muzokaralar yangidan boshlangan paytda muzokaralar stoliga tashlashga» tayyor turgan yangi fikrlar bor. Ana shu fikrlar orasida – dedi u – «o’t ochishni to’xtatish fikri ham bor, lekin men muzokaralar avvalo o’t ochishni to’xtatishni qattiq turib talab qilish sababli kechikishi mumkin deb bilaman».
Amerika tashqi ishlar vazirligi esa o’z bayonotida Kerri Suriya hukumatini va bu hukumatni qo’llab-quvvatlayotganlarni Xavfsizlik Kengashi qarorlariga muvofiq oppozitsiya nazoratidagi mintaqalarni, xususan Halabdagi mintaqalarni bombardimon qilishni hamda tinch fuqarolarni qamal qilishni to’xtatishga chaqirganini bildirdi. Kerri «Ular hozirgi majburiyatlarga vafo qilishlari va o’zlarining Suriya krizisini tinch yo’l bilan hal qilishni qo’llab-quvvatlash niyatida ekanliklariga xalqaro hamjamiyatni qayta ishontirishlari lozim edi» dedi. U Qo’shma Shtatlar tinchlik so’zlashuvlarining shu oyda, keyinroq vaqtda qayta boshlanishiga intilayotganini qo’shimcha qildi.
Amerika tashqi ishlar vazirligining rus amaliyotlarini muzokaralar to’xtab qolishining sababi sifatida ko’rsatib o’tib e’lon qilingan pozitsiyasiga butunlay teskari o’laroq Britaniyaning «Middle East Eye» sayti tayyorlagan bir hisobotda quyidagilar kelgan: «Amerika tashqi ishlar vaziri Jon Kerri Suriyada insonparvarlik yordamlari sohasida faoliyat olib borayotgan ikki faola ayolga bu mamlakat yana uch oy bombardimon qilishlarni kutishi kerakligini, bu bombardimonlar oppozitsiyani «yo’q qilishi»ni aytgan. U buni Londonda donorlar konferentsiyasidan tashqarida o’tkazgan suhbat chog’ida aytgan». Yordam ko’rsatish sohasida ish olib boruvchi bir faola ayolning «Middle East Eye» saytiga aytishicha – bu ayol o’zi ishlayotgan tashkilotni himoya qilish uchun o’z ismini aytmaslikni talab qildi – Kerri so’zma-so’z bunday degan: «Meni ayblamanglar – borib oppozitsiyani ayblanglar»… O’sha ikki faola ayolning aytishicha, Kerri ularga uch oy bombardimon davom etishini kutishlari kerakligini, bu bombardimonlar chog’ida «oppozitsiya butunlay yo’q qilinishini» aytgan.
Bu Kerrining oppozitsiyaga tahdidlar yo’llayotgan yagona pozitsiyasi emas. Chunki bundan oldin ham, Riyoz boshchiligidagi oppozitsiyaning muzokara olib boruvchi delegatsiyasining Jenevaga borishidan sal oldin Suriya oppozitsiyasi koalitsiyasining Parijdagi «elchisi» Munzir Maxus Kerrining oppozitsiya muzokara oliy kengashi raisi Riyoz Hijob bilan Riyozda uchrashishi chog’ida «Ular Jenevaga o’zlariga qo’yilgan shartlar doirasida borishlari lozim, aks holda ular o’z ittifoqchilari qo’llab-quvvatlovidan mahrum bo’lishadi» deb aytganini ma’lum qildi.
Kerri shu bilangina kifoyalanmadi. Chunki «Arabiy Jadid» sayti 2016 yil 24 yanvarda Suriya oppozitsiyasidagi bir yuqori mansabli manbaning so’zlarini keltirdi. U Jon Kerrining Riyoz Hijob bilan Riyozda bo’lgan uchrashuvini «falokatli va juda yomon» deb atadi. O’sha manba «Arabiy Jadid»ga «Kerri o’zi bilan Rossiya va Eronning ochiq notalarini olib keldi, u agar oppozitsiya bu notalardagi narsalarga amal qilmasa yomon bo’lishini aytib tahdid qildi» deb ma’lum qildi. O’z ismini aytishni istamagan o’sha manba «Kerri Jenevada olib boriladigan narsalar muzokaralar emas, so’zlashuvlar ekanini, bu so’zlashuvlar o’tish davri boshqaruv kengashi tuzilishiga emas, «milliy birlik hukumati» tuzilishiga olib borishini aytdi» dedi. Manba qo’shimcha qilib «Amerika tashqi ishlar vaziri kengash delegatsiyasiga BMT vakili de Misturaning oppozitsiya delegatsiyasini tuzish va bu delegatsiyaga maslahatchilarni tayinlashda aralashishga haqqi borligini aytdi va Kerri oppozitsiya Jeneva uchrashuvlariga borishdan oldin talab qilayotgan mahbuslarni ozod qilish, qamaldagi shaharlardan qamalni olib tashlash, tinch fuqarolar ustiga bombalar tashlashni to’xtatish, insonparvarlik yordamlarini kiritish kabi va boshqa ishonchni paydo qiluvchi tadbir-choralar Jenevada o’tkaziladigan so’zlashuvlarning bir qismi ekanini ham aytdi» dedi. Manba shuningdek «Kerri uchrashuv chog’ida Bashar Asadning keyinchalik o’tkaziladigan prezidentlik saylovlarida o’z nomzodini ko’rsatishga haqqi borligini ta’kidladi» deb ko’rsatib ham o’tdi.
Demak Amerika tashqi ishlar vazirligining Kerri Riyoz Hijobga va uning sheriklariga ochiq bildirgan haqiqiy pozitsiyasi rejim va Eron hamda Eronning qurolli to’dalari ruslarning yordamida amalga oshirayotgan harbiy amaliyotlar Amerika roziligi bilan, balki Amerika istagi bo’yicha olib borilayotganini anglatadi. Hatto Xavfsizlik Kengashining Suriyada o’tish davri boshqaruv kengashi bo’lishini ko’rsatgan qarorini ham Amerika istamaydigan bo’lib qoldi. Aksincha Amerika bu qarorni «milliy birlik hukumati» degan g’oyaga almashtirdi. Bular Amerika muzokaralar boshlanishidan oldin muzokara olib boruvchi delegatsiyaga ochiqdan-ochiq buyurayotgan narsalardir. Bu buyruqlar bilan bir vaqtda Suriya rejimi delegatsiyasi o’zini «yo’lbars» qilib ko’rsatmoqda. U delegatsiyaning borish va kelishida «otashin» bayonotlarni berib yon berishlarga tayyor emasligi to’g’risida jar solmoqda. Amerika agar istaganida edi rejim delegatsiyasining bu jar solishlari albatta o’zgargan bo’lar va uchrashuvlarni osonlashtirish uchun qaysidir darajada yumshoqlik ko’rsatgan bo’lardi. Lekin Amerika bunday qilmadi. Garchi Amerika Jeneva-3 ni shoshilinch uyushtirgan bo’lsa-da va Amerikada muzokaralarni davom ettirish istagi ko’ringan va Xavfsizlik Kengashining Suriyada siyosiy echim bo’yicha harakat qilish vaqtini belgilab qo’ygan qarori bo’yicha natijalarga erishish istagi ko’ringan bo’lsa-da, lekin Jeneva so’zlashuvlari bilan bir vaqtda bo’lgan ishlar, bu so’zlashuvlardan oldin Amerikaning jar solishi ohangi o’zgarib qolgani, Amerikaning Suriya rejimiga nisbatan tutgan haqiqiy pozitsiyasi ochiq-oshkor ko’rinib qolgani hamda Kerrining diplomatik mazmundan chiqib ketgan gaplari, so’zlashuvlar bilan bir vaqtga to’g’ri kelgan va Suriya rejimi ba’zi frontlarda oldinga siljishga erishgan jadal harbiy hujum, bularning barchasi Amerika muzokaralarning tez borishini istamayotganini ko’rsatib turibdi. Amerika muzokaralarning uzilib qolishi rejim ruslarning yordami va qo’llovi bilan qo’lga kiritishi mumkin bo’lgan harbiy g’alabalar bilan bir vaqtda bo’lishini istamoqda. Chunki shunda Amerika o’zi istagan echimni tiqishtira oladi, bu echim yordamida malay rejimni saqlab qola oladi va qo’zg’olonni zaiflashtiradi yoki uni «Suriya federatsiyasi» deya nomlangan joydan tashqarida qamal qiladi.
«Lion 2 universiteti»dagi tadqiqotlar direktori va ishtirokchisi, Vashington institutining faxriy a’zosi Fabris Balansh quyidagilarni aytadi: «Moskva strategiyasi asosan quyidagi uch maqsadni ko’zlaydi: birinchisi, alaviylar nazoratidagi sohil bo’yi mintaqalarni himoya qilish – Rossiya bu mintaqalarda o’zining logistik (ortdan turib yordam ko’rsatuvchi) bazalarini joylashtirgan – ikkinchisi, Asad pozitsiyasini kuchaytirish va isyonchilarni yirik shaharlar: Hims, Hama, Loziqiya, Halab, Damashqdan yiroqqa uloqtirib tashlash, uchinchisi isyonchilarga xorijdan kelayotgan yordamlar liniyalarini uzib qo’yish. Avvalgi ikki maqsadga katta darajada erishildi, chunki ruslarning harbiy bazalariga tahdid solishi mumkin bo’lgan Loziqiya va Tartusga hujumlar yuz bermay qo’ydi. Hech qaysi yirik shahar isyonchilar nazorati ostiga tushmay ham qo’ydi. Aksincha har qanday yordam kelishidan umidini uzgan isyonchilar dekabrda Himsdagi Va’r (Vaer) mahallasini tashlab chiqishdi. Hozir esa yordam yo’li uzib qo’yilgach uchinchi masadga erishish sari yo’lning yarmiga etib kelindi. Shuning uchun Rossiya va uning ittifoqchilari o’z maqsadlariga erishishga qodirdek ko’rinmoqda. Chunki Asad askarlaridagi bashariy kuch zaifligi o’rnini havodagi to’la ustunlik va shia otryadlarining qo’llab-quvvatlashi to’lg’azmoqda».
Balansh Moskva strategiyasi deb atayotgan bu strategiya Amerika Suriyada Rossiya yordamida erishmoqchi bo’layotgan maqsadlardir. Bu maqsadlarga to’la erishilsa Amerika qo’zg’olonni qamal qilgan va uni rejimga kuchli ta’sir qilishdan yiroqlatib burchakka qisib qo’ygan bo’ladi hamda jangni yana «terrorizmga qarshi urush» degan narsaga yo’naltiradi.
Hech shubhasiz Amerika Suriyadagi rejimning haqiqiy tayanchi ekanligi shundoq ko’rinib qoldi. Amerikaning o’z malayi Basharni saqlab qolishga harakat qilayotgani, zaifhol odamlarni, ayollarni, bolalarni qirg’in qilishni qo’zg’olonni yo’q qilish vositasi qilib olayotgan shu Amerika ekanligi shundoq ko’rinib qoldi. Barcha jinoyatlarni qilayotgan shu Amerikadir. Shunga qaramay ba’zi bir kimsa Amerikaning bu pozitsiyasini o’z ko’zi bilan ko’rib tursa ham, faktlar shundoq ko’rinib tursa ham uning Amerika «arqoni»ga va uning malaylari «arqoni»ga mahkam yopishayotganini, uning yolg’on va’dalariga laqqa tushayotganini, Allohning metin arqoniga yopishishni tark qilayotganini, Amerika arqonini va Ummatdagi nufuzini butunlay uzib tashlashga harakat qilayotgan xolis kishilar tomoniga o’tmayotganini ko’rib turibmiz! Undan boshqa kimsaning ahvoli ham uning ahvoliga yaqin ekanini ko’rib turibmiz. Bunday kimsa o’z ishini haligacha uzil-kesil hal qilmay o’z pozitsiyasida ikkilanib turibdi, hali bu arqonga yopishsa, hali bunisini tark qilmoqda. U agar Amerika va uning malaylari tomonida bo’lmasa ba’zi yomon oqibatlar bo’lishini aytib shayton uni tinimsiz vasvasa qilmoqda!
O’sha kimsalarning qo’rqoqligiga va anavi kimsalarning ikkilanishiga qaramay Alloh Subhanahuning va’dasi urvatul vusqo (mustahkam arqon)ga va U Zotning metin arqoniga mahkam yopishuvchilar uchun albatta ro’yobga chiqadi. Bunda hech shubha yo’q.
«Kim kuch-qudratni istaydigan bo’lsa, bas barcha kuch-qudrat Allohnikidir. (Har bir) xush so’z Unga yuksalur va yaxshi amalni ham (Alloh O’z dargohiga) ko’tarur. Yomon makr-hiylalar qiladigan kimsalar uchun esa qattiq azob bordir va ularning makrlari ham halok bo’lur (ya’ni behuda ketur)» [Fotir 10]
Roya gazetasining 2016 yil 10 fevral chorshanba kungi 64-sonidan
