“Qotil Sisi” “Janob Sisiga”ga aylandi
Turkiya tashqi ishlar vaziri Mavlud Chavusho‘g‘li Misr Tashqi ishlar vaziri Samih Shukri bilan uchrashdi. Uchrashuvdan so‘ng tashkil qilingan mushtarak matbuot anjumanida Mavlud Chavusho‘g‘li ikki tomonlama munosabatlarda tartiblashtirilishi kerak bo‘lgan ko‘plab mavzular mavjudligiga diqqat qaratdi.
“Istagimiz energetika sohasida hamkorlikni rivojlantirish va bu borada aniq qadamlar tashlashdir. Tijoratni kuchaytirish uchun aloqa masalalarida ba’zi uzilishlar bo‘ldi. Ularni qayta jonlantirmoqchimiz. Diplomatik aloqalarimizni ham eng yuksak darajaga chiqarishni xohlaymiz”, “Harbiy sohada diplomatik aloqalarimiz sovuqlashgan yillarda ham muntazam aloqalarimiz mavjud edi, biroq jonlantirish zarur bo‘lgan masalalar ham bor”, “Iqtisodiyotdan energetikagacha, siyosatdan ta’limgacha barcha sohalarda qadam tashlashimiz kerak”, dedi jumladan Chavusho‘g‘li matbuot anjumanida.
Chavusho‘g‘lining ta’kidlashicha, ikki davlat prezidentlari, ya’ni Rajab Toyyib Erdog‘an va Abdulfattoh Sisi o‘tgan yili Qatar poytaxti Dohada bo‘lib o‘tgan uchrashuvdan so‘ng o‘ziga va misrlik hamkasbi Samih Shukriga Anqara va Qohira o‘rtasidagi munosabatlarni yaxshilash vazifasi topshirilgan. U o‘zining va hamkasbining ikki davlat o‘rtasidagi munosabatlarni normallashtirish uchun aniq qadamlar tashlanganidan mamnunligini bildirar ekan, Samih Shukri bilan bundan buyon tez-tez uchrashib turishlarini va keyingi jarayonlarda yanada yaqin hamkorlikda harakat qilishga va’da berdi.
Izoh: 2010-yil oxirida Tunisda boshlanib, Shimoliy Afrika va ba’zi arab mamlakatlariga yoyilgan namoyishlar 2011-yil fevralida diktator Husni Muborakning 29 yillik boshqaruviga barham berdi. Uning ortidan saylovlar orqali Musulmon birodarlar vakili Muhammad Mursiy Misrning birinchi saylangan prezidenti sifatida hokimiyatga kelgan edi. Oradan biroz vaqt o‘tib, ya’ni 2013-yil 3-iyul kuni davlat bosh shtab rahbari Abdulfattoh as-Sisi qonli to‘ntarish uyushtirib, Mursiy va uning atrofidagilarini qamog‘ga oldi. Bunga qarshi chiqqan minglab musulmonlar ko‘chalarda vahshiylarcha qatl etildi.
Sisi tarafidan amalga oshirilgan ushbu qonli davlat to‘ntarishi ortidan Turkiya va Misr o‘rtasida keskinlik yuzaga kelgan edi. Chunki Mursiyning hokimiyatga kelishi Turkiya tarafidan ijobiy qabul qilingan bo‘lib, Misrdagi siyosiy o‘zgarishni “musulmonlardan tashkil topgan hukumatning demokratik ilmoniy bo‘lishi mumkinligi” Arab o‘lkalariga namuna sifatida ko‘rsatish ilgari surilgan edi. Ammo bu hukumat Sisining qo‘li bilan qulatildi. Shundan so‘ng ikki davlat o‘rtasidagi diplomatik aloqalar uzilib, prezident Erdog‘an Sisiga “zolim”, “qotil” deya murojaat qila boshladi. Doimo to‘rt barmog‘i bilan “Rabia” belgisiga ishora qilib, Misr xalqini qo‘llab-quvvatlashini ifodaladi. Sisiga muxolif bo‘lganlar Turkiyadan boshpana topdi.
Ammo 2022 yil Qatarda Erdo‘g‘an va Sisining uchrashuvi va normallashuv siyosatiga qadam tashlashlari bilan vaziyat tamoman teskari tarafga o‘zgardi. Turkiyadan boshpana topgan Sisi hukumatining muxolifatchilari Turkiyani tark etishga majbur bo‘la boshladi. Ulardan ba’zilari hibsga olingani, ba’zilaridan esa Turkiya fuqaroligi qaytarib olingani va hatto ba’zilari Misr rejimiga topshirilishi aytilmoqda.
Xalqaro siyosatdan biroz xabari bor kishi yaxshi biladiki, Turkiyaning nafaqat Misr balki, Saudiya Arabistoni, Birlashgan Arab Amirliklari, yahud vujudi, va yaqin kunlarda Suriya bilan bo‘lishi kutilayotgan normallashuv siyosati Turkiya hukumatining o‘z irodasidan kelib chiqib belgilagan tashqi siyosat emas. Bu AQSHning “Isroil” bilan “normallashtirish” rejasidan so‘ng yuzaga kelgan yangi Yaqin Sharq siyosatiga bog‘liq masaladir. Chunki Amerika shu kunlarda Rus gaziga muqobil gazdan fondalanish uchun Sharqiy O‘rta yer dengizida Isroil, Misr va Turkiya o‘rtasidagi hamkorlikni vujudga keltirmoqda. Turkiya istasa ham, istamasa ham, ya’ni shu kungacha olib borgan siyosati va bergan bayonotlariga zid kelsa ham, Amerika manfaati uchun o‘ziga topshirilgan normallashuv siyosatini amalga oshirishga majbur. Taxminlarga ko‘ra, Erdo‘g‘an Sisi va Asad bilan muzokaralar boshlashni Turkiyadagi musulmon xalqning norozilik reaksiyasidan qo‘rqib, 14 mayda bo‘lib o‘tadigan saylovdan keyinga qoldirgan.
Zohid Zargar
