بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Savolga javob
Xitoyning Ukraina bo‘yicha «tinchlik tashabbusi»
Savol:
Arabiyya veb-sayti 2023 yil 27 fevralda quyidagicha xabar qildi: (Kreml: Xitoyning «tinchlik tashabbusi»ni olqishlaymiz, biroq, yechimga erishish qiyin). Yavm kanali veb-saytining 2023 yil 27 fevralda qilgan xabarida bunday deyiladi: (Kreml Xitoyning «tinchlik tashabbusi»ga qiziqish bilan qarayotganini, ammo uni batafsil o‘rganish kerakligini aytib o‘tdi). Putin 2023 yil 21 fevralda (Strategik hujum qurollarini yanada qisqartirish va cheklash bo‘yicha Qo‘shma Shtatlar bilan imzolangan kelishuvdan Rossiyaning chiqishini ma’lum qildi. Anadolu, 2023 yil 21 fevral). Bu bayonotlar Baydenning 2023 yil 20 fevralda Kiyevga safar qilishi va Ukraina prezidenti Zelenskiy bilan uchrashishi ortidan yangradi. Bayden Kiyevga qilgan safari chog‘ida (Ukraina seshanba kuni e’lon qilinadigan 500 million dollarlik yangi harbiy yordam paketini oladi, deya ta’kidladi. Skay Nyus Arabiyya, 2023 yil 20 fevral). Bu bayonotlardan oldin Xitoy tashqi ishlar vaziri Van I xavfsizlik bo‘yicha Myunxenda bo‘lib o‘tgan konferensiyada Xitoyning Ukraina bo‘yicha tinchlik tashabbusiga ega ekanini ta’kidlab, («Bu urush avj olishda davom etishi mumkin emas», degan edi… Si-En-En Arabiyya, 2023 yil 18 fevral).
Savol shuki, Xitoy Ukrainadagi urushni to‘xtata oladimi? Nima uchun Xitoy urush boshlanganidan bir yil o‘tib bunday tashabbus bilan chiqmoqda? Nega Rossiya bu tashabbusni olqishlab, keyin esa, yechimga erishish qiyin ekanini ta’kidladi? Bu tashabbusning muvaffaqiyati ehtimoli qanday?
Javob:
Yuqoridagi savollar javobini aniqlashtirish uchun quyidagilarni ko‘rib chiqamiz:
Birinchi: Rossiya-Ukraina urushiga ta’sir o‘tkazuvchi davlatlar:
Amerika: prezident Bayden boshchiligidagi Amerika G‘arb dunyosiga AQSHning yetakchilik qilishi haqidagi Yevropada yuzaga kelgan shubhalarni yo‘qqa chiqara oldi. Bayden ma’muriyati, shuningdek, Ukrainaning Rossiya hujumiga qarshi tura olishi uchun unga harbiy va noharbiy yordam ko‘rsatish bo‘yicha G‘arbning sa’y-harakatlarini ham birlashtirdi. Uning bu ishlariga Rossiyaga qarshi iqtisodiy sanksiyalar qo‘llashda G‘arbni birlashtirganini ham qo‘shimcha qilish mumkin. U nafaqat Rossiyaning energiya arteriyalarini Yevropadan uzib qo‘yishga muvaffaq bo‘ldi. Balki, Rossiyaga qarshi sanksiya qo‘llagan davlatlar qatoriga Yevropadan uzoq bo‘lgan Yaponiya, Janubiy Koreya va Avstraliya kabi davlatlarni ham kiritdi. Bundan tashqari, Tramp ma’muriyati davrida shubha ostiga tushib qolgan NATO ittifoqiga hayot bag‘ishladi. Bir so‘z bilan aytganda, Bayden ma’muriyati Ukrainaga qurol berishni kuchaytirib, o‘zining maqsadi Rossiyani Ukrainada mag‘lub etish ekanini bidirdi.
Yevropadagi katta davlatlar: Britaniya pozitsiyasini Amerikaning Rossiyaga qarshi pozitsiyasidan ajratish mumkin bo‘lmay turgan bir paytda, Germaniya va Fransiya ham ayni shu pozitsiyaga ergashdi. Zero, Rossiyaning energiya arteriyalari Yevropadan butunlay uzib qo‘yilishi bilan bir qatorda, Germaniya Rossiyaga qarshi pozitsiyasini kuchaytirib boraverdi. Hatto Germaniya tashqi ishlar vazirasi Berbok Ukrainaga tanklar yetkazib berish bo‘yicha Yevropa pozitsiyalarini birlashtirishga harakat qilib, (Biz bir-birimizga qarshi emas, Rossiyaga qarshi urushga kirmoqdamiz…, deb aytdi. Shuruq, 2023 yil 24 yanvar). Rossiyaning sobiq prezidenti Medvedev esa, uni «foydali ahmoq» deb ta’rifladi. (Anadolu, 2023 yil 29 yanvar). Ya’ni Berbok Yevropaning Ukraina mojarosining bir tomoni ekanini tan oldi. Fransiyaga kelsak, nihoyat u ham Rossiyaga qarshi Amerikaning ortidan ergashgan Yevropa davlatlari karvoniga qo‘shildi. Zero, Fransiya prezident Makronning Rossiya prezidenti bilan bo‘lgan aloqalari tufayli ittifoqchilari tanqidiga uchrab kelayotgan edi. Skay Nyus Arabiyyaning 2023 yil 19 fevralda bergan xabariga ko‘ra, Fransiya prezidenti Makron Myunxen konferensiyasidan qaytish chog‘ida (Men Rossiyaning Ukrainada mag‘lub bo‘lishini va Ukraina o‘z pozitsiyasini himoya qila olishini istayman), dedi.
Rossiya: avvallari rus armiyasi xalqaro miqyosda kuchli bo‘lib ko‘rinar edi. Biroq, Ukrainadagi urush Kiyev va Xarkov yaqinida va nihoyat Xersonda mag‘lubiyatga uchragan Rossiya armiyasining jiddiy zaif nuqtalarini ochib berdi. Rus armiyasi Rossiya buyukligining tayanchi edi. Endi esa, uning xalqaro buyukligining tayanchi sifatida yadroviy kuchidan boshqa hech narsasi qolmadi. Iqtisodi esa, avvaldan zaif… Siyosiy jihatdan olib qaraganda, Amerika va Yevropa Rossiyani xalqaro miqyosda izolyatsiya qilib qo‘yishda katta muvaffaqiyatga erishdi. Bundan tashqari, Rossiyada urush bo‘yicha ichki yakdillik mavjud emas. Safarbarlik joriy qilingan paytda ko‘plab ruslar chet elga qochib ketdi.
Ikkinchi: ushbu barcha xalqaro o‘zgarishlarning Xitoyga ta’siri
Xitoy Amerika uchun ustuvor bo‘lgan masalalar ro‘yxatida o‘zining birinchi o‘rinda, ya’ni Rossiyadan oldingi o‘rinda turganini tushunib turibdi. Zero, Amerika Tayvan masalasida Xitoyga qarshi chiqib, uni qiyin ahvolga solib qo‘ymoqda. Janubiy Koreya bilan misli ko‘rilmagan harbiy mashg‘ulotlarni o‘tkazish bilan esa, uni kurashga chorlayapti. Rossiyaning sanksiyalar sababli ko‘rgan ziyonlarini qoplashga, halokatli qurollar bilan unga harbiy yordam ko‘rsatishga harakat qilmasligi uchun AQSH Xitoyga bir tarafdan, tahdid qilayotgan bo‘lsa, yana bir tarafdan, Huawei va boshqa texnologik kompaniyalariga qarshi urush ochib, uning iqtisodiga yashirin tarzda embargo joriy qilmoqda. Bu narsani elektron chiplardan harbiy maqsadlarda foydalanib, AQSH milliy xavfsizligiga tahdid solyapti, degan bahona bilan Amerikaning Xitoyni elektron chiplardan uzib qo‘yishida ham ko‘rish mumkin. Xitoy bugungi kunda Amerika Yaponiyani qurollantirib, bu bilan Xitoyning orqasidan pichoq urganini his qilyapti. Zero, Amerika kelajakda Yaponiyani yanada ko‘proq qurollantirib, pichoqni Xitoyning yuragiga urmasa agar, bu narsa Xitoyning orqasidan berilgan zarbaligicha qoladi. Amerika bunga qo‘shimcha, Osiyoda «AUKUS» va «QUAD» kabi harbiy ittifoqlarni ham tuzdi. Bularning barchasi Xitoy va uning armiyasi uchun jiddiy qiyinchiliklarni keltirib chiqarmoqda.
Xitoyning Amerika kabi muhim iqtisodiy hamkorlari hisoblangan Yevropa davlatlariga kelsak, ular Vashingtonning koordinatsiya (ishlarni birgalikda muvofiqlashtirish) istagiga bo‘ysunishdi. Zero, Rossiya Ukrainada urush olovini yoqqanidan keyin hamda Yevropaning Rossiya tahdidlaridan o‘z qit’asini himoya qilish uchun Amerika xavfsizlik soyaboniga ehtiyoj sezishi ortidan ushbu koordinatsiya jonlana boshladi. Xitoy esa, Rossiya-Ukraina urushi tufayli qayta jonlangan Amerikaning Yevropa davlatlariga yetakchilik qilishi ularni Xitoyga nisbatan AQSH pozitsiyasini egallashga undayotganini ko‘rib turibdi. Bundan tashqari, kapitalistik davlatlar va ularning Sharqiy Osiyodagi «g‘arblashgan» tarafdonlarini nazarda tutuvchi «hamfikr davlatlar» atamasi paydo bo‘ldi hamda NATOning Sharqiy Osiyodagi roli haqida gap-so‘zlar urchiy boshladi. Bu esa Xitoy uchun «Amerika ko‘p davlatlarni Pekinga qarshi qo‘ya oladi», degan jiddiy tahdiddir.
Rossiyaga kelsak, uning zaifligi Xitoyning kichik hamkoriga aylanishiga olib kelmoqda. Ayniqsa, xalqaro maydon Rossiya uchun asta-sekin torayib boryapti. Chunki Yevropa Rossiyaning neft va gazidan deyarli voz kechdi. Ilgari Rossiya Yevropa energiyasining asosiy arteriyalarini ushlab kelgan bo‘lsa, hozirda qo‘lida deyarli hech narsa qolmadi. Ayni paytda Yevropa va Amerika Rossiya uchun o‘z eshiklarini yopib qo‘ygan. Ular Rossiyani boshqa davlatlar ostonasida ham quvib yetib, bu davlatlardan rus nefti uchun belgilangan «narxlar chegarasi»ga rioya qilishni talab qilishmoqda. Bularning barchasi Rossiyani Xitoyga o‘zining energiya va xom ashyolarini sotish imkonini yaratib beradigan deyarli yagona darvoza sifatida qarashga majbur qildi. G‘arb buni «Rossiyaning Xitoyga tijoriy jihatdan yalinishi» deb ataydi. Bu holat Xitoyni eng muhim savdo yo‘nalishi hisoblangan Yevropa va Amerika bilan bo‘lgan munosabatlarida qiyin ahvolga solib qo‘ymoqda.
Xitoyning o‘ziga kelsak, u Ukrainadagi urushga nisbatan noaniq pozitsiyani egallab kelayotgan bo‘lsa-da, biroq, urush oqibatlari o‘zining foydasiga bo‘lmayotganini ko‘rib turibdi. Bunga hech qanday shubha yo‘q. Ma’lumki, Xitoy Rossiya bilan uning Ukrainaga qilgan hujumidan biroz oldin «cheksiz ittifoq» hujjatini imzolagan edi. Amerika va Yevropa davlatlari Xitoydan Rossiya agressiyasiga nisbatan qarshi pozitsiya egallashni talab qilishganda esa, Xitoy noaniq pozitsiyani egallab, na Rossiya urushini qo‘llab quvvatlashini bildirdi va na o‘zining ittifoqchisi bo‘lgan Rossiyaga yordam ko‘rsatishini. Balki Rossiyaga xavfsizlik kafolatlarini berishga rozi bo‘lmagani uchun urushning alanga olishida Amerikani ayblash bilan kifoyalandi. Go‘yoki Xitoy Rossiyaning Ukrainada yangi tartibni joriy qilib, u yerda xavfsizlikni o‘rnatishini va G‘arb davlatlarini o‘zining yangi xalqaro maqomini tan olishga majbur qilishini kutayotgan edi. Chunki bu narsa Xitoyning xalqaro miqyosda, ayniqsa, Tayvanda yaxshiroq maqomni egallashini anglatishi bilan xitoyliklar tuyg‘ularini qo‘zg‘ashi mumkin edi. Ammo Rossiyaning zaifligi hamda Ukrainadagi jang maydonlarida uchragan mag‘lubiyatlari ko‘rina boshlagach, Xitoy beqaror pozitsiya egallay boshladi, go‘yoki u Rossiya bilan ittifoqchi bo‘lishdan chekinayotgandek.
G‘arbning Xitoyga nisbatan dushmanlik anqib turgan shuncha pozitsiyasi Xitoyni Amerika va Yevropa davlatlariga qarshi xuddi shunday pozitsiyani egallashga undagani yo‘q. Xitoy, shuningdek, Rossiyani qo‘llab-quvvatlashini ham bildirmadi. Chunki Xitoyning yuksalishi va egallagan yangi mavqei uning tashqi savdosiga bog‘liq. Zero, Amerika va Yevropa davlatlari bozorlari Xitoy buyukligining asosiy arteriyasi hisoblanadi. Rossiyaning holati esa bundan farq qiladi. Chunki uning xalqaro mavqeining asosi iqtisod va xalqaro savdo emas, balki Sovet Ittifoqidan qolgan harbiy merosidir. Biroq, boshqa tomondan, Xitoy Rossiya bilan Osiyo va Osiyodan tashqaridagi ochiq dengizlarda qo‘shma harbiy mashg‘ulotlarni davom ettirdi. Ehtimol u Amerika bilan biror bir voqea yuz bergan taqdirda o‘zining ehtiyoji tushadigan Rossiyani yo‘qotmaslik uchun hamda G‘arb davlatlari bilan bo‘lgan savdo aloqalari o‘z iqtisodining arteriyasi hisoblangani sababli ularni ham qo‘ldan boy bermaslik uchun o‘rtada turishni istagandir…
Uchinchi: shu bois, yuqoridagi pozitsiyalar sababli Xitoy har ikki tomon bilan bo‘lgan munosabatlari muvozanatli bo‘lmasa ham, tomonlar o‘rtasidagi krizisni hal qilishga tashabbus ko‘rsatayotgan qandaydir vositachi bo‘lish haqida o‘ylay boshladi. Bularning barchasi shuni anglatadiki, Xitoy Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidan keyin o‘z osmonida qora bulutlar quyuqlasha boshlaganini ko‘rdi. Bu qora bulutlar Ukraina bo‘yicha Xitoy tinchlik tashabbusi tug‘ilishining birinchi sababchisi hisoblanadi. Ammo bu tashabbusning yuzaga kelishiga ikkinchi sabab ham bor bo‘lib, u Rossiyaning vaziyatidir. Agar birinchi sabab ikkinchi sabab bilan birlashmaganda edi, birinchi sababning o‘zidan biror bir jiddiy tashabbus kelib chiqmagan bo‘lardi. Quyida buni atroflicha ko‘rib chiqamiz:
Rossiya safarbarlik e’lon qilib, yarim millionga yaqin yangi askar jalb qilgan bo‘lsa ham, shuningdek, bugungi kunda Donbassdagi Baxmut shahri atrofida bo‘lgani kabi qayta hujumga o‘tgan bo‘lsa ham, biroq urushda g‘alaba qozonishning imkoni yo‘qligini tushunib yetdi. Chunki u faqatgina Ukraina armiyasi bilan emas, balki, o‘zi ta’riflaganidek, «NATOning imkoniyatlari» bilan to‘qnash kelmoqda. NATO Rossiyani mag‘lub etish maqsadida Ukrainani og‘ir qurollar bilan ta’minlayapti. Aftidan, nafaqat Ukrainada, qolaversa xalqaro miqyosda ham Rossiyani tor-mor etishdan iborat Amerikaning kuchli irodasiga yuz tutganini Rossiya tushunib yetgan ko‘rinadi. Zero, Finlandiya va Shvetsiya NATOning yangi a’zolari bo‘lish arafasida turibdi. Ma’lumki, bu ikki davlat geografik jihatdan Rossiyaga eng yaqin davlatlar hisoblanadi. Bundan tashqari, tarix davomida Rossiyaning eng ashaddiy dushmani bo‘lib kelgan Germaniya ham tez sur’at bilan harbiylashyapti. Sharqda esa, Yaponiya armiyasi tez orada Rossiya uchun katta tahdidga aylanib bormoqda. Zero, u Ikkinchi jahon urushi paytida Rossiya bosib olgan Kuril orollarini undan talab qilib keladi. Shu bois, Ukraina va xalqaro maydondagi bunday o‘zgarishlar xavfsizlik masalasida Rossiyaga og‘ir yuklarni yuklab, uning juda ko‘p zaif tomonlarini – ayniqsa, u misli ko‘rilmagan iqtisodiy sanksiyalarga yuz tutgan ekan – ochib beryapti.
Rossiyaning zaifligini ko‘rsatuvchi hamda Ukrainadagi urush natijalari haqidagi yangi e’tiroflarini ifodalovchi ushbu belgilar, shuningdek, o‘z armiyasi va iqtisodining zaiflashuvini hamda atrofidagi xalqaro vaziyatning yomonlashuvini to‘xtatib qolish yo‘llarini izlashi… bularning barchasi, ya’ni Rossiyaning hozirgi vaziyati Xitoy ko‘tarib chiqqan «tinchlik tashabbusi»ning ikkinchi sababidir. Tinchlik tashabbusining ushbu ikkinchi sababi ahamiyat jihatidan birinchi sababdan, ya’ni Xitoy yuz tutgan vaziyatdan kam emas. Demak, tinchlik tashabbusiga mana shu ikki narsa sababchidir. Bu shuni anglatadiki, Rossiya Ukrainadagi urushni to‘xtatishni istaydi-yu, lekin o‘z obro‘sini ham saqlab qolmoqchi bo‘lyapti.
Shuning uchun (urushning Xitoyga bo‘lgan xalqaro salbiy ta’sirlari va Rossiyaning Ukrainadagi g‘alabasidan umidsizlikka tushishidan iborat) har ikki sababning birlashishi Xitoyning Ukraina bo‘yicha tinchlik tashabbusini keltirib chiqardi. Urush boshlangan paytda, bir yil oldin bu holat yo‘q edi. Aftidan, Xitoy Rossiyaning urushni tezda o‘z foydasiga hal qilishini kutgan ko‘rinadi. Shuning uchun urush boshlanishida bunday tashabbuslar bilan chiqmagan. Lekin hozir, Rossiya g‘alabadan deyarli umidsizlikka tushganidan va o‘z obro‘sini saqlab qolish uchun uning muzokaralarga moyilligi ko‘rinib qolganidan keyin Xitoy ushbu tashabbus bilan chiqdi.
Yuqorida aytilgan gaplardan Ukraina bo‘yicha Xitoy tinchlik tashabbusining asl mohiyati hamda uning shu vaqtga qadar kechikkanligi sababi tushunilmoqda. Bundan tashqari, tashabbusda mamlakatlar suverenitetini hurmat qilish ham ochiq aytilgan bo‘lib, bundan G‘arb va Ukrainani qiziqtirish ko‘zlangan. Shu bois, Xitoy tashqi ishlar vaziri tashabbusni e’lon qilar ekan, Ukraina suverenitetini qo‘llab-quvvatlashini bildirib bunday dedi: (Xitoy taklifida barcha davlatlarning hududiy yaxlitligi va suvereniteti hurmat qilinadi. Si-En-En Arabiyya, 2023 yil 18 fevral). Bu G‘arbni muzokaralarga jalb qilishning bir turidir.
To‘rtinchi: tashabbusning muvaffaqiyati, ya’ni Ukrainadagi urushni tugatish imkoniyatlari haqidagi savolga kelsak, bu bir qancha ta’sirli omillarga bog‘liq:
Bu birinchi navbatda Amerika pozitsiyasiga, keyin esa Ukrainani qo‘llab-quvvatlovchi Yevropa davlatlari pozitsiyasiga bog‘liq. Bu pozitsiyalar Ukraina poytaxti Kiyevning hamda prezident Zelenskiyning keskin pozitsiyasini ham o‘zida aks ettiradi. Ukraina va G‘arbning bu pozitsiyalari tinchlik muzokaralarining dastlabki sharti sifatida rus armiyasining Ukrainadagi barcha bosib olingan hududlardan, shu jumladan, Qrimdan olib chiqib ketish zarurligini ifodalamoqda. Ya’ni Rossiya bilan bo‘ladigan muzokaralar hududlar bo‘yicha emas, balki tovon to‘lash va harbiy jinoyatchilarni halqaro sudga topshirish bo‘yicha olib boriladi. Rossiya esa bu shartlarni rad etgan bo‘lib, u maydondagi voqe’likka, ya’ni hozirgi front liniyalarida o‘t ochishni to‘xtatishga, ana shundan keyin muzokaralarni boshlashga e’tiborni qaratib kelmoqda. Albatta, Rossiya ba’zi yon berishlarni o‘t ochish to‘xtatilganidan so‘ng, ya’ni bir tomondan, obro‘sini saqlab qoladigan tarzda taqdim etishni istaydi. Ikkinchi tomondan esa bu yon berishlar orqali sanksiyalarning bekor qilinishi va muzlatilgan pullarning bo‘shatilishiga qo‘shimcha, garchi ramziy bo‘lsa ham, ba’zi hududiy yutuqlarni qo‘lga kiritishni ham istaydi.
Bugun G‘arb davlatlarining Xitoy tashabbusidan manfaatdor emasligi, ular Ukrainada Rossiyaning to‘liq mag‘lubiyatini rejalashtirib, ayni shu narsani kutishayotgani ochiq ko‘rinib turibdi. Darhaqiqat, Yevropa komissiyasi rahbari Ursula fon der Lyayen bunday dedi: (Bizga Xitoy Rossiya bilan ishlamayotgani haqida ko‘proq dalillar kerak va biz buni hozir ko‘rmayapmiz. Si-En-En Arabiyya, 2023 yil 18 fevral). AQSH davlat kotibi Xitoyni Rossiyani qo‘llab-quvvatlashda aybladi: (Blinken yakshanba kuni efirga uzatilgan intervyusida Xitoy Ukrainadagi urush bir yilga yaqinlashar ekan, Rossiyaga qurol-yarog‘ va o‘q-dorilar yuborish masalasini «qat’iy ko‘rib chiqayotganini» aytdi. Qudsul Arabiy, 2023 yil 20 fevral). Bular G‘arbning Rossiyani mag‘lub etish uchun Ukrainani qo‘llab-quvvatlashda davom etishini ko‘rsatuvchi yetarli belgilardir.
Shu bois, Xitoyning Ukraina bo‘yicha tinchlik tashabbusida davlatlarning hududiy yaxlitligi hurmat qilinishi aytilgan bo‘lsa-da, ya’ni Rossiyaning chekinishi mumkinligini anglatsa-da… lekin hozirgi sharoitda bu tashabbus Amerika va uning Yevropadagi tarafdorlari uchun, shuningdek, o‘z ishida hech qanday ixtiyorga ega bo‘lmagan Ukraina uchun nomaqbuldir. Chunki Amerika Ukrainani doimiy ravishda qo‘llab-quvvatlab, taqdim etilayotgan qurollar sifatini oshirib bormoqda hamda prezident Bayden tili bilan Rossiya prezidentining Ukrainada aslo g‘alaba qilmasligini e’lon qilmoqda. Amerikanikidek bunday kuchli iroda Britaniyada, shuningdek, Rossiyaga nisbatan nafrati kuchli bo‘lgan Polshaga o‘xshagan Sharqiy Yevropa va Boltiqbo‘yi davlatlarida ham kuzatilmoqda. Boshqacha aytganda, Xitoyning tinchlik tashabbusi Amerika tomonidan na qabul qilindi va na olqishlandi. Bu pozitsiyalar Rossiyani qiyin ahvolga solib qo‘ygani ko‘rinib turibdi. Shuning uchun ochiq-oshkora tarzda emas, balki qog‘ozga o‘ragan holda Xitoy tashabbusini qabul qilganligi to‘g‘risida bayonotlar bera boshladi. Ya’ni bir oyog‘ini narigi tomonga tashlagan bo‘lsa, ikkinchisi joyida qolmoqda… Skay Nyus Arabiyyaning 2023 yil 27 fevraldagi xabariga ko‘ra, (Kreml Xitoyning tashabbusi haqida «Ukrainada tinchlik o‘rnatish uchun shartlar hali mos emas», degan. Ammo keyinroq «Rossiya Xitoyning tinchlik tashabbusini yuqori baholaydi», deb aytgan). Al-Yavm telekanali veb-saytining 2023 yil 27 fevraldagi xabarida bunday keladi: (Kreml Xitoyning Ukraina bo‘yicha tinchlik rejasi Rossiya tomonidan diqqat bilan ko‘rib chiqilayotganini aytib, taklif tafsilotlari tahlil va aniq hisob-kitoblarga muhtojligiga ishora qildi). Aftidan, Rossiya Xitoyning tinchlik tashabbusiga qaytish uchun go‘yoki ko‘prik qo‘yayotgandek…
Beshinchi: Xulosa qilib aytganda, kelgusi davr Ukrainadagi urushni tugatish bo‘yicha Xitoy tashabbusi sarlavhasi ostida yangi o‘zgarishlarga guvoh bo‘ladi. Xitoyning bu harakatlari birinchi navbatda uning manfaatlariga qaratilgan bo‘lsa-da, lekin bir tarafdan, xalqaro mavqeiga katta xavf tug‘dirayotganligi sababli Ukraina botqog‘idan chiqmoqchi bo‘lgan Rossiya uchun bir umidga aylandi. Biroq, Amerika, Yevropa, NATO va Ukraina bu tashabbusni rad etib, unga shubha bilan qaramoqda. Shu bois, uning muvaffaqiyat qozonish ehtimoli juda past ko‘rinadi. Uning muvaffaqiyat qozonishi uchun xalqaro sharoitlar o‘zgarishi yoki Rossiya Ukrainada yirik va samarali hujum uyushtirishga qodirligini isbotlay olishi kerak. Ammo bu narsa – Amerika va NATO davlatlari Rossiyaga pistirma qo‘yganini va uning g‘alaba qozonishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun Ukrainani barcha urush arteriyalari bilan qo‘llab-quvvatlashga tayyor ekanliklarini inobatga olsak – yaqin kelajakda amalga oshishi dargumon.
So‘zimiz nihoyasida shuni ta’kidlamoqchimizki, bugungi dunyoda yirik deb atalgan bu mustamlakachi kofir davlatlar dunyoga yaxshilik olib kelish uchun emas, balki yomonlik va zarar olib kelish uchun o‘zaro kurashishmoqda. Rossiya bosh ko‘tarishga tayyor bo‘lgan har bir ukrainalikni o‘ldirish uchun Ukrainaga hujum qilgan bo‘lsa, Amerika va G‘arb o‘z askarlari bilan emas, balki barcha ukrainaliklar bilan dushmanga qarshi kurashmoqda. Ikkala tomon ham har bir ukrainalikni o‘ldirish uchun Ukrainada bir-birlari bilan to‘qnash kelmoqda… Shunday qilib, yer yuzida fasod tarqatishni ko‘zlagan bu davlatlar uchun har qancha qon to‘kilishining – modomiki bu narsa ularning manfaatlarini ro‘yobga chiqarar ekan – hech qanday ahamiyati yo‘q… O‘tmishda Fors va Rum davlatlari o‘zaro kurashib, biri g‘olib, ikkinchisi mag‘lub bo‘lgandagi kabi, go‘yo tarix takrorlanayotganga o‘xshaydi… Ularning har biri o‘z manfaatlarini ro‘yobga chiqarish uchun odamlar qonini daryo qilib oqizuvchi mashinadek harakat qilgan edi… Bu holat Alloh Taolo haq va adolat ahli bo‘lgan Islom Ummatini g‘alaba va ochiq fath bilan siylab, Islom va musulmonlar aziz, kufr va kofirlar xor bo‘lguniga qadar davom etgan edi. Allohning izni ila yana shunday bo‘ladi.
وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ * بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ
«O‘sha kunda mo‘minlar Allohning nusrati sababli shodlanurlar. (Alloh) O‘zi xohlagan kishiga nusrat berur. U qudrat va rahm-shafqat egasidir» [Rum 4-5]
9 sha’bon 1444h
1 mart 2023m
