بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Misr muftiligi bema’ni fatvolari bilan Xalifalikning farzligini inkor etyapti, uni qayta barpo etishga harakat qilayotganlarga esa, qarshi kurashyapti
Doktor Mahmud Abdulhodiy
Ayrim veb-saytlarda Misr muftiligining «xalifalikni qaytarishga harakat qilish bema’nilikdir. Chunki xalifa o‘zidan oldingining o‘rinbosari, degani. Bugungi hukmda musulmon yurtlardagi rahbarlarning barchasi xalifalardir, ya’ni bir-birlarining o‘rinbosarlaridir. Shuning uchun Xalifalik uchun qilingan har qanday urinish bema’nilik. Chunki xalifalik bugungi kunda bor», deya bergan fatvosi tarqalmoqda. Bu fatvoda «xalifalar ko‘p bo‘lishi joiz, chunki shariat Xalifalikning bittaligini shart qilmagan», degan gap ham kelgan. Bu safsatani qilganlar o‘z gaplarini «tarixda musulmonlarning bir vaqtda bir necha xalifalari bo‘lgan», degan narsa bilan oqlashdi hamda Alloh Taoloning
إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً
(Men Yerda xalifa qilmoqchiman) [Baqara 30]
degan kalomini keltirib, har bir inson xalifadir, deyishdi va mavzuni o‘z voqeligidan burib tashlashdi.
Ushbu «fatvo»ga binoan, bugun islomiy yurtlardagi mavjud hukmdorlar shar’iy xalifalar hisoblanadi, hatto dunyodagi barcha rahbarlar xalifalar sanaladi, chunki ularning har biri avvalgi hukmdorning xalifa-o‘rinbosaridir!
Bu – aljirashdan boshqa narsa emas. Bundan tashqari, “خليفة” so‘zining qator ma’nolarini aralashtirib, bu haqdagi hukmni qasddan chalkashtirishdi va uni obro‘sizlantirishdi.
Inson fatvodagi bunchalik zalolat va ahmoqlikni ko‘rib yoqa ushlaydi. Chunki unda shunday ko‘p chalkashtirish borki, bu sahobalar va butun Ummat ulamolari ijmosiga teskari… Fatvoda shunday savodsiz gaplar borki, muftilar u yoqda tursin, bir oz ilmi bor kishilar ham bu gapni aytmaydi! Unda qat’iy ahkomlarga qarshi soxtakorlik keltirilgan. Masalan, «Xalifalik barcha musulmonlarning bosh rahbariyati bo‘lib, u ko‘p sonli bo‘lmaydi», «Xalifa bitta bo‘ladi», «Islom Ummati ham bitta Ummat», «Uning bitta rahbaridan o‘zga rahbari bo‘lmaydi», degan mazmundagi qat’iy ahkomga mutlaqo teskari.
Bunga barcha imomlar, e’tiborli fuqaholar ittifoq qilganlar. Chunki Xalifalik haqida shar’iy dalillar juda ko‘p bo‘lib, barchasi qat’iylikni ifodalaydi. Masalan, Islom Ummatining xalqlari qancha ko‘p, qancha-qancha xalqlar va irqlardan iborat bo‘lishiga qaramay, bir butun bo‘lishiga Qur’oni Karim buyurgan. Alloh Taolo bunday deydi:
إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ
«(Ey insonlar) sizning ummatingiz haqiqatda bir Ummatdir. Men esa (barchangizning) Robbingizman. Bas, Mengagina ibodat qiling» [Anbiyo 92]
Bu oyat Ummatning rahbari bitta bo‘lishiga buyuryapti. Demak, musulmonlar bitta Ummat va bitta jamoa bo‘lishlari kerak. Ularning bittadan ortiq ikkita yoki ko‘pgina davlatlari bo‘lishi nojoizdir. Chunki Nabiy ﷺ musulmonlarning jamoasi va imomi bitta bo‘lishiga zarurligiga buyurdilar, jamoani bo‘lishni, bir nechta qilishni istaganlarni qatl qilishni, ikki xalifaga bay’at qilinsa ikkinchisini qatl qilishni amr etdilar. Imom Muslim Rosululloh ﷺning bunday deganlarini rivoyat qilgan:
«إِذَا بُويِعَ لِخَلِيفَتَيْنِ فَاقْتُلُوا الْآخَرَ مِنْهُمَا»
«Qachon ikki xalifaga bay’at qilinsa, ulardan ikkinchisini qatl qilinglar».
«وَمَنْ بَايَعَ إِمَاماً فَأَعْطَاهُ صَفْقَةَ يَدِهِ وَثَمَرَةَ قَلْبِهِ فَلْيُطِعْهُ إِنْ اسْتَطَاعَ، فَإِنْ جَاءَ آخَرُ يُنَازِعُهُ فَاضْرِبُوا عُنُقَ الْآخَرِ»
«Kimki bitta imom bilan bay’atlashib, unga qo‘lini va qalbi qo‘rini bersa, qo‘lidan kelganicha unga itoat qilsin. Endi agar boshqasi kelib, undan Xalifalikni talashsa, uni o‘ldiringlar».
«مَنْ أَتَاكُمْ وَأَمْرُكُمْ جَمِيعٌ عَلَى رَجُلٍ وَاحِدٍ يُرِيدُ أَنْ يَشُقَّ عَصَاكُمْ أَوْ يُفَرِّقَ جَمَاعَتَكُمْ فَاقْتُلُوهُ»
«Kimda-kim barchangiz bitta kishiga itoat qilib turganingizda kelib birligingizni buzmoqchi yoki jamoangizni bo‘lmoqchi bo‘lsa, uni o‘ldiringlar».
Fatvoda (خليفة xalifa) ma’nosiga «o‘zidan avvalgining o‘rinbosari», degan ma’no berilganiga kelsak, bu ochiqdan-ochiq adashtirishdir, chunki Alloh Taoloning
إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً
«Men Yerda xalifa qilmoqchiman» [Baqara 30]
degan kalomida (خليفة xalifa)dan murod Odam alayhissalomdir. Odam o‘zidan oldingi hech kimning o‘rinbosari emas. Ushbu oyatdagi xalifa so‘zi anavilarning uydirma ma’nosidan mutlaqo boshqa ekani yaqqol ko‘rinib turibdi. Zotan, uni na fatvo deb bo‘ladi, na shar’iy ra’y. Ushbu oyatning tafsirida shayx Muhammad Tohir ibn Oshur bunday deydi: «Bu oyatdagi xalifa Odamdir. Odamning xalifalik qilmog‘i Alloh Taoloning Yer yuzini obod etish to‘g‘risida ilhom yoki vahi orqali qilgan istagini bajarmoqdir».
To‘g‘ri, (خليفة xalifa) so‘zida o‘zidan avvalgining o‘rinbosari, degan ma’no ham bor. Biroq bu hukmdor ma’nosidagi xalifaning ma’nosi emas. Xalifaning shar’iy ma’nosi uning salohiyat va mas’uliyatida kelib chiqadi. Shar’iy istilohda (خليفة xalifa) so‘zi musulmonlarning boshqaruvi topshirilgan va Islomni tatbiq qilish shar’iy ravishda yuklatilgan boshliq, deganni anglatadi. U xalifa, ya’ni musulmonlarga boshliq bo‘lish ishini qabul qilib olgan kishi, demakdir. Boshqacha ibora bilan aytganda, xalifa Islomni tatbiq etish va barcha ishlarni Islom ahkomlari bilan yuritishni boshqalar tomonidan o‘z zimmasiga olgan kishidir. Ertaga Islom davlati barpo bo‘lganda uning hukmdori xalifa bo‘ladi. Ammo u hukmdorlikda o‘zidan oldingining o‘rinbosari bo‘lmaydi.
Fatvodagi «tarixda musulmonlarning bir vaqtda bir necha xalifalari bo‘lgan», degan bahonaga kelsak, bu ayni fatvochilarning naqadar yuzsizliklarini ko‘rsatib turibdi. Chunki ular Islomga qarshi kurash va uning ahkomlarini buzishdan iborat o‘zlarining qilmishlarini oqlash uchun shariatga xilof tarixiy hodisalarni dalil qilishyapti. Agar bu zalolat to‘g‘ri bo‘lganda edi, hozirgi hukmdorlarning qilmishlari xiyonat, gunohi kabira hamda musulmonlarni qirg‘in qilish kabi ishlarning joizligiga dalil bo‘lar edi!
Shuning uchun Misr fatvolar idorasining Xalifalikning farzligini inkor etishi va uni barpo etishni bema’nilik, deyishi shariatga asoslanmagan, aksincha kufrga tayangan da’vo bo‘lib, da’vo sohiblarini ilmiy hamda axloqiy jihatdan tubanligini ko‘rsatmoqda. Agar bu G‘arbning Xalifalikka va siyosiy Islomga qarshi keng ko‘lamli kurashiga daxldor ish bo‘lmaganida edi, bu haqda gapirib-bekorga vaqtni ketkazmagan bo‘lardik. Shu sababdan mazkur fatvoga raddiya faqat shar’an qoralash uchun emas, balki butunlay bo‘g‘izlab yo‘q qilishga qaratilishi lozim.
Agar kofir hukmdorlar hamda axloqsizlik va hayosizlikda bir-biriga o‘rinbosar bo‘lib kelayotgan malay hukmdorlar bo‘lmaganida edi, bu kabi zalolatlar ham tarmoqlarda tarqalmagan bo‘lardi. Fatvoni zalolat va yuzsizlik, deb atalganda Ahmad Shavqiyning Islomni yomon ko‘ruvchi yahudiy Mustafo Kamolning Xalifalikni ag‘darganidan so‘ng u haqda bitgan she’ri yodga kelmoqda:
Namozlar yig‘ladi bu beburdning dastidan
Shariatdan ayb topgan yuzsizning qasdidan.
Uydirmali fatvo berib, «bu zalolat», dedi
Yurtga olib kelgani ochiq kufrdir aslidan.
Misr muftiligining bu da’volari zalolat hamda har narsadan qasddan ayb topishga urinish bo‘lib, nafaqat Mustafo Kamolning fitnalaridan biri, balki uning fitnasini takomillashtirishdir.
Roya gazetasining 2023 yil 8 fevral chorshanba kungi 429-sonidan
