Qirg‘iz hukumati smog muammosi bilan kurashish uchun BMTdan 6,7 mlrd dollar so‘radi
Xabar: Tabiiy resurslar, ekologiya va texnik nazorat vazirligi Bishkekdagi havo ifloslanishi (smog) muammosini hal qilish uchun BMTdan 6,7 milliard dollar grant so‘ramoqda. Bu haqda parlament qo‘mitasi yig‘ilishida boshqarma boshlig‘i Dinara Qutmanova bildirdi.
Qutmanovaning aytishicha, grant hisobidan 23 ta ko‘mir bilan isitilgan qozonxonani gazga o‘tkazib, aholi xonadonlarida muqobil energiya manbalarini joriy etish rejalashtirilgan.
“Bizga muqobil energiya manbalarini kengroq joriy qilish kerak. Bu yo‘nalishlarda loyihalar ishlab chiqilgan”, – dedi Qutmanova.
Shu bilan birga, u BMT qoshidagi Yashil iqlim jamg‘armasi bunday mablag‘lar uchun arizalarni uch yil davomida ko‘rib chiqishini ta’kidladi. Shu bois, Qutmanova Bishkekdagi smog muammosini ertaroq hal qilishga va’da berdi.
Bundan tashqari, tabiiy resurslarlari vaziri boshqarma Jahon bankidan 50 million dollar foizsiz kredit olganini aytdi. Mablag‘larni Bishkekning irrigatsiya tizimi, Qirg‘iziston gidrometri va ko‘mir sifatini tekshiradigan laboratoriyalarni jihozlashga sarflash rejalashtirilgan.
Qutmanova shuningdek, 2022 yilda Moliya vazirligi tomonidan atrof-muhitni muhofaza qilish uchun bir som ham ajratilmaganini ta’kidladi.
“Albatta, grant yaxshi. Iqlim va ekologiya juda yaxshi moliyalashtiriladi. Lekin ayni paytda xalqaro institutlar ham ichki sarmoyani talab qiladi. Bu mexanizm ishlamaguncha, men uchun xalqaro platformada iqlim bo‘yicha kun tartibiga sodiqligimizni isbotlash juda qiyin bo‘ladi”, – dedi Qutmanova.
Ayni paytda Qirg‘izistonning tashqi qarzi 4,2 milliard dollarni tashkil etadi.
Izoh: 2014-2017 yillar mobaynida Bishkek IES Xitoyning TVЕA kompaniyasi tomonidan, Xitoyning “Eksimbank”i ajratgan 386 million dollarlik foizli kredit hisobiga modernizatsiya qilingan edi. Ammo, modernizatsiyalangan IES avval ko‘mir va mazut bilan qanday ishlatilgan bo‘lsa yana shundayligicha qoldi. Uni gaz yoki boshqa ekologik jihatdan zarari kam bo‘lgan yoqilg‘i turlariga o‘tkazish to‘g‘risida o‘ylab ham ko‘rilmadi. Olingan qarz esa qarz beruvchilar va o‘zimizniing bir guruh amaldorlarimiz o‘rtasida talon-taroj bo‘lib ketdi. Bu ish ortidan bir qator amaldorlar jinoiy javobgarlikka tortildi, ammo, xalq zimmasidagi qarz kamayib qolmadi. Kredit esa 2033-yilga qadar 480 million dollar qilib qaytarilishi kerak.
Bishkek IES modernizatsiya qilish davomida muqobil yoqilg‘i mahsulotlaridan foydalanish ham nazarda tutilmagani sababli, mana bir necha yildirki Bishkek havosi ifoslangan shaharlar reytingida “yetakchi” bo‘lib kelmoqda. Ayniqsa, havo ifloslanishi bilan bog‘liq vaziyat oxirgi 5-6 yil ichida yanada keskinlasha boshladi. Mutaxassislar bunga bir necha sababni keltirishmoqda: birinchidan, Bishkek issiqlik elektr stansiyasining sifatsiz rekonstruksiya qilinishi; ikkinchidan, shaharda shamollar aylanishini hisobga olmagan holda ko‘p qavatli uylarning betartib qurilishi; uchinchidan, avtomobillarning ko‘pligi.
Mutaxassislar tomonidan olib borilgan ko‘plab tadqiqotlar natijasiga ko‘ra, insonning qoniqarsiz sifatga ega havodan nafas olishi yurak-qon tomir tizimi va nafas olish organlarining bir qator kasalliklarini keltirib chiqaradi. Aholining nisbatan zaif guruhiga salomatligi zaif insonlar, bolalar va katta yoshli kishilar taalluqlidir. Aniqlanishicha, nafas olinuvchi havodagi zaharli moddalarning ta’siri ancha keng va u asab tizimida ham o‘z izlarini qoldiradi. Rasmiy hukumat oddiy xalq zimmasiga ulkan qarzlarni yuklagani yetmaganidek xalq, kelajak avlod sog‘ligini ham xatar ostida qo‘ymoqda. Bugunga kelib hukumat poytaxt havosi sofligini saqlash uchun yana ulkan qarz so‘ramoqda. Ammo, Qirg‘iizstonda chuqur ildiz otgan korrupsiya balosi ortidan bu olinadigan mablag‘ ham bir hovuch amaldorlar o‘rtasida talon-taroj bo‘lib ketmasligiga hech qanday kafolat yo‘q.
Abdurahmon Odilov
