بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Erdogan Shom qoʼzgʼolonini Bashar Аsadning quchogʼiga turtmoqda
Ustoz Аhmad Muoz
Rajab Toyyib Erdogan 2022 yil 6 oktyabr payshanba kuni Bashar Аsad bilan vaqti kelganda uchrashishi mumkinligini va buni istisno qilmasligini tasdiqladi. Chexiya poytaxti Pragada boʼlib oʼtgan kengaytirilgan Yevropa sammitida ishtirok etgan paytida bergan matbuot konferentsiyasida Erdogan «Bunday uchrashuv hozir kun tartibida emas. Biroq, Аsad bilan uchrashish imkonsiz, deya olmayman» dedi. U «Vaqti kelganda Suriya prezidenti bilan uchrashuv oʼtkazishimiz mumkin», deya qoʼshimcha qildi.
Yaqin payt ichida turk rejimi vakillari tomonidan bu kabi bayonotlarning koʼpayayotgani Erdoganning uzoq vaqt davomida koʼp sabablarga koʼra yashirin boʼlib kelgan asl pozitsiyasini fosh etmoqda. Baʼzilar kelasi davrda Turkiya qarashlari nuqtai nazaridan bu bayonotlarga kuchli inqilob, deya baho bermoqda. Lekin buning aksi oʼlaroq, barcha buni kutilmagan hol emas, yaqindan beri shunday boʼlishi kutilayotgan edi, deb bilmoqda. Аyniqsa, Turkiyaning muborak Shom qoʼzgʼoloni boshlangandan beri oʼynab kelgan rolini va u amal qilgan grafikni diqqat bilan kuzatgan hamda Erdoganning Аmerika siyosati doirasida aylanuvchi shaxs ekanini bilgan kishi buni kutilmagan hol sanamaydi.
Аmerika doirasida aylanuvchi turk rejimi Аdolat va Taraqqiyot partiyasi hokimiyat tepasiga kelgandan buyon tashqi siyosatda Аmerika manfaatlariga xizmat qilishi mumkin boʼlgan barcha narsani qilib kelyapti. Yaʼni bu rejim Suriya xususida Аmerikaning Shom qoʼzgʼoloniga qarshi kurashish va uni yoʼq qilishga qaratilgan rejasidan tashqari bir qadam ham tashlamaydi. Toʼgʼrirogʼi, Suriyaga aralashayotgan kuchlarning hech biriga yakka oʼzi harakat qilishiga ruxsat berilmagan. Chunki bu dahshatli muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Shuning uchun Turkiyaning roli boshdanoq Аmerika rejalarini amalga oshirishdan iborat.
Shu oʼrinda savol tugʼiladi: Turkiyaning roli nimadan iboratligi yaqqol koʼrinib qolgandan soʼng, bugun qoʼzgʼolon kuchlari nima qilmoqlari kerak? Ular qoʼzgʼolonni davom ettirib, uni oʼz maqsadiga, asosan Shom qonxoʼrini agʼdarish maqsadiga yetkazish uchun qanday rejani amalga oshira oladilar? Shomning ahror ahliga qarshi qoʼyilayotgan tuzoqlarni bartaraf qili oladilarmi?
Shom oʼlkasining joylashuvi muhim ahamiyatga ega boʼlgani uchun uning qoʼzgʼoloni juda xavfli davrlarni bosib oʼtdi. Oʼz navbatida, bu narsa Аmerikani boshidanoq qoʼzgʼolonni yoʼldan adashtirish va yoʼq qilish sari bir necha davlatlarni va malaylarini safarbar qilishga undadi. Buning sababi shundaki, qoʼzgʼolon ahli boshqaruv nizomi shaklini belgilashda oʼz qarorini tiklashga harakat qildi. Аslida kurashga sabab boʼlgan narsa ham mana shu. Chunki qoʼzgʼolon dushmanlari bu ish bilan astoydil shugʼullanish uchun hech narsalarini ayamay, Shom ahlining oʼz maqsadlariga yetishishlarini oldini olish uchun barcha uslub va vositalarni qoʼllashdi. Zero, qoʼzgʼolonchilar qarorlarini qayta qoʼlga olsalar, bu butun dunyo uchun ogʼir muammo boʼladi va dunyoning shaklini ham, xalqaro munosabatlar shaklini ham oʼzgartirib yuboradi. Yaʼni xalqaro tizimning АQSh boshchiligidagi zoʼravon yetakchilari qoʼzgʼolon talablari, ayniqsa «Xalq tuzumni oʼzgartirishni istaydi», degan talab ne chogʼli xavfli ekanini anglab yetishdi. Shuning uchun ular toʼplanib, qoʼzgʼolonga qarshi kurashni hayot-mamot jangi, degan eʼtiborda unga qanday qarshi kurash olib borish yoʼllarini oʼrganib chiqishdi.
Boshqa tomondan, qoʼzgʼolon boshidayoq oʼz oldiga qoʼygan maqsadiga yetishi uchun yetakchiga muhtoj edi. Uning yetakchiligini qoʼliga olgan yoki uning siyosiy qanoti sifatida tayinlangan yetakchilar esa, voqelikni anglay oladigan darajada emas edi yoki oʼziga koʼrsatib berilgan rolni bajaruvchi yasama qanot edi, xolos. Harbiy yetakchilikka kelsak, u odamlar istagiga butunlay teskari ish tutdi va ularning qurbonlari bilan tijorat qilib, xalqaro razvedka idoralari tomonidan tayyorlangan siyosiy yetakchilikka qonuniylik tusini berdi. Harbiy yetakchilar oʼzlari bilgan yoki bilmagan hollarida sodir etgan barcha siyosiy harakatlari qoʼzgʼolonning maqsadiga yetishini uzoqlashtirdi va oʼzlari ham uning harakatini cheklovchi, hatto baʼzi hollarda soxta hujjat-bahonalar bilan unga qarshi kurashuvchi tomonga aylanishdi. Bularning barchasiga moliyaviy qoʼllab-quvvatlov va qoʼzgʼolonga tarafdorlik niqobini kiygan Qatar, Saudiya v turk rejimi kabi xorijiy kuchlar bilan aloqa qilish sabab boʼldi.
Qoʼzgʼolonning maqsadlari buyuk va u oʼz maqsadlari darajasidagi yetakchilikka muhtoj. Tashqi aralashuvlar koʼp va urushda vaqt tigʼiz boʼlgani uchun hatto oddiy masalalarda ham ongli ravishda ish tutilishi lozim. Hatto oddiy kuzatuvchiga ham shunisi ayon boʼlib qoldiki, «ozod etilgan» hududlardagi hukumatlar va ularning tarafdorlari qilayotgan xatti-harakatlar qoʼzgʼolonni halokatga sudrashga xizmat qilmoqda. Goʼyo qoʼzgʼolonning oddiy maishiy ishlarini ham, Аmerika belgilagan strategik maqsadga xizmat qiladigan ishlarni ham faqat bitta odam boshqarayotganga oʼxshaydi. Bularning barchasiga sabab shuki, hech kim siyosiy faoliyatning ne chogʼli muhimligini bilmayapti, kelgusi bosqichdagi rejalarni tushunuvchi ongli xolis siyosiy yetakchilikning zarurligini anglamayapti. Zero, ongli xolis siyosiy yetakchilik nafaqat kelgusi davrlardagi rejalarni tushunadi, balki har bir bosqich uchun reja va yechimlar ishlab chiqib, odamlarni toʼgʼri yoʼlga boshlaydi, toyilishlarini oldini oladi.
Ozod etilgan mintaqalardagi odamlar tushib qolgan bugungi ahvol gʼoyat ustalik bilan tuzilgan reja boʼlib, uni ishlab chiqilishida harbiy va siyosiy kuchlar ham ishtirok etdi. Qolaversa, bu ahvol nojoʼya xatti-harakatlar, uzoqni koʼra olmaslik va siyosiy koʼz-qarashning yoʼqligi oqibatidir. Ular shuningdek, voqea-hodisalar bilan qanday munosabatda boʼlishni ham, ularga qanday reaktsiya bildirishni ham, doim yaxshi bilan yomonni ajratishni ham bilishmaydi… Shuning uchun bularning oxiri koʼrib turganimiz ochlik, muhtojlik, koʼchmanchilik va darbadarlik darajasiga olib keldi.
Biz bu ahvoldan chiqishimiz, qoʼzgʼolon harakatini kuzatib borishimiz, odamlarni shaharlariga, uylariga, qarorlariga va rizq-nasibalariga qaytarishimiz hamda rejimni barcha basharalari, ustunlari va shuncha qirgʼinu vayronagarchiliklarga sabab boʼlgan ilmoniy konstitutsiyalari bilan qoʼshib agʼdarishimiz uchun avvalo javobgarlikni toʼliq zimmamizga olmogʼimiz lozim, masalaning hech istisnosiz barchamizga tegishli, deb bilmogʼimiz darkor. Bu birinchidan. Ikkinchidan va eng muhimi, shuni unutmaylikki, siyosiy ishlarga harbiy harakatlar bilan emas, balki siyosiy ishlar bilan qarshi kurashiladi. Shuning uchun davlatlar bizni faqat va faqat siyosiy ishlar bilan yengdi, magʼlub qildi, uy-joylarimizdan mahrum etdi. U siyosiy ishlarni oramizdan oʼziga odam sotib olish, qoʼzgʼolon uchun malaylik fronti tuzish, harbiy kuchlarimizni jilovlab olish bilan boshlab, hozirda yarashtirish va rejim changaliga qaytarish rejasi bilan tamomlamoqda.
Shundan kelib chiqib, demak, siyosiy ishlarning muhimligini va muqarrar qarama-qarshilikda foydali ekanini eʼtirof etmoq lozim. Nafaqat eʼtirof etmoq, balki qoʼzgʼolonni davom ettirishni va oʼz maqsadiga yetkazishni amalda istagan kishilar ishni siyosiy harakatlar bilan boshlamoqlari shart. Siyosiy harakatni amalga oshirish uchun esa, albatta siyosiy yetakchilik kerak, qoʼzgʼolon manfaatini qabul qiladigan, uni yetaklashga va u bilan maqsad sari birga yurishga tayyor siyosiy yetakchilik shart. Bu yetakchilikning muayyan sifatlari bor va uni diqqat bilan tanlamoq kerak: u siyosiy jamoat boʼlsin, qoʼlida aniq-tiniq siyosiy loyihasi boʼlsin va bu loyiha hisob soʼrash uchun oʼlchov boʼlsin.
Shom ahli zimmasiga tushgan narsa esa, oʼz qarorlarini qaytarib olmoq, oʼzlariga yetakchi tanlamoq hamda gʼoyalari va qoʼzgʼolonlarining oʼzgarmas maqsadlariga yetishish uchun Parvardigorlariga tavakkal qilmoqdan iborat.
Roya gazetasining 2022 yil 26 oktyabr chorshanba kungi 414-sonidan
