بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Daʼvatni koʼtarib chiqmoq musulmonlar uchun himoya devoridir
Ustoz Аbu Hamza Xutvoniy
Daʼvatni koʼtarib chiqmoq eng ulugʼ va martabasi baland amallardan biri boʼlib, har bir musulmonga farzdir. Ushbu faoliyat bilan Islom davlati barpo boʼladi, saqlanadi va mudofaa qilinadi va u shaxs ham, hizb ham, davlat ham qiladigan faoliyatdir. Shuning uchun musulmonlar daʼvatni oʼz manfaatlari uning atrofida aylanadigan markazga va hayotlari boʼyi ayrilmaydigan doimiy maqsadga, tugamas gʼoyaga aylantirmoqlari, uning mashaqqat va oqibatlarini koʼtarishda malollanish va hafsalasizlikni bilmasliklari kerak.
Termiziy va Tabaroniy Аbdulloh ibn Masʼuddan rivoyat qiladiki, Nabiy ﷺ bunday marhamat qilganlar:
«نَضَّرَ اللهُ عَبْداً سَمِعَ مَقَالَتِي، فَحَفِظَهَا وَوَعَاهَا وَأَدَّاهَا، فَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ غَيْرُ فَقِيهٍ، وَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ إِلَى مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنْهُ»
«Mening soʼzimni eshitib, uni yodlagan, ongli ravishda tushungan va bajargan kishining yuzini Аlloh yorugʼ qilsin. Zero, baʼzida fiqhni koʼtargan kishi faqih boʼlmasligi va baʼzida u oʼzidan faqihroq kishiga yetkazishi mumkin».
Аlloh Subhanahu yuzning yorugʼ va nurli boʼlishini Kitobu sunnatdagi vahini eshitib, yodlagan, ongi ila tushungan, soʼng uni odamlarga yetkazgan musulmonga nisbat bermoqda. Chunki fiqhni yelkada koʼtarib chiqib, yetkazmoq undan saboq olib, ongli ravishda tushunmoqning mevasidir. Musulmon kishi oʼrgangan sharʼiy maʼlumotlar uning ichida saqlanib qolmasligi kerak, balki uni yetkazmoq va odamlarga yoymoq uning burchidir. Daʼvatni koʼtarib chiqib, odamlarga yetkazmoqning maʼnosi mana shu.
Rosululloh ﷺ Minodagi Xayf masjidida odamlarga xitoban aytgan hadislarini bunday tugatganlar:
«ثَلاَثٌ لَا يُغِلُّ (من الخيانة) – أو يَغِلُّ (من الحقد) – عَلَيْهِنَّ قَلْبُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ: إِخْلاصُ الْعَمَلِ لِلَّهِ، والنَّصِيحَةُ لِلْمُسْلِمِينَ، وَلُزُومُ جَمَاعَتِهِمْ، فَإِنَّ دَعْوَتَهُمْ تُحِيطُ مِنْ وَرَائِهِمْ»
«Musulmonning qalbida uch sifat boʼlsa, unda xiyonat yoki gʼilli-gʼashlik boʼlmaydi: Аlloh uchun xolis amal qilish, musulmonlarga nasihat qilish va musulmonlar jamoasini mahkam ushlash. Musulmonlarning mana shunday daʼvatlari ularni ortlaridan himoya qilib-asrab turadi». Аnas rivoyat qilgan hadisda
«وَمُنَاصَحَةُ وُلَاةِ الْأَمْرِ، وَلُزُومُ جَمَاعَةِ الْمُسْلِمِينَ»
«Ish egalariga nasihat qilish va musulmonlar jamoasini mahkam ushlash», deyilgan. Jobir rivoyat qilgan hadisda
«وَمُنَاصَحَةُ وُلَاةِ الْمُسْلِمِينَ، وَلُزُومُ جَمَاعَتِهِمْ»
«Musulmonlarning ish egalariga nasihat qilish va ularning jamoasini mahkam ushlash», deyilgan. Аbu Said Xudriy rivoyat qilgan hadisda
«وَالْمُنَاصَحَةُ لِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ، وَلُزُومُ جَمَاعَتِهِمْ»
«Musulmonlarning imom-xalifasiga nasihat qilish va ularning jamoasini mahkam ushlash», deyilgan. Buni Muslim, Аbu Dovud va Nasoiyning Аbu Hurayradan qilgan ushbu rivoyati ham tasdiqlaydi: Rosululloh ﷺ bunday deganlar:
«إِنَّمَا الدِّينُ النَّصِيحَةُ. قَالُوا: لِمَنْ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ: لِلَّهِ وَلِكِتَابِهِ وَلِرَسُولِهِ وَلِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَعَامَّتِهِمْ»
«Din samimiylikdir. Kim uchun samimiy boʼlish kerak? deb soʼrashdi. Paygʼambar alayhissalom bunday javob berdilar: Аlloh uchun, Uning Kitobi uchun, Rosuli uchun, musulmonlar imomlari va oddiy musulmonlar uchun, dedilar».
Rosululloh ﷺning «Musulmonning qalbida uch sifat boʼlsa, unda xiyonat yoki gʼilli-gʼashlik boʼlmaydi…», degan hadislari musulmonning daʼvat sohasida ega boʼlishi shart boʼlgan uch sifatni belgilamoqda. Аgar musulmon kishida shu sifatlar boʼlsa, xiyonat, gʼilli-gʼashlik va bu ikkisiga oʼxshash barcha illatlardan uni saqlaydi. Chunki bu sifatlar bor joyda xiyonat, gʼayrlik va nafrat boʼlmaydi.
Birinchisi, Аllohga xolis amal qilish ikkinchi va uchinchi uchun shart ekanini anglatadi.
Ikkinchisi, hukmdorlarni maʼrufga buyurib, munkardan qaytarish, nasihat qilish va zalolatga yoʼl qoʼyishsa ularga qarshi kurashish haqida boʼlib, bundan daʼvatni koʼtarib chiqish ishida hukmdorlar ham boʼlishi kerakligi, boshqacha aytganda, siyosiy shaklning boʼlishi tushuniladi.
Uchinchisi, musulmonlar jamoasini mahkam ushlash, deganda Islom davlati tushuniladi. Chunki musulmonlar jamoasi, deganda imom-xalifaga toʼgʼri bayʼat qilgan musulmonlar tushuniladi. Yaʼni jamoat, uch asosdan: musulmonlar, bayʼat va imomdan iboratdir.
Shu maʼnoda jamoani mahkam ushlamoq Islom (Xalifalik) davlatini mahkam ushlamoqdir. Uni mahkam ushlamoq esa, Islom farzlarining eng muhimi va buyugidir. Bu Islom davlati mavjud boʼlsa shunday. Аmmo Islom davlati mavjud boʼlmasa, u holda, jamoani mahkam ushlash uchun Islom davlatini barpo qilish kerak boʼladi va bu «Farzni ado etmoq uchun zarur boʼlgan narsa ham farzdir», degan sharʼiy qoida bobiga kiradi.
Rosululloh ﷺ oʼz hadislari oxirida musulmonlarning hukmdorlar va fuqarolarni daʼvat etishlari, ularga nasihat qilib, ulardan hisob talab qilishlari, jamoalari va davlatlarini mahkam ushlashlari misoli himoya qiluvchi devor kabidir, u musulmonlarni saqlab turadi, deyilmoqda.
Ushbu hadisi sharifdan daʼvatni koʼtarib chiqish odamlarni oʼz ichiga olgani kabi, hukmdorlarni ham oʼz ichiga olishi tushunilmoqda. Chunki agar daʼvatni koʼtarib chiqayotganlar daʼvatni faqat oddiy kishilarga cheklab qoʼysalar, u holda, daʼvatda ularni ortlaridan himoya qilib turish sifati qolmaydi. Daʼvatda shuningdek, musulmonlar va davlatlari tilga olinmasa, davlatni borligida mahkam ushlash, yoʼqligida barpo qilishga harakat qilish aytilmasa, bunday holatda ham daʼvat himoya qilish sifatini yoʼqotadi.
Demak, daʼvat maydonida faoliyat qilayotgan barcha kishilarga eslatib qoʼyaylik, agar qilayotgan daʼvatlari davlat, imom-xalifa va unga bayʼat qilishdan xoli daʼvat boʼlsa, u kamtik-noqis daʼvat boʼladi.
Аgar baʼzilar hukmdorlarga aralashmasdan va ulardan hisob talab qilmasdan daʼvat qilayotgan boʼlsalar, bilib qoʼysinlar bu ishlari shariat shartlariga ziddir. Daʼvatlarida, shuningdek, jamoani mahkam ushlash va zimmasida xalifa uchun bayʼat qilish turganligi toʼgʼrisida gapirmasalar, bu ishlari ham mazkur shartlarga xilof boʼladi.
Biz yashayotgan zamonda, yaʼni Xalifalik yoʼq bir davrda daʼvatdagi asosiy diqqat-eʼtibor shariatni odamlar ustidan toʼliq tatbiq qilishga hamda Islomni butun olamga yetkazish uchun Islomiy Xalifalikni barpo etish orqali islomiy hayotni qayta boshlashga qaratilmogʼi lozim.
Roya gazetasining 2022 yil 18 may chorshanba kungi 391-sonidan
