“Tolibon” Markaziy Osiyo respublikalari chegaralarini buzmaslikka va’da berdi
Moskvada bo‘lib o‘tgan muzokaralarda “Tolibon” Markaziy Osiyo davlatlari chegaralarini kesib o‘tmaslikka hamda Afg‘onistondagi diplomatik missiyalarga tahdid qilmaslikka va’da berdi.
Rossiya Tashqi ishlar vazirligida bo‘lib o‘tgan muzokaralarda “Tolibon” harakatining Qatardagi ofisidan shayx Shaxobiddin Delavar boshchiligidagi delegatsiyasi hamda Rossiya prezidentining Afg‘onston bo‘yicha maxsus vakili Zamir Qobulov ishtirok etdi.
Muzokaralarda Rossiya tomoni Afg‘oniston shimolidagi notinch vaziyat borasida o‘z xavotirlarini bildirdi hamda mojaroni Afg‘oniston hududidan tashqariga chiqishiga yo‘l qo‘ymaslik kerakligini ma’lum qildi.
“Tolibon vakillari, o‘z navbatida, Markaziy Osiyo davlatlari chegaralarini buzmaslikka hamda Afg‘onistondagi xorijiy davlatlar diplomatik va konsullik missiyalari xavfsizligini kafolatlashlarini ma’lum qilishdi”, – deyilgan TIV xabarida.
Shuningdek “Tolibon” vakillari mamlakatda, barcha etnik guruhlar manfaatini hisobga olgan holda, muzokaralar yo‘li bilan Afg‘onistonda mustahkam tinchlik o‘rnatish, inson huquqlariga amal qilish va jumladan islomiy normalar va afg‘on an’analari doirasida ayollar huquqlarini ham saqlashga va’da berdi.
Izoh: SSSR Afg‘onistonda alamli mag‘lubiyatga uchrab, 1989 yilda chiqib ketishga majbur bo‘ldi. Sobiq sovet qo‘shinlari mamlakatdan chiqib ketganidan so‘ng mahalliy hukumat va “Tolibon” harakati o‘rtasida davom etgan fuqarolar urushida “Tolibon” harakatining qo‘li baland keldi. 1997 yilga kelib “Tolibon” mamlakatning deyarli to‘liq o‘z nazorati ostiga oldi. Shundan so‘ng to AQSh 2001 yil 11 sentyabr “terakti”ni bahona qilib Afg‘onistonga bostirib kirgunga qadar mamlakat harakat boshqaruvida bo‘ldi. “Tolibon” 4 yildan ortiq vaqt mobaynida Afg‘onistonni nazorat qilganiga qaramay biror marta qo‘shni respublikalarga tahdid solmadi.
Chunki, “Tolibon”ning asosiy maqsadi afg‘on zaminini har qanday bosqinchi kuchlardan ozod qilishdan iborat. Ammo, Rossiya “Tolibon” tahdididni bo‘rttirib ko‘rsatish orqali Markaziy Osiyoda o‘z nufuzini mustahkamlab olgan bo‘lsa, mahalliy tog‘utlar o‘z rejimlarini kuchaytirib olishdi. Hozir ham, AQSh qo‘shinlari Afg‘onistondan chiqib ketganidan so‘ng harakat mamlakat nazoratini o‘z qo‘liga olagan taqdirda ham hech bir holatda qo‘shni davlatlar tomon kengayishga harakat qilmaydi. Sababi, “Tolibon” mahalliy harakat bo‘lib, olamiy harakatni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan emas. Bundan tashqari, harakat hokimiyat tepasiga kelgudek bo‘lsa, o‘z ligitimligini ta’minlash va boshqa davlatlar uning hokimiyatini tan olishlari uchun ko‘proq diplomatik aloqalarga e’tibor qaratadi. Boshqa davlatlar, xususan, olam siyosatiga ta’sir o‘tkazuvchi davlatlar harakat hokimiyatini tan olishlari uchun unga turli xil shartlarni qo‘yishadi. “Inson huquqlari”, “ayollar huquqlari”, “kam sonli millatlar huquqlari” va boshqalar huquqlarini ta’minlash kabi talablar qo‘yish orqali “Tolibon”ni o‘z izmilariga solishga harakat qilishadi. Agar “Tolibon” siyosiy xushyor bo‘lmasa, harbiy jihatdan g‘alabaga erishgan bo‘lsada, siyosiy jihatdan mag‘buliyatga uchrab qolishi mumkin.
Abdurahmon Odilov
