بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
Mo‘’minlar ahamiyat berishi zarur bo‘lgan ishlar (3)
Ummatning etakchisida asosan quydagi sifatlar bo‘lishi kerak:
1. Bilim. Ummatga Alloh Taolo rozi bo‘ladigan hayot tarzini to‘g‘ri bayon qilishi uchun ham, o‘sha hayotga Ummatni Islom tariqati asosida etaklash uchun ham Islom hayotning hamma sohasi uchun bergan ko‘zqarashlarini, o‘sha hayot tarzini hayotga qaytarish hukmlarini yaxshi bilishi shart. Aksincha Alloh rozi bo‘ladigan hayotga emas, balki Alloh Taolo qabul qilmaydigan hukmlarni talqin qiladi. Natijada yaxshi ish qilmoqchi bo‘lib, o‘zini ham, ergashgan insonlarni ham adashtiradi. Alloh Taolo Qur’on va Rosul(s.a.v)i orqali har bir narsani bayon qilgan, Alloh Taolo aytadi:
وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ
“Biz sizga Kitob-Qur’onni barcha narsani bayon qilib beruvchi qilib nozil qildik”. [16:89] Buxoriy Urvadan rivoyat qilgan hadisida Urva aytadi, Abdulloh ibn Amr bizga xujjat keltirib, Rosul (s.a.v.)ni shunday deganini eshitganman dedi: «Albatta Alloh Taolo ilmni sizlarga berganidan keyin uni qayta tortib olib qo‘ymaydi, lekin uni olimlarni ilmlari bilan birga qo‘shib olib qo‘yish bilan odamlardan tortib olib qo‘yadi. Oqibatda fatvo so‘ralsa o‘z ra’yi bo‘yicha fatvo berib adashtiradigan va o‘zi ham zalolatga ketadigan johil odamlargina qoladi, xolos». Umar ibn Xattob ilm haqida shunday deganlar: «Kechalari bedor bo‘lib nomoz o‘qiydigan va kunduzlari ro‘za tutadigan mingta obidning o‘limidan Allohning halol va haromini biladigan bitta oqil kishining o‘limi og‘irroqdir».
2. Taqvo. Bilganiga amal qilmaydigan musulmonning guvohligi qabul qilinmaydi. Unday musulmonni etakchi bo‘lishi joiz emasligi turgan gap(bitariqil avlo). Alloh Talo aytadi:
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا
“Ey mo‘minlar, agar sizlarga bir fosiq kimsa biron xabar keltirsa, sizlar (haqiqiy ahvolni) aniqlab-tekshirib ko‘ringlar!” [49:6]
3. Ummat ishiga loqayt bo‘lmaslik. Ummatda bo‘layotgan har bir ishga nisbatan o‘z munosabatini Islom tariqatiga asosan bildirib boradi. Etakchi bilimlik bo‘lishi shart bo‘lsada, u olimlar kabi fakat ilm izlash bilan mashg‘ul bo‘lmaydi. Ilmni o‘zi va Ummat uchun hayotda zarur bo‘lgan qismi bilan kifoyalanadi. Ish yuzasidan bilmay qolganda kitoblarga murojaat qiladi. Biz o‘n uchta kitobni shu ish uchun eng zarurlari deb qabul qildik. Etakchi Ummatga ta’lim bersada, u muallim yoki mudarris emas, chunki muallim va mudarrislarning ishi dars berish bilan nihoyasiga etadi. Etakchi to‘g‘ri ma’nodagi mufti ham emas, chunki mufti ko‘tarilgan savolga shar’iy hukmni bayon qilish bilan cheklanadi.
To‘g‘ri, etakchi olimlik qiladi, ya’ni Ummatni Alloh Taolo rozi bo‘ladigan hayot tarziga olib chiqish uchun o‘sha hayot tarzini o‘rganadi, o‘sha hayot tarziga etaklash uchun Islom yo‘lini-tariqatini yaxshilab aniqlab oladi. Bu jihatdan u olimlik qilsada, u Ummatga Islomini o‘rgatish jihatidan muallimlik qilsada, duch kelgan muoammolariga shar’iy echimlarni bayon qilib, muftilik qilsada, lekin uning asosiy ishi Ummatni Islom asosida tarbiyalash, hozirgi ahvolidan Alloh Taolo rozi bo‘ladigan hayot tarziga qarab etaklashdir. Bu ish uchun avvalo Islomni yaxshi o‘rganib, o‘z navbatida Ummatga Islomni o‘rgatuvchilarni tayorlaydi. Keyin Ummatdagi buzuq aqidalar, chirigan e’tiqodlarni fosh qiladi. Xato tushunchalarni xatolarini qo‘rsatadi, har bir voqiaga nisbatan Islom hukmlarini bayon qiladi. Ma’ruf ishlarga buyuradi, munkar ishlardan qaytaradi. Bu ishda faqat oddiy insonlarga cheklanib qolmaydi, balki Ummat etakchilarini, siyosiy arboblarni ham muhosaba qilib, Ummatni to‘g‘ri boshqarishlariga ommani rayini to‘g‘rilash bilan majbur qiladi. Bir gap bilan aytganda Ummat etakchisi siyosiy bir jamoat-hizb bo‘lishi kerak. Bu Alloh Taoloning amri, buyrug‘idir:
وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ
– “Sizlardan ezgulikka (Islomga) da’vat etadigan, ma’ruf ishga buyuradigan va munkar ishdan qaytaradigan bir guruh bo‘lsin” [3:104]
Siyosat –“al-Muhit” lug‘atida: Xalqqa siyosat qildim – “xalqqa buyurdim va uni qaytardim” degan ma’noda keltirilgan. Shariatda ham aynan shu ma’noda kelgan. Muslim Abu Hozimdan keltiradi: Men Abu Hurayra bilan besh yil hamsuhbat bo‘ldim va u kishidan Rasululloh(s.a.v)ning shunday deganlarini eshitdim:
«كَانَتْ بَنُو إِسْرَائِيلَ تَسُوسُهُمُ الأنْبِيَاءُ, كُلَّمَا هَلَكَ نَبِيٌّ خَلَفَهُ نَبِيٌّ, وَإِنَّهُ لا نَبِيَّ بَعْدِي, وَسَيَكُونُ خُلَفَاءُ فَيَكْثُرُونَ,
قَالُوا: فَمَا تَأْمُرُنَا؟ قَالَ فُوا بِبَيْعَةِ الأوَّلِ فَالأوَّلِ, أَعْطُوهُمْ حَقَّهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ سَائِلُهُمْ عَمَّا اسْتَرْعَاهُمْ»
«Banu Isroilga payg‘ambarlar siyosat yurgizardi. Qachon bir payg‘ambar halok bo‘lsa, ortidan boshqa bir payg‘ambar kelardi. Mendan keyin esa payg‘ambar yo‘q. Xalifalar bo‘ladilar. Ko‘p bo‘ladilar. (Sahobalar bizni nimaga buyurasiz? – deb so‘rashdi. Aytdilarki): Eng birinchisining, yana birinchisining bay’atiga vafo qilinglar. Ularning haqlarini o‘zlariga beringlar. Zero, Alloh ulardan raiyat (fuqaro)ni qanday boshqarganlari haqida so‘raydi».
Shundan kelib chiqib hulosa qilish mumkinki, Ummat etakchisi siyosiy jamoat-hizb bo‘lishi aynan shariatning qat’iy buyrug‘idir, chunki yuqorida keltirilgan oyat ham, Rosululloh(s.a.v)ning hayotiy namunalari ham shuni talab qilmoqda.
Hizbut tahrir shu hukm asosida tashkil bo‘lgan, uni yaqindan tanishingiz uchun “Hizbut tahrir” va “Hizbut tahrirning o‘zgartirishdagi manhaji” kabi kitobchalarimizni o‘qib chiqishingiz kerak.
