بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Hijrat tarixdagi eng buyuk davlatga asos soldi
Ustoz Homid Abdulaziz
Hijrat Islom da’vati oldiga qo‘yilgan qamal va chambarakni buzish bo‘lganini va Makkadagi shirk va kufr darg‘alari o‘zlari uchun buning naqadar xavfliligini anglab etishgan. Anglashgani uchun ham Islom da’vati harakati oldiga to‘siqlar qo‘yishgandi. Bu Makka tog‘utlari xayollarida biz bu yangi tug‘ilgan da’vatni yo‘q qilishga yoki hech bo‘lmaganda uni voqelikdan uzilgan cheklangan da’vatga aylantirishga qodir bo‘lamiz, degan o‘y bor edi. Bundan ham yomon bo‘ladigan bo‘lsa, uni o‘zlarining jaholat siyosatlariga zid kelmaydigan doirada ushlab tura olishni o‘ylashgandi. Ammo Islom buni qabul qilmaydigan din bo‘lib chiqdi. Chunki u kufr tuzumlarini poydevoridan boshlab vayron qilish va o‘zining buyuk qal’asini bino qilib, eng katta davlatini barpo etish uchun kelgan din edi. Quraysh ham buni tushungandi va shu bois Rosululloh ﷺning Makkadan chiqishlarini aslo istashmadi. Ularning makkor niyatlari Rosululloh ﷺni hibs qilish yoki o‘ldirish yoxud Madinaga etib borishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun yurtdan chiqarib yuborishga qaratilgan edi. Alloh Taolo bunday dedi:
وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَيَمْكُرُونَ وَيَمْكُرُ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ
«(Ey Muhammad), kofirlar sizni hibs qilish yo o‘ldirish, yoki (Makkadan) chiqarib yuborish uchun sizga makr qilgan paytlarini eslang! Ular makr qilurlar, Alloh ham «makr» qilur, Alloh makkor»roqdir» [Anfol 30]
Islom da’vati oldida Makka jamiyati muzlab turib olgach, Rosululloh ﷺ qabilalardan nusrat talab qilishni boshladilar. Tarixchilarga ko‘ra, ul zotning talablarini rad qilgan qabilalar soni o‘n beshta bo‘lgan. Va nihoyat, Alloh Taolo ul zotga Yasribdan olti kishining topilishiga muvaffaq qilib, o‘shalar bilan qo‘llab-quvvatladi. Axiri maqsad amalga oshib, Islom davlati barpo etishga tayyor er topildi. Aqabadagi birinchi va ikkinchi bay’atlar orqali hamda Mus’ab ibn Umayrning elchiligi bilan Madinada Islom davlatiga muhit hozirlandi. Mana shu lahzada Makka bosqichi tugadi va Madina bosqichi boshlandi.
Ha, Makkadan Madinaga qilingan hijrat insoniyat tarixida eng buyuk davlatga asos bo‘ldi. Hijrat bilan Islom shunday bir davlatning tamsiliga aylandiki, bu davlat mana shu dinni ichkarida tatbiq qildi va tashqariga butun olamga rahmat o‘laroq olib chiqdi. Hijrat bilan Islomning insonlarni Alloh nozil qilgan ahkomlarga muvofiq boshqaradigan davlati bo‘ldi. Bu ahkomlar mo‘minlar o‘rtasidagi va mo‘minlar bilan boshqa xalqlar o‘rtasidagi munosabatlarni hamda yangi davlat bilan boshqa davlatlar, xalqlar va ummatlar o‘rtasidagi aloqalarni tartibga sola boshladi.
Madina hujjatidagi ilk matnning o‘zi hech qanday shubha aralashmagan haqiqatga yorqin izoh bo‘lsa kerak. Bu haqiqat shuki, ushbu hujjatning ustunlari muhojirlar, ansorlar va ularga ergashib, saflariga qo‘shilgan zotlardan tashkil topdi, chunki ular boshqa insonlarsiz bitta Ummatga aylandilar. Ushbu birinchi matnda bunday deyilgan: «Muhammad Payg‘ambardan ushbu qo‘lyozma shu haqdakim, qurayshlik, yasriblik mo‘min va musulmonlar hamda ularga ergashib, saflariga qo‘shilgan, ular bilan birga jihod qilgan zotlar boshqa insonlarsiz bitta Ummatdirlar». Keyin hujjatning yana bir muhim matnida bu davlatdagi yagona manba, hatto mutlaq mustaqillik Alloh Subhanahu va Taoloning shariatiniki ekanligi qayd etilgan. Matnda bunday deyiladi: «Ushbu sahifa ahli o‘rtasida biror hodisa yoki kelishmovchilik bo‘lib, buzilish xavfi paydo bo‘lsa, bas, uni Alloh Azza va Jallaga va Uning Rosuli Muhammadga havola etiladi. Alloh esa, ushbu sahifa ahlining eng taqvoli va eng pokiza zotlari tomonidadir». Ha, bu hujjat yangi davlatga poydevor vazifasini o‘tovchi asosga aylanib, eng buyuk davlatning eng buyuk dasturi bo‘lib qoldi.
Islom Madina jamiyatiga yangi bir ruh berdi, Qur’on bilan unga jon kiritdi. U birini qo‘yib boshqasini olib bo‘lmaydigan mukammal din bo‘lib, oila, jamiyat ishlarini hamda ichki va tashqi siyosat, ijtimo, iqtisod, ta’lim kabi barcha sohada davlat ishlarini tartibga solar edi. Shu sababdan ham Islom uchun o‘z hokimiyatini yoyib, ahkomlarining buyukligini, qonunchiliklarining oliy va qimmatliligini namoyish qiluvchi davlat kerak bo‘lgan. Shu jihatdan Islom davlati Islomni tatbiq qilishning amaliy tariqat-yo‘li bo‘ldi. Odamlar diqqatini o‘ziga jalb qiladigan, unga bo‘yinlar cho‘zilib, qalblar talpinadigan namuna va misolga aylandi. Shuning uchun ham odamlarning Islomga kirishlari davlat barpo bo‘lishidan oldingiga nisbatan davlat barpo bo‘lgandan keyin juda-juda ko‘p bo‘ldi. Darhaqiqat, Qur’on buni «أفواجا to‘p-to‘p», deya ifodaladi:
إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ * وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجاً * فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّاباً
«(Ey Muhammad), qachon Allohning nusrati va fathi kelsa va odamlar to‘p-to‘p bo‘lishib, Allohning dini (Islom)ga kirayotganlarini ko‘rsangiz, darhol Robbingizga hamd aytish bilan (Allohni har qanday «sherik»lardan) poklang va Undan mag‘firat so‘rang! Zero U tavbalarni qabul qilguvchidir» [Nasr 1-3]
To‘g‘ri, ushbu oyati karimada Makka fathi zikr qilingan va Makka hokimiyatini Islom da’vatiga to‘siq bo‘lmoqda, degan e’tiborda yo‘q qilingandan so‘ng arablar Islomga mana shunday ravishda yuzlanganlar. Biroq Hudaybiya sulhidan so‘ng Madinaga delegatlar to‘p-to‘p bo‘lib kelganlar va Islomga kirganlarini, Madinadagi yosh davlat hukmronligi ostiga o‘tganlarini e’lon etganlar.
Demak, hijrat sababli Islom shunday bir vujudga va nufuz mintaqasiga aylandiki, u erda mukammal mustaqillik hukm surdi, Islom mabdai hech narsa qo‘shilmagan va undan hech narsa qisqartirilmagan, uni o‘zgartirilmagan holda namoyon etildi. Hijrat tufayli Rosululloh ﷺning istaklari ro‘yobga chiqib, davlatlar fath bo‘ldi, qalblar ochildi, Islom da’vat davridan davlat davriga ko‘chdi. Chunki Islom o‘z vazifasi bilan Rosululloh ﷺ rahbarlik qiladigan va Islomni olamga yoyib, uning yo‘lida jihod qiladigan bir davlat doirasida shug‘ullanuvchi din bo‘lib keldi. Hijrat sababli Islom yomon muomala qiladigan begona kimsalardan yoki zo‘ravon hukmron dushmanlardan ozod bo‘ldi, Rosulullohning Toif safarida qilgan quyidagi duoi shariflaridagidek manzara qaytib takrorlanmaydigan bo‘ldi:
«إِلَى مَنْ تَكِلُنِي، إِلَى بِعِيدٍ يَتَجَهَّمُنِي، أَمْ إِلَى عَدُوٍّ مَلَّكْتَهُ أَمْرِي»
«Meni kimlarga topshirib qo‘yding?! Meni yoqtirmaydigan begonalargami?! Yoki ishimni dushmanga topshirdingmi?!…»
Hijrat Nabiy ﷺning Makka bosqichidagi faol harakatlariga yakun yasadi. Haq bilan botil o‘rtasini ajratib bergan mana shu hijrat bo‘ldi. Musulmonlar uchun, ayniqsa, da’vatni etkazayotgan va musulmon yurtlaridagi uyg‘onish harakatini boshqarayotgan insonlar chuqur o‘zlashtirmoqlari lozim bo‘lgan bilim ham hijratdir. Musulmon yurtlaridagi mavjud rejimlarga suykalib yaltoqlik qilish, xushomad qilish va ularni maqtash endi nomaqbul ishga aylandi. Chunki shu rejimlar Islomning davlat sifatida g‘olib bo‘lishiga katta to‘siq bo‘lmoqda. Xuddi Quraysh va u erdagi kufr zodagonlari Rosululloh ﷺning da’vatlariga qarshi turishgani kabi, bugungi rejimlar ham da’vatni ko‘tarib chiqayotganlarga qarshi kurashishmoqda, hatto ularni intiqom sifatida azob-uqubatlarga solib, kechayu kunduz ularga qarshi urush qilishyapti. Allohga beadad hamd bo‘lsinki, Ummat bu hukmdorlarning kimligini tushunib etdi, ularning dushman qo‘lidagi qurollardan boshqa narsa emasligini, dushman shu hukmdorlar orqali uning qo‘zg‘alishiga va islomiy hayotni qayta boshlashiga qarshi kurashayotganini anglab etdi. Shuning uchun ham Ummat orasidagi butun islomiy harakatlar oldida faqat bir vazifa qoldi. U ham bo‘lsa, rejimlarni ag‘darish hamda shu harakatlarga nusrat beradigan va Islomni tatbiq o‘rniga olib chiqadigan qudrat ahlining yo‘lidan hukmdorlarni supurib tashlash vazifasidir.
Bas, shunday ekan, Rosululloh ﷺning hijratlari qalblarimizda Payg‘ambarlik minhoji asosidagi ikkini roshid Xalifalikni barpo etish sari qayta umid uyg‘onishiga turtki bo‘lsin. Rosululloh davlat barpo etish uchun qanday yo‘ldan harakat qilgan bo‘lsalar, o‘sha yo‘ldan zarracha og‘may harakat qilaylik, bu yo‘lda ul zot va ashoblari qanday sabr qilgan bo‘lsalar, o‘shanday sabr qilaylik, ular qanday qurbonliklar bergan bo‘lsalar, o‘shanday qurbonliklar beraylik, taqdiriy masala deb bilganimiz masala yo‘lida, ya’ni, Payg‘ambarlik minhoji asosidagi ikkinchi roshid Xalifalik davlatida Allohning shariatini hokim qilish masalasi yo‘lida jonu molimizni sarflaylik.
وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيماً فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
«Albatta, mana shu Mening to‘g‘ri yo‘limdir. Bas, shu yo‘lga ergashinglar! (Boshqa) yo‘llarga ergashmangizki, ular sizlarni uning yo‘lidan uzib qo‘yar. Shoyad taqvo qilsangiz, deb sizlarni mana shu narsalarga buyurdi» [An’om 153]
Roya gazetasining 2020 yil 2 sentyabr chorshanba kungi 302-sonidan
