بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Konstantinopolni fath etish shon-sharafidan Xalifalikni barpo etish shon-sharafiga
As’ad Mansur
Musulmonlar Rosuli akram ﷺning bashoratlarini, xuddi shariatdagi buyruq va qaytariqlarni tasdiqlagandek tasdiqladilar hamda ularning qalblariga zarracha shubha oralamadi. Chunki ul zot payg‘ambar bo‘lib, yolg‘on gapirmaydilar hamda ul zotning Allohning sha’niga hech bir so‘zni to‘qishlari aqlan mumkin bo‘lmagan ishdir. Shuningdek, ul zot folbin ham emaslar,
وَمَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى
«Va u o‘z havoyi-xohishi bilan so‘zlamas. U faqat (Alloh tomonidan Rosuliga) vahi qilinayotgan (diliga jo qilinayotgan) bir vahidir» [Najm 4]
Demak, Rosululloh g‘ayb olamini, ya’ni o‘ziga ko‘rsatilgan bashoratlarni Robbisidan bildilar. Musulmonlar ham bu bashoratlarni talab, deb hisobladilar. Chunki ushbu xabar amal qilishga bo‘lgan talabdir. Shu sababdan bu bashoratlar insonning amalisiz aslo ro‘yobga chiqmaydi, deb bildilar. Musulmonlarda – amal qilmay, nusratni kutib o‘tirsak, farishtalar tushib, bizning o‘rnimizga jang qiladilar, degan fikr mutlaqo bo‘lmagan. Bil’aks, ular Allohga tavakkal qilib, Uning yo‘lida molu jonlarini tikib, jiddiy harakat qildilar va to‘la tayyorgarlik ko‘rdilar. Ana shundagina farishtalar tushadilar va musulmonlarga qo‘rqmanglar, xafa bo‘lmanglar, biz sizlarga bu dunyo hayotida ham, oxiratda ham yoru yordamchimiz, Robbingiz bizga sizlarni sobitqadam qilib turishimizni buyurib, kofirlarning bo‘ynini uzinglar, barmoqlarini chopinglar, deya vahi qildi, derlar.
Musulmonlar Rosuli karim ﷺning
«لَتُفْتَحَنَّ الْقُسْطَنْطِينِيَّةُ فَلَنِعْمَ الْأَمِيرُ أَمِيرُهَا وَلَنِعْمَ الْجَيْشُ ذَلِكَ الْجَيْشُ»
«Konstantinopol albatta fath bo‘ladi. Uni fath qilgan amir naqadar yaxshi amir, uni fath qilgan qo‘shin naqadar yaxshi qo‘shin», degan so‘zlarini eshitgach, oliyhimmat zotlarning har biri ushbu fathning shon-sharafiga noil bo‘lish ilinjida jiddiy harakat qildilar. Ular zora o‘sha amir men bo‘lsam yoki o‘sha qo‘shin men bo‘lsam, deya umid qilardilar.
Shuning uchun xalifa Muoviya Konstantinopolga qo‘shin yuborib, u ham o‘sha fotih amir shu bo‘lsin, degan umid bilan qo‘shinga o‘z o‘g‘li Yazidni amir qildi. Yazid bilan ulug‘ sahobalar yo‘lga tushdilar va ularning har biri o‘sha fotih qo‘shin biz bo‘lsak, deya umid qildilar. Banu Umayyaning buyuk xalifalaridan har bir xalifa ushbu sharafga etishish niyatida eng buyuk imperiyaning sharqiy poytaxti bo‘lgan shaharni fath qilishga o‘z jigargo‘shalarini yubordi. Xalifa Abdulmalikning o‘g‘li Maslama, ushbu hadisning sahihligiga ishonch hosil qilgach, u ham g‘azot sari yo‘l oldi. Shu zayl o‘nlab yillar davomida Konstantinopolni qamal qilib, atroflarini fath qildilar va ulardan ba’zilari qazo qildi. Ularni o‘sha erda ko‘p izlari-belgilari bor va bu belgilardan eng mashhuri ulug‘ sahobiy Abu Ayyub ansoriyning qabridir.
Darvoqe, men bundan qirq yil oldin odamlar bilan gaplashganimda ularga buyuk bobolarini va Xalifalikni barpo etish farzligini eslatar edim. O‘shanda bir kishi turib, menga «sizga hech kim payqamaydigan bir masjidni ko‘rsataman», deb qoldi. Meni Istanbulning Qorako‘y rayonidagi bir masjidga olib bordi. Masjidga kirgandim, dilimga bir osudalik kirdi. Haqiqatdan ham bu masjid o‘zining hokisor-tavozeligi bilan boshqa naqshinkor, qubba va minorali masjidlardan ajralib turardi. Darvozasi tepasiga «Arabiy sharif masjidi, uni Maslama ibn Abdulmalik hijratning 77 yili bino qildi», deb arab tilida yozib qo‘yilgan edi.
Musulmonlarning tashvishi shunday bo‘lgan. Ularning tashvishlari Konstantinopolni fath qilib, ushbu bashoratga va Rimni fath qilishdek ikkinchi bashoratga noil bo‘lishdan iborat bo‘lgan. O‘shanda Rosululloh ﷺdan «Qaysi shahar birinchi fath bo‘ladi-Konstantinopolmi yoki Rimmi», deb so‘rashganda ul zot
«مَدِينَةُ هِرَقْلَ تُفْتَحُ أَوَّلًا يَعْنِي قُسْطَنْطِينِيَّةَ»
«Birinchi Iraklining shahri, ya’ni, Konstantinopol fath bo‘ladi», deb javob qilganlar. Shu boisdan musulmonlar uni Sharqdan fath qilishga muvaffaq bo‘lisholmagach, G‘arbdan fath qilish va shu orqali uni ikki tomondan o‘rab olish haqida o‘ylandilar. Shu maqsadda Ispaniyani fath qildilar va Parij ostonasiga etdilar, Italiyaning Sitsiliyasini fath qilib, Rimga yaqin kelib qoldilar… Bu bilan ular havoyi-xohishi bilan gapirmaydigan Rosuli akramning xushxabarlarini ro‘yobga chiqarishga urindilar.
Banu Abbos xalifalari rumliklarga qarshi jang qilardilar. Ularni mamlakatini tiz cho‘ktirib, jizya to‘lashga majbur qildilar. Shunda rumliklardan biri isyon qilib, jizya to‘lashdan bosh tortib, xalifaga xat yozganda, xatining orqa betiga xalifa bunday javob yozadi:
«Mo‘minlar amiri Horunar Rashiddan rumliklar ko‘ppagi Nikiforga. Sen kofirni bolasini xatini o‘qidim, javobini esa, eshitmaysan, balki o‘z ko‘zlaring bilan ko‘rasan». So‘ng xalifa o‘sha kuniyoq otiga minib, shoshilinch yo‘lga tushdi va Irakli shahriga etib bordi. Rumliklarni razolat va baloga giriftor qilib… o‘ldirdi va asirga oldi. Nikifor esa, razil bo‘ldi va har yili jizya to‘lab turishi evaziga Horundan omonlik so‘ragan edi, rozi bo‘ldi».
Keyin Abbosiylar Xalifaligi Onado‘lining fath qilingan erlaridan musulmon turklarga ajratib berdilar, turklar Konstantinopolni fath qilish yo‘lida u erlarni himoya qilib, rumliklarga qarshi kurashishdi. Turklarning birinchi amiri milodiy 1040 yili Saljuq Bek bo‘ldi. U Onado‘lining juda ko‘p erlarini Xalifalikka bo‘ysundirishga muvaffaq bo‘ldi. Shundan boshlab Saljuqiy amirlar jihodni davom ettirib, nihoyat Usmoniylar etishib chiqdi. Usmoniylar ham jihodni davom ettirib, milodiy 1453 yilda Konstantinopolni o‘rab olishga va Muhammad Fotih etakchiligida uni fath qilishga muvaffaq bo‘ldilar. Muhammad Fotih Ayo So‘fiya cherkovini masjidga aylantirdi. G‘arb jinni bo‘lib qoldi… Vatikan papasi tahdidli gaplar tarqatdi. Shunda Muhammad Fotihga unga tahdidli maktub yo‘llab, «Ayo So‘fiya ibodatgoh bo‘lib qolish sharafiga muyassar bo‘ldi. Agar sen jim bo‘lmasang, men Rimga kirib borib, Vatikanni otxonaga aylantiraman», dedi. Papa qo‘rqib ketdi va jim bo‘ldi. Ammo Muhammad Fotih jim bo‘lmadi, to‘xtamadi… u «bu yil haj yili, kelasi yil esa, Rim fathi yilidir, insha Alloh», dedi. Biroq, hajga ketayotganida ajali etib vafot etdi. Alloh shuni peshonasiga yozgan ekan va Rim fathini boshqa kishiga nasib etgan ekan. Ya’ni, Rosululloh ﷺ bashorat qilgan Konstantinopol fathi hijriy 850 yilda ro‘yobga chiqqan bo‘lsa, o‘shanga qadar musulmonlar Payg‘ambarlari bashoratidan bir zum ham noumid bo‘lmadilar.
Mana, bugun ham musulmonlar orasidagi oliyhimmat kishilar umidlarini uzmay, azm-qarorlarida mahkam turib, Rosuli akram ﷺning boshqa bashoratlari ham ro‘yobga chiqishiga ishonchlari komil holda turibdilar. Ushbu bashoratlardan biri bo‘lmish
«ثُمَّ تَكُونُ خِلَافَةً عَلَى مِنْهَاجِ النُّبُوَّةِ»
«Keyin Payg‘ambarlik minhoji asosidagi Xalifalik bo‘ladi», degan bashoratlarini ro‘yobga chiqarish uchun oyoqqa turdilar. Ular orasida Taqiyyuddin Nabahoniy rohimahulloh peshqadamlik bilan chiqdi. U kishi o‘sha erda birinchi xalifani barpo qilish umidida jiddiy harakat qilib, ijtihod olib borib, olamshumul buyuk bir Hizbga asos soldi. Allohning fazlu marhamati ila, bu Hizb chuqur-yorqin fikri, o‘tkir qarashlari va mukammal ongi bilan faoliyat boshladi. Nabahoniyning Hizbiga kirgan har bir a’zo ham, Xalifalik uchun faoliyat qilish sharafiga erishish va uni ko‘zlari bilan ko‘rib quvonish ilinjida hamda ushbu bashorat uning qo‘li bilan ro‘yobga chiqishini umid qilib jiddiy harakat qildi, ijtihod olib bordi. Shu zayl ular sobit qadam bo‘lib, qasamlarini buzmadilar, to‘qigan narsalarini chuvab-buzmadilar, orqaga chekinmadilar. Ba’zilari vafot etdi, ba’zilari shahidlikka muntazirlar va barchalari ahd-paymonlarini o‘zgartirmay, kechayu kunduz tinimsiz amal va zikrda davom etmoqdalar. Har birlari Allohning va’dasiga va Rosuli ﷺning bashoratlariga ishongan holda, uchinchi amirlari Atoi xayrning qo‘liga qo‘llarini berib, Alloh u kishining va bizning qo‘limiz bilan Rosulining bashoratlarini amalga oshiradi, degan umidda harakat qilmoqdalar.
Darhaqiqat, u kishining amirligida Hizb ishlari kengaydi, chuqurlashdi, xilma-xil yutuqlarga, Hizb doirasining kengayib, yangi-yangi kasblar bo‘lishiga, binokorlikka erishildi, a’zolarda tushuncha, ong va o‘ziga ishonch darajasi ortdi.
Har bir amirlikda sobit turgan kishilar binokor bo‘ladilar, vayron qilmaydilar. Ziyoda bo‘ladilar, kamaymaydilar. Harakatni takomillashtirib, kamolotga intiladilar. Har birlarining dili istiqboldagi bashoratlarni ro‘yobga chiqarishga nisbatan umid va ishonchga to‘la bo‘ladi. Negaki, ular buyuk zotlar avlodi bo‘lib, ushbu Ummat qornidan tug‘ilgandirlar. Hizb a’zolarining jamoatchilik tomonidan qabul qilinishi darajasi kundan-kunga ortmoqda. Zotan, ularning ko‘zida butun kufr kuchlari arzimasdir, negaki ular himmat va maqsadlari oliy insonlardirlar.
Alloh o‘z risolasini qaerga qo‘yishini o‘zi bilguvchidir, Rosuli bashoratlarini kimning qo‘li bilan amalga oshishi faqat U zotning o‘zi biladi. Bas, buning uchun bellashuvchilar bellashsinlar.
Roya gazetasining 2020 yil 15 yanvar chorshanba kungi 269-sonidan
