Qirgʻiziston strotegik boʻshliq holatidami?
Strotegik boʻshliq – davlatning ichki va tashqi xavfsizligiga xavf solayotgan masalalar sababli mamlakatda yuzaga kelgan beqarorlikdir. Masalan, bir-biri bilan qurolli toʻqnashuvlar olib boruvchi oqimlar paydo qilish, joylarda tez tez bombalar portlatish va hokimiyat bilan fuqorolar oʻrtasida fitna urigʻi sepuvchi ovozalar tarqatish kabi. Xavfsizlikka tahdid soluvchi bunday ishlarni qilish natijasida strotegik boʻshliq paydo boʻladi. Bunday vaqtda barqarorlikni taʼminlovchi davlatni izlash tabiiy holatda paydo boʻladi. Shunda bu boʻshliq barqarorlikni taʼminlash orqali hokimiyatni qoʻlga oladigan shaxslar bilan yoki hokimiyatni qoʻlga olish va barqarorlikni taʼminlashda tashqi kuchlarga tayanadigan shaxslar bilan yoxud barqarorlikni taʼminlagan holda mamlakatni istilo qiladigan tashqi davlat bilan toʻldiriladi.
2010 yili Bakiyev hokimiyati agʻdarildi. Kurmanbek Bakiyev prezidentlik mandatini topshirishdan bosh tortib mamlakatni janubiy qismidan turib davlatni boshqarishga qaror qildi. Shunda “muvaqqat hukumati” Oʻzbek separatistlari bilan birlashib uni mamlakatdan quvib chiqardi. Soʻng separatistlardan qutilish maqsadida “muvaqqat hukumat” Rossiya bilan birlashib Oʻzbek – Qirgʻiz millatlari oʻrtasida qonli toʻqnashuvni uyushtirishdi. Natijada Qirgʻiz yetakchi guruhi tashqi kuchlar yordamida hokimiyatni oʻz qoʻllarida saqlab qolishga muvaffaq boʻlishdi.
Bir necha yil muqaddam Xitoy elchixonasi oldida uygʻur millatiga mansub shaxs tomonidan oʻzini portlatish amaliyoti sodir etilganidan keyin, Xitoy davlati Qirgʻizistondagi migrant Uygʻur millatiga mansub fuqorolarini qamay boshladi. Xitoy millatiga mansub migrantlar haq huquqini kuchaytirib, mamlakatimizda ularning sonini koʻpaytirib borayapti. Oʻz chegaralarini berkitib, Qirgʻiz fuqorolariga viza berishni deyarli toʻxtatib qoʻydi.
Qirgʻiziston davlati oʻz yurtida oʻz manfaatlariga teskari shunday amaliyotlar sodir boʻlishiga hech qanday taʼsir koʻrsata olmaydi! Balki matbuot va kuch organlari bu kabi provokatsiyalarda oʻz fuqorolarini qamash va taʼqib qilish kabi harakatlari orqali xitoyliklar bilan hamkorlik qilishmoqda!
Shu kunlarda Qirgʻiz – Tojik millatlari oʻrtasida qaysidir kuchlar tomonidan qandaydir manfaat yoʻlida atayin keskinlik paydo qilindi. Baʼzi siyosatchilar buni Atambayevni Rossiyaga chiqarib yuborish oldidan jamoatchilik fikrini chalgʻitish maqsadida atayin uyushtirilgan Rossiyaning provokatsiyasi deyishmoqda. Bu haqida ketishi oldidan matbuotga inervьyu bergan Atambayev, “mendan hijolat boʻlmanglar, yaxshisi Tojik chegarasidagi keskinlikka eʼtibor qarataylik, isloh qilish yoʻllarini izlaylik” dedi. Chunki bu amaliyot ikki davlat fuqorolari oʻrtasida ular ishtiroki bilan uyushtirildi. Bunga har ikki davlatga taʼsir qila oladigan tashqi davlatdan boshqa bir tomonlama harakatning oʻzi kifoya qilmaydi.
Rossiya Qirgʻizistonda strotegik boʻshliq holatini atayin paydo qilib, uni davomli boʻlishini taʼminlab keladi. Atambayevning Qirgʻizistonga milliardlagan zararlar yetkazganiga qaramay, shuningdek uning ustidan jinoiy ish olib borilayotgani va qonunga boʻyin sunishdan ochiq bosh tortib yana bir qator jinoiy harakatlar olib borganiga qaramay, Rossiya uni olib chiqib ketyapti. Shularning barchasi Qirgʻiziston strotegik boʻshliq holatida ekaniga dalolat qiladi!
Davlatning bunday zaif holati fuqorolari uchun oʻta xatarli. Chunki strotegik boʻshliq holatida davlat oʻz fuqorolari xavfsizligini kafolatlay olmaydi. Tashqi kuchlar davlatga bosim oʻtkatib, mamlakatdagi oʻz manfaatlarini turli yoʻllar bilan qoʻlga kiritishga harakat qiladi. Yer osti va usti boyliklarimizni talon taroj qilishadi! Hokimiyat va siyosiy elita yoki yetakchi guruh ularga qarshilik qilmoqchi boʻlishsa, tashqi kuchli davlatlar mamlakatni parokanda qilib yuborish bilan tahdid qilishadi!
Abdurazzoq Moʻmin.
