Turkiston:
18 mart kuni ertalab soat 7-30 chamasi, O’zbek chegara askarlari bir necha harbiy texnikalari bilan, Jalolobod viloyatining Olabuqa rayonidagi O’zbek Qirg’iz mamlakatlari o’rtalarida, hali bir tomonga o’tmagan noaniq mintaqalardan birini bosib oldi. U erga blog postlar o’rnatib, aholini bir chetdan pasportlarini tekshirib o’tkaza boshladi. Bu mintaqa sovetlar ittifoqi davridan buyon Qirg’iziston davlati tomonidan nazorat qilinib kelingan.
“Kabarlar” axborot agentligi tarqatgan ma’lumotga ko’ra, 19 mart kuni Qirg’iz harbiylari ham “Kerben Ala buka” rayonida yo’l bo’yiga ikkita zirxli harbiy mashinasini olib kelib qo’ygan. Matbuotning aytishicha, Qirg’iz harbiy quvvatlari ham chegara buzilgan mintaqa tomon yo’naltirila boshlangan emish.
Aslini olganda Qirg’iziston, O’zbekiston tomonni chegara bilan to’sgan emas. Chegara faqat O’zbeklar tomonidan to’silgan. Qirg’iziston esa, chegarani faqat Qirg’iz chegarachi harbiy askarlari tomonidan nazorat qilib turadi.
Vaziya haqida aytadigan bo’lsak. Albatta bu davlatlararo kelishuvlar asosida echilishi lozim bo’lgan muammo hisoblanadi. Lekin ilgari ham bu kabi muammolar bo’lib o’tgan edi. Masalan 2013 yili Qirg’iz hukumati “Qirg’izgaz”ni Rossiyaga sotib yuborganida, O’zbekiston Qirg’izistonga gaz berishni mutlaq to’xtatib qo’ygan edi. Bizning ishongan vazirlarimiz esa, uyalmay, “O’zbek vazirlari bizni qabul qilishmayapti”, deyishgan. O’zbekiston etakchilari Qirg’iziston davlat etakchilariga mustaqil mamlakat rahbarlari sifatida qaramay qo’ygan. Ular Qirg’iz vazirlari bilan biror muammoni hal qilishda muzokaraga borish uchun hatto uchrashishni ham lozim deb bilishmaydi. Shuning uchun Qirg’iziston goh Rossiyaga, goh Amerikaga xushomad qilib turishga majbur. Hozirgi holatda ODKB tashkiloti shartnomasi bo’lmasa, O’zbekiston Qirg’izistonga bostirib kirib kelarmidi.
Lekin muammoning asosi bularda emas. Qirg’izistondagi bir qator quvvatlar Qirg’iz xalqini muammoni echishi mumkin bo’lgan quvvat sifatida ifodalay boshladi. Bu o’ta xavfli holat bo’lib, milliy nizoni yanada keskinlashtiradi.Muammoning boshlanishi, ya’ni O’zbekistonni agressiv harakatlarga o’ta borishi, muxolifat kuchlarining bahordagi jonlana boshlagan harakatlariga bog’liq. Lekin O’zbekistonni amaldagi Qirg’iz etakchi guruhi yoki uni himoya qilib qolish kerak degan fikrlar qiziqtirmaydi. Karimov 2010 yildagi milliy nizolar yana takrorlanib qolishi mumkinligidan xavotirda.
Oxirgi vaqtlarda, hukumat o’ziga qarashli barcha sohalarni millatchilik fikri ustuvor bo’lgan qatlam vakillari bilan almashtirib oldi. Ular o’z navbatida, o’zidagi milliy tuyg’ulari bilan o’zlaridagi salohiyatlaridan foydalanishib, muhitimizni ham milliy idiologiya kabi buzuq robitalar bilan layqalatib yuborishdi. Kuch organ xodimlari etakchiligida hatto diniy idora va elita vakillari ham milliylasha boshladi. Bu esa o’z navbatida, hukumatga intilgan yoki hukumatni o’z qo’lida ushlab qolishga harakat qilayotgan quvvatlar uchun, xohlagan paytlarida alanga oldirib yuborishi mumkin bo’lgan buzuq muhitni paydo qilib borayapti.
O’zbek xavfsizlik kuchlari bu ketuvdan xavfsiray boshlashdi. Ular yuqoridagi zo’ravonlik harakatlari bilan O’zbek millatini, xossatan ular ichidagi millatchi to’da vakillarini ruhan bir muncha qo’llab yuboradi. Chunki Qirg’izistondagi milliy elita vakillari haddan tashqari vaziyatni keskinlatib yuborishdi. Ular hatto diniy ulamo yoki taniqli diniy figuralarini ham Qirg’iz milliy ulamolari deb nomlay boshlashdi. Vaholangki diniy qatlam bir millatga yoki qavmga xos bo’lishi mumkin emas.
Harbiy harakatlar mobodo boshlanganida ham, Qirg’izistonning harbiy holati O’zbekistonning harbiy quvvatiga bas kela oladigan holatda emas. Xalqning vatanparvarlik tuyg’usini ko’tarish esa, axmoqlik bo’lib, ichki milliy nizolarni keltirib chiqarishi mumkin. Bu grajdanlar urushiga olib boradi. Ya’ni O’zbekiston Qirg’izistondagi O’zbek millati vakillarini qurollantirib borish bilan, mintaqada bilvosita, ya’ni o’zi aralashmagan holatda ish boshlab yuborishi mumkin. Xuddi Rossiyaning Ukrainaga qarshi olib borgan urushi singari.
Muammoning echimi: – Islomiy muhitni to’g’ri shakllantirish bilan va uni shu muammoni echish uchun to’g’ri ishlata olish bilan amalga oshishi mumkin. Avvalambor Qirg’izistonda millatchilik muhitini yo’qqa chiqarish kerak. Ya’ni bu millatchilik degan iflos muhitdan oppozitsiya ham, pozitsiya ham va ularni himoya qilish maqsadida Rossiya singari boshqa uchunchi kuch vakillari ham foydalana olishmasin. O’rnini albatta islomiy, to’g’ri islomiy muhit egallashi lozim.
Buning uchun organ xodimlari diniy jamoalarga va shaxslarga to’g’ri da’vat olib borishlari uchun imkon berishlari kerak. Oxirgi vaqtlarda yuz berayotgan bosimlar, noshar’iy imtihonlar va tsenzuralar o’tkazilishi, ularga savodsiz odamlar tomonidan noto’g’ri va bo’htonlarga to’la mavizalar temalari berib turilishi, bu xuddi islomiy shaxslarni kufr qafasiga solib qo’yish bilan barobar. Ularga jamiyatimizdagi buzuq ko’rinishlarga va noshar’iy yo’nalishlarga nisbatan o’z munosabatlarini bildira olish imkonini berish kerak.
Aks holda, yuqoridagi O’zbekiston tomonidan boshlangan kamsitish harakatlari davom etaveradi. Chunki biz ularni ham o’zimizni ham xavotirga solib borayotgan buzuq muhit paydo qilib boraveradigan holatlar paydo qilib olayapmiz. Uni oldini olishi mumkin bo’lgan ulamolar armiyasini esa, og’izlarini jilovlab, ba’zilarini qamab, quvg’in qilib yuborishayapti. Biz O’zbekistonga ta’sir qila olmas ekanmiz, hatto tinch holatda o’ta katta gapirayotgan hukumatimiz ham ularga ta’sir o’tkaza olmas ekan, kelinglar o’z ichimizdagi buzuqchiliklarga qarshi kurashaylik. Buzuqchiliklarni atayin paydo qilayotgan buzuq quvvatlarga qarshi kurashaylik.
