Suriya muxolafati delegatsiyasida ixtilof: Uning sababi nima va bu qanchalar jiddiy?!
Masalani asosidan tashqi ko’rinishidagi bahs-munozaraga burish, odamlar e’tiborini minglab insonlar qotilidan kichik bir jinoyatchiga tortish eng katta makr va aldovlardan biridir. Bugun Amerika Suriya qo’zg’olonini bartaraf qilish uchun shunday ish tutmoqda. U avval odamlar e’tiborini Bashar Asad va uning qonxo’r rejimidan IShIDga burib yuborgan edi. Hozir esa muxolafatga kim vakillik qilishi to’g’risidagi gap so’zlarni – go’yo bu narsa masalaning asosidek – asosiy mavzu qilib qo’ydi. Amerika bu bilan odamlar e’tiborini masalaning asl-mohiyatidan burib yubormoqchi. Aslini olganda birinchi navbatda botil ilmoniy rejimni ag’darish, u bilan bo’lgan muzokaralarni rad etish, otasining merosxo’ri bo’lgan rejim tepasidagi Basharni va o’nlab yillardan beri Suriya xalqi boshiga balo-musibatlar yog’dirgan jinoyatchilarni eng qattiq jazoga tortish hamda Payg’ambarlik minhoji asosidagi roshid Xalifalikni barpo etish masalaning asosidir. Ha, masalaning asosi mana shudir. Zotan, Shomning mag’rur xalqi qo’zg’olonni aynan shu roshid Xalifalikni tatbiq etish maqsadida boshladi. Chunki Xalifalik xalqning buyuk dinidan balqib chiqqan. Bu mag’rur xalq o’zining bu qo’zg’olonini oldidan ham, ortidan ham hech qanday botil-nohaqlik kelmaydigan aziz Kitobidan istinbot qilingan Xalifalik dasturini tatbiq o’rniga qo’yish uchun boshlagan edi.
Rossiya bilan Eron o’zlarini Jayshul Islom va Ahrorush Shom harakatlarining muzokarada qatnashishlariga rozi emasday tutyapti va bunga ularni terroristlar, deb hisoblashlarini bahona qilyapti. Saudiya bilan Frantsiya esa ularni terrorist deb hisoblamadi. Jayshul Islom voizi Allush qonxo’r rejim bilan muzokara olib boruvchilar kattasi qilib tayinlandi. Jayshul Islomdagilar buni «buyuk nusrat», deb hisoblashmoqda! 2016 yil 20 yanvarda Manbasi Jayshul Islom bo’lgan xabarlarda «Allushning bunga tayinlanishi rejim va uning takabburligiga qarshi zo’r javobdir. Zero, Allush rejimni Jenevada ham xuddi G’utada qarshi olgandek qarshi oladi», deyilgan. Shunday qilib, muxolafat nomidan kim vakil bo’ladi, degan arzimas-bachkana bahsu munozara davom etdi va bosh muzokarachi Jayshul Islomdan tayinlanishi «buyuk nusrat» deb ataldi. Bu rejim va uning ittifoqchilari takabburligiga qarshi zo’r javob o’laroq qabul qilindi hamda rejimni Jenevada ham xuddi G’utada qarshi olgandek qarshi olinajagi ta’kidlandi! Falastin Ozodlik tashkiloti bilan ham shunga o’xshash hol bo’lgan edi. Ya’ni bosqinchi yahudiy dushman bilan tuzilgan Jeneva, Oslo va Kemp-Deviddagi bitim ham «buyuk nusrat» deyilgan edi. Uni xuddi Falastinda qarshi olgandek qarshi olinajagi ta’kidlangan edi! Mana bugun bu yurtdan voz kechildi, dushmanga kechayu-kunduz xizmat qilishga rozi bo’linmoqda. Unga qarshi rejalashtirilgan jihodiy amaliyotlarning yo’qqa chiqarilgani bilan maqtanmoqda va bu Falastin xalqining ulkan yutuqlari, deya baholanmoqda. Suriya muxolafati ham shunday ahvolga tushmoqda! Ertaga ular ham, Allohning O’zi asrasin, bo’lajak ilmoniy rejimning xizmatkorlariga aylanib, o’zlarining «buyuk yutuq»lariga rozi bo’lmagan kishilarga qarshi kurashishlari mumkin!
Amerika bu masalani muxolafatga kim vakil bo’lishi to’g’risida ixtiloflashish va mana shu vakillik ustida talashib-tortishish masalasiga aylantirishga harakat qilib keldi. Hatto buni uddasidan chiqib, xursandlikdan boshi osmonga etdi, deb aytish ham mumkin. U ilgari go’yo qurolli tashkilotlarni muzokaraga tortish uchun ularga yalinayotgandek ko’rinar edi. Elchisi Fordni «Jeneva-2»ga ularni jalb qilolmagani uchun ham ishdan bo’shatib yubordi. Endi esa, muxolafatda kimlar ishtirok etish-etmasligi Amerika uchun ahamiyatsizdek ko’rinmoqda. Chunki, o’zlarini qo’zg’olonchilar vakili deya da’vo qilayotganlar orasidan musulmonlar qotili bilan muzokaraga kirishadiganlarning topilishi Amerikaning ulkan yutug’idir. Axir, bu harakatlarni muzokaraga kiritishga u qanchalar tirishmadi, deysiz! Shuning uchun ham ilmoniy rejimni Amerikaga bog’liqligini saqlab qolish va islomchilarni bunga ko’ndirish uning ulkan g’alabasidir. Muzokarada ishtirok etadiganlar esa bu yo’ldagi bir qurol bo’lib, Amerika uchun ularning hech qanday ahamiyati yo’q. Qachon bu ishlar – Alloh saqlasin – uning foydasiga hal bo’lgudek bo’lsa, u «tozalash»ni boshlab yuboradi. Amerika uchun eng muhimi, shu paytgacha ro’yobga chiqarishni uddasidan chiqolmagan o’zining siyosiy echimini amalga oshirib olishdir. U hozir, mana shunga erishish uchun butun imkoniyatini sarflamoqda. 2016 yil 20 yanvarda Amerika tashqi ishlar vaziri o’zining hamkasbi Lavrov bilan uchrashganidan so’ng, Kerrining voizi bunday bayonot berdi: «Ikkala vazir ushbu krizisning diplomatik echimi sari erishilgan yutuqni saqlab qolish muhimligini muhokama qildi». Buni shunday tushunish mumkinki, Amerika uchun eng muhimi, islomiy qurolli tashkilotlarni o’ziga tobe rejim bilan muzokaraga olib kelish orqali qo’lga kiritgan yutuqlarini saqlab qolishdir.
Rossiya bilan Eronning Jayshul Islom va Ahrorush Shomga tazyiq o’tkazishini Amerikaning o’zi xohlayapti. U bu ikki harakat ham muzokara tomon o’zini otib, unda ishtirok etish asosiy masalasi bo’lib qolishini, islomiy talablaridan voz kechishini, ikki yuzlamachi va nomiga islomiy bo’lgan hamda boshqa harakatlar qatori u bilan birga yuradigan milliy tashkilotlarga aylanib qolishini istaydi. Aslida, Amerika bu ikki harakatning muzokarada ishtirok etishini juda-juda istaydi. Biroq u buni izxor qilmayapti. Shuning uchun Saudiya va Turkiyadagi malaylari orqali bu ikki harakatni Suriyadagi faol islomiy kuchlar degan e’tiborda muzokarada qatnashishga qiziqtirib-aldadi. U – islomchilar Amerika echimini qabul qildi (ya’ni xiyonatda ishtirok etdi) – degan gap chiqishini istadi… Amerika muzokarada kimlar ishtirok etishiga qaror bergan paytda Rossiya ham, Eron ham uning yo’liga to’g’anoq bo’lmaydi. Chunki ular Amerika bilan kelishgan holda ish olib bormoqda. Eron tashqi ishlar vaziri Zarifning 2016 yil 20 yanvarda aytgan gapi ham bunga dalolat qilmoqda: «Muxolafat delegatsiyasi terroristligi xalqaro jihatdan e’tirof etilgan uch jamoani o’z ichiga olmasligi kerak. Ular IShID, al-Qoida va Jabhatun Nusra tashkilotlaridir». Bu gap Jayshul Islom bilan Ahrorush Shom tashkilotlarining ishtirok etishiga Eronning qarshilik qilayotgani jiddiy emasligiga hamda ularga terrorist o’laroq qaramasligi va ikkalasi bilan kelishish mumkinligiga dalolat qilmoqda.
Amerika bu konferentsiyada hamma istaklari amalga oshmasligini, yo’l ancha olisligini, bitim qog’ozda qabul qilinsa-da, uni voqeda tatbiq qilish ancha mushkulligini biladi. Buni Amerika tashqi ishlar vazirligi voizi Tonerning 2016 yil 20 yanvardagi bayonoti ko’rsatib turibdi: «Yakuniy muddat muhim masala. Lekin u bir-ikki kunga kechikadigan bo’lsa, bu dunyoning tamom bo’lganini anglatmaydi… Biz uning g’oyat og’ir amaliyotligini bilamiz. Biroq bosim o’tkazish va oldinga qadam tashlashni to’xtatmasligimiz lozim». Amerika – masala konferentsiyada falonchi yoki pistonchining ishtirok etishida emasligini tushunib turibdi. Shuningdek, muxolafat muzokaraga borishdan oldin bombardimonni to’xtatish, qamalni ochish va mahbuslarni ozod etish kabi talablarni qo’yayotgani haqida gap-so’zlar paydo bo’lgan paytda konferentsiyani bir yoki bir necha kunga kechiktirib turishda ham emasligini tushunib turibdi. Muxolafat o’zining bu talablarini bir oz bo’lsada obro’sini saqlab qolish uchun aytdi, aslida unda obro’ ham, hayo ham qolgani yo’q. Shunga qaramay, Amerika konferentsiya o’tishiga qattiq turibdi. U mabodo 25 yanvardagi muddatidan kechiktirishga to’g’ri keladigan bo’lsa, kechiktirish mumkinligini, bu dunyoning tamom bo’lganini anglatmasligini aytdi! Chunki Amerika to yangi rejim modelini tuzib olishi uchun bu mavzuning juda chigal va mashaqqatliligini, to muxolafat unga taslim bo’lib tiz cho’kishi uchun bosimlarni davom ettirishi kerakligini ham tushunmoqda. Bunga Jayshul Islom matbuot voizi Muhammad Allushning 2016 yil 22 yanvardagi «Muxolafat ko’p narsadan voz kechishi uchun ko’plab bosimlarga duch kelmoqda», degan so’zlari dalolat qilmoqda. Keyin Allush ayni bosimlarni engib o’tishda Saudiya, Turkiya va Qatarning yordam berayotganini yuksak baholashini bildirdi. Bu davlatlar o’zlarini Rossiya va Eronga moyil bo’lgan muxolafatga qarshi kurashda Jayshul Islom yonida turib unga yordam berayotgandek, Amerikaning bosimlarini engillatayotgandek qilib ko’rsatib, mug’ombirlik rolini o’ynamoqda hamda Amerika talablariga rozi bo’lishi evaziga uni qo’llab-quvvatlamoqda. Bilmadik, Allush bularni tushunarmikin.
Saudiya, Turkiya va Qatarning ayrim tashkilotlarga ko’rsatayotgan yordami Asad rejimini ag’darish uchun emas. Balki ularning ko’p narsadan voz kechishlari va ilmoniy boshqaruvga rozi bo’lishlari uchundir. Ana shunda bu tashkilotlarning Suriyadagi rollari tugab, yo rejimga qo’shilib ketishadi yoki xuddi Afg’onistonda bo’lgani kabi Amerika ularni yo’q qiladi. Afg’onistonda Saudiya bilan Pokiston Amerika foydasiga asosiy rolni o’ynayapti. Suriyada ham Saudiya bilan Turkiya Amerika foydasiga muxolafatni aldash rolini o’ynayapti. Jayshul Hur qo’mondoni Jamil Solih 2016 yil 20 yanvarda bunday dedi: «Hozirda bizga ko’rsatilayotgan yordam etarli emas. Saudiya va Turkiya kabi yordamchi davlatlar tomonidan qurolli guruhlarga berilayotgan yordamlar Rossiyaning Eron qo’llab-quvvatlovi ostida amalga oshirayotgan Suriyadagi hujumlariga qarshi kurashishda kifoya qilmayapti». Masalan, muxolafat Turkiyadan og’ir qurollar, ayniqsa, uchoqlarga qarshi raketalar berishni talab qilganda, bermadi. Berganda edi qo’zg’olonchilar Rossiya bilan Asad rejimi uchoqlarini urib tushirishga muvaffaq bo’lardi. Buni esa Amerika istamaydi. Chunki Asad rejimi unga tobe, Rossiya u bilan kelishib ish qilyapti, Eron uning xizmatkoridir. Qo’zg’olonchilar esa uning dushmanidir.
Amerika o’z siyosiy echimlarining tatbiq etilishini kafolatlolmaydi. Shuning uchun harbiy aralashuv bilan tahdid qilmoqda. Bu borada vitse-prezident Bayden 2016 yil 23 yanvarda Turkiyaga qilgan safari chog’ida Amerikaning «Siyosiy echimga erishish mumkin bo’lmay qolgan paytda harbiy echimni qo’llashga tayyor» ekanini aytdi. Chunki Suriya xalqi Amerikaning ularga qarshi fitna to’qiyotganini his qilib turibdi. Yaqinda esa Amerikaning jinoyatchi rejimni barcha muassasalari bilan saqlab qolish uchun amalga oshirilgan til biriktiruvlar yordamida Shom ahli bergan qurbonlarni qanday behuda sovurayotganini anglab etadi. Amerika hozirda rejim boshchisini va uning sheriklarini jazodan qutqarishga harakat qilmoqda. Chunki rejim Amerikaga tobelikda davom etib uning nufuziga qarshi qo’zg’olganlarga zarba berdi. Amerika bunga minnatdorchilik sifatida rejim uchun og’ir ahvoldan chiqish yo’lini paydo qilishga anchadan beri urinib kelmoqda.
Amerika uchoqlar va josuslar yordamidagi aralashuv hamda bularga qo’shimcha Rossiya, Eron va uning Livandagi Hizbining olib borayotgan ishlari bilan ham kifoyalanmayapti. Balki harbiy aralashuvning turli shakllari ustida izlanmoqda va Turkiya bilan Saudiyadan sunniy kuchlarni aldashda foydalanmoqda! Chunki Suriya ahli olib borayotgan ushbu qo’zg’olonni tiz cho’ktirish va yo’q qilish oson ish emas. Xususan, bugungi kunda ularning boshiga qancha-qancha musibatlar yog’ildi, ko’pchiligi qattiq «shok» holatiga tushib qoldi, uylari vayron bo’ldi, mol-mulklaridan quruq qolishdi, nomuslari toptaldi, dunyo bo’ylab sarson-sargardonlikka yuz tutib, qanchalari dengizlarda cho’kib ketdi. Jinoyatchilar esa jazodan qutulib qolishmoqda. Yo Suriya ichkarisidagi «in»laridan yoki xorijda Eron va Rossiyadan panoh topishmoqda… Suriya xalqi mana shunday balo-musibatlarni boshdan kechirayotgan ekan bu qo’zg’olonni engish oson bo’lmaydi! Shom qo’zg’oloni Ummatning Tinch Okeanidan Atlantika Okeaniga qadar to’lqinlanayotgan qo’zg’olon bo’lib, ayrim shaxslarning xato xatti-harakatlariga qaramay, turli shaklda namoyon bo’lmoqda. Bu esa shunga dalolat qiladiki, qo’zg’olon hali tirikdir va u qaynamoqda. U ertaga til biriktiruvchilar makrini o’zlariga qaytarib urib, ulardan o’z saltanatini tortib oladi va oltmish yildan buyon uni uyg’otish va roshid Xalifalikni barpo etib, ozod etishga tinmay harakat qilayotgan ongli siyosiy etakchilar qo’liga bu saltanatni topshiradi, insha Alloh.
As’ad Mansur qalamiga mansub
