Rossiya hozirgi iqtisodiy holatida kelishuvdagi yirik loyihalarni moliyaviy jihatdan ta’minlay olmasligini bo’yniga olganidan so’ng Qirg’iziston hukumati 31 dekabr kuni Qambarota -1 va Yuqori Norin GES kaskadlarini qurish va ekspluatatsiya qilish bo’yicha Rossiya bilan erishilgan kelishuvni bekor qilish to’g’risida qaror qabul qilgan va GESlarni qurilishiga sarflangan 37 million dollarni Rossiyaga qaytarib berish lozimligini bildirgan edi.
Bu pulini esa hukumat keyinchalik shu loyiha uchun topiladigan yangi investor zimmasiga yuklab, u orqali qarzdan xolos bo’lishni niyat qilgan edi. Qarzni qaytarishdan oldin uni sarflangan o’rni va miqdorini aniqlash maqsadida parlament deputatlardan iborat komissiya tuzgan va bajarilgan ish ko’lamini aniqlashni topshirgan edi. Norinda bo’lib, GESlarga sarflangan materiallar, ko’rsatilgan xizmatlar bilan tanishib qaytgan deputatlar Norin GESlarini qurishda 37 million dollar sarflangani aytilgan bo’lsada, biroq bu summa bajarilgan ishlarga nisbatan juda ko’p ekanini bildirishmoqda.
Bu orada hukumat ham chiqimlarni aniqlash maqsadida maxkamalararo komissiya tuzishga harakatni boshlab yubordi. Bunga qadar Rossiyaning “Rusgidro” ishxonasi Norinda GEslarni barpo etish uchun 37 million dollar sarflagani va buni qirg’iz tomoni to’lab berishi kerakligi aytilgan edi.
Jogorku Keneshda GESlarni qurishga sarflangan mablag’ni aniqlash maqsadida parlament deputatlaridan iborat komissiyaning birinchi yig’ilishida bir qancha shubhali raqamlar keltirib o’tildi. Komissiya raisi “Ata Meken” fraktsiyasi deputati Almambet Shiqmamatov “Yuqori Norin GES”lari ishxonasining rasmiy saytida 7 million dollarlik ish to’g’risida hisobot borligi, qurishga sarflangan materiallar, ko’rsatilgan xizmatlarni aniqlashtirilganda esa ko’rsatilgan raqamlar ikki-uch barobar yuqori ko’rsatilgani aniqlanganini aytib o’tdi.
“Kichik ishlab chiqaruvchi beton zavodini qurishga 75 ming dollar sarflanipti. Biroq ular dokumentda 500 ming dollar deb ko’rsatishgan. Ko’pirik qurishga 500 ming dollar sarflandi deb ko’rsatilgan. Biz saytlarni ko’rib chiqib, ulardagi ma’lumotlar bo’yicha ko’pirik qurish bundan ikki-uch barobar arzonga tushishini aniqladik. Qurilayotgan GEslarni barpo etishda, ekologiyaga etadigan zararni aniqlash uchun tender e’lon qilishgan. Tenderda yutib chiqqan xususiy laboratoriyaga 200 ming dollar to’langan. Men u qanday laboratoriya ekanligi, nimaga xizmatini 200 ming dollarga baholaganini tushina olmay turibman. Mening fikrimcha uni mutaxassislar ming dollar haq olib ham aniqlab berishi mumkin”, – dedi Shiqmamatov.
Shiqmamatovning ma’lumotiga ko’ra, bundan tashqari qo’riqlash agentligiga 200 ming dollar, reklama uchun 50 ming dollarga yaqin, 10 dona yuk mashinasini sotib olishga 1 million dollar sarflangan.
Turkiston:
Saltanat ummatning (xalqning) qo’lida. U o’zining ichidan eng loyiq deb bilgan odamiga uni saylov yo’li bilan topshiradi. Payg’ambarimiz SAV “sizlar qanday bo’lsalaring, ustilaringizga shunday hokimlar keladi” deganlar. Ya’ni fuqorolarning umumiy dunyoqarashlari va dasturlari qanday bo’lsa, o’zlariga o’xshagan dunyoqarashdagi eng ilg’orlari ichidan bir odamni o’zlari uchun etakchi qilib olishadi.
Lekin, har qanday ummat, o’zlari tanlagan salohiyat egalaridan faqat bir narsani talab qiladi, fuqorolar hukumatlardan o’zlarining har bir manfaatlarini himoya qilib berishlarini va shu ishda xiyonatsiz va xolislik bilan fidoiylik ko’rsatishlarini xohlashadi. Yetakchilar ham ummatdan salohiyat so’rayotgan vaqtlarida, o’zlarini xuddi shunday fidoiylardan qilib ko’rsatishga harakat qilishadi.
Yuqorida, Qirg’iz hukumati uchun va’da qilgan fidoiyliklarini ko’rsatish vaqti keldi. Ular fuqorolarining mulklarini ruslardan himoya qila olishmadi. Gaz, neft va boshqa juda ko’p tarmoqlarni ularga tortiq qilib yuborishdi. Ummatning mulkini talon taroj qilib yuborishdi. Shu ishlarni amalga oshirishmasa, ular faqat o’z kreslolaridan ayrilishlari mumkin edi xalos. Lekin hokimlar, och yalang’och Qirg’iz fuqorolari uchun ba’zida arzimagan bir necha ming som sadaqa qilganlari bilan maqtanishadi. Ruslar esa, millionlagan dollar pullarimizni olib chiqib ketishlaridan tashqari, yuqoridagidek yana bo’ynilarimizga qarzlar ilib qo’yishga harakat qilishayapti.
Hukumat, o’z zaifligini yashirish maqsadida diniy qatlam vakillari bilan va uning bu qilmishlarini fosh qila oladigan siyosiy muxolif kuchlar bilan kurashishni davom ettiryapti. Muammoning Qirg’iz eli uchun manfaatli echimlari uni qiziqtirmayapti. Yetakchilar bu vaziyatdagi o’zlarining noto’g’ri ishtiroklarini yashirishga harakat qilishadi. Endi komissiyalar va jinoyatchi hukumat vakillari o’rtalarida savdolashish ketadi. Rossiya, Qirg’iziston hukumatini zig’ircha hurmat qilmaydi. Agar bu 37 million afyorasining ichida qirg’iz hukumati vakillari ham bo’lsa, hamma ayb ularga yuklab yuboriladi. Rossiyani esa Qirg’iziston nima qila olar ekanini endi tamosha qilamiz. Bu ruslarga bo’lgan chora tadbirlar, hokimiyatimizning o’z fuqorolariga va ularning mulk va mablag’lariga bo’lgan muomilalarini amalda ko’rsatib beradi. Hokimiyatimiz o’z fidoiyliklarini ko’rsatish va isbotlashlari uchun fursat paydo bo’ldi.
