Qirg’iziston parlamenti, 20 yanvar kuni Rossiya bilan hamkorlikda qurilishi kerak bo’lgan Qambar-ata -1 va Norin daryosining yuqori tomoniga GES qurish maqsadida tuzilgan shartnomalarni bekor qildi. O’z navbatida Rossiya bu loiha uchun sarf qilgan pullarini qaytarilishini talab qiladi. Rossiyaga taqriban 37 million dollar to’lanishi kerak degan taxminlar bilan 21 yanvar kuni parlament deputatlari, atayin shu sarflangan mablag’larni tekshirish va aniqlash maqsatida komissiya tuzishdi.
2016 yilga kirib kelishdan avval, tugab borayotgan yil uchun yakuniy hisobot berish maqsadida uyushtirilgan bayonot konferentsiyada, prizident Atambaev, Putin bilan yuqoridagi ikki GES qurulishi davom etadimi degan ma’noda savol qilgani va rad etilgandek ko’rinishdagi javob olgani haqida aytib o’tgan edi. Priziden Rossiyaning iqtisodiy ahvoli, endi u GESlarni qura olishiga imkon bera olmasligi haqida aytdi. Endi bu loihalar uchun biz yangi investorlar topishimiz kerak degan edi Qirg’iziston prizidenti Atambaev.
Oradan hech qancha vaqt o’tmay, Qirg’iz hukumati ham bu fikrni tasdiqlab, Rossiya bilan ushbu loiha shartnomasidan bir tomonlama chiqishi haqida qaror qabuldi. Endi Qirg’izistondagi yuqori instantsiya hisoblangan “Jogoru kenesh” ham bu qarorni tasdiqladi va Qirg’iz Rus o’rtalaridagi energetika sohasidagi bu yirik shartnoma bekor qilindi.
Lekin bu harakatlar Rossiya hukumati tomonidan qanday qabul qilinishi e’tiborli. Ma’lumki Rossiya, ushbu loihani hozirgi holatida bajara olmaydi. Lekin Rossiya bu masalani Qirg’iziston shu vaziyatda ko’tara boshlaganidan norozi bo’lishi aniq. Qirg’izistonning energetik jihatdan muhim, strotegik ahamiyatli tarmog’ini, Rossiya o’z qo’lidan chiqib ketishidan rozi bo’lmaydi. Qirg’izistonning iqtisodiy ahvoli va u shu nochor holatidan chiqishi uchun shu qadamlarni tashlab, boshqa investorlarga murojat qilib, energetika sohalarini ularga sotib yuborishga majbur ekanligini, Rossiya xiyonat deb qabul qiladi.
Rossiya o’zining iqtisodiy bo’hronga qarab borayotgan holatida ham, Qirg’izistonni o’z changalidan chiqib ketishiga va boshqa bir mustamlakachi qo’liga o’tib borishini istamaydi. U bizlarni ham, Rossiya bilan birga inqiroz va istiroblarda bir safda turib, ular nima bo’lishsa, biz ham ularning xizmatkori qatori, ulardan battarroq holatda sabr qilib turib berishimizni xohlashadi. Aks holda, yuqoridagi kabi o’z holatlarimizni o’ylab, iqtisodiy manfaatlarimizni o’ylab, biror ishga qo’l ursak, imkoniyati boricha dushmanlik holatiga o’tib olib, butun bir mamlakatga bosim bera boshlaydi.
Rossiyaning bizlarga bera oladigan bosimlari, iqtisodiy (qarzlarini so’rash kabi) siyosiy (har xil noroziliklar keltirib chiqarishga urunishlar), harbiy (ichki va tashqi terrorchilar haqida yolgon vahimalar paydo qilish orqali) va matbuot hujumi uyushtirish orqali shu kabi bir qator muammo paydo qilishga harakatlar olib borishga urinadi.
Lekin Qirg’iziston ertami kech Rossiyadan ajrab, o’zining fuqorolari manfaatlari uchun yashashga o’tishi kerak. Bu vaqt masalasi xalos. Vaqt o’tishi bilan, Rossiya Qirg’iz xalqi uchun hech qanday yordam ko’rsata olmay qoladigan holatga tushib qoladi. Qirg’iziston qirilib ketmaslik uchun bo’lsa ham Rossiyadan yuz o’girishga majbur bo’ladi. Bu erda Qirg’iziston kabi davlatning holati deyarli qaytmas protsess bo’lib, katta davlatlar qo’l ostidagi davlatlarni har tomonlama qo’llay olishmasa, mustamlaka davlatlar boshqa mustamlakachi qo’l ostiga o’tib ketishadi yoki ularni harbiy mustamlaka qilib bevosita bosib olishadi.
Qirg’izistonni ham shu holatlarning birortasi kutayotgan bo’lishi mumkin. Har bir mamlakat o’zining ilgarigi barcha xatolari uchun to’lov to’lashga majbur bo’ladi. Lekin bu aloqalardagi keskinlik albatta bo’lib o’tadigan qaytmas voqe’lik bo’lib, Qirg’iziston Rossiyani bo’hronlar girdobiga qarab cho’ka borishi bilan yo u bilan birga cho’kadi yoki esi borida etagini yopib olish uchun bir qator qiyinchiliklarga qarshi turib berishga majbur bo’ladi.
