Tojikiston prezidenti matbuot hizmatining habar qilishicha, 24 oktyabr kuni Yaponiya bosh vaziri Sindzo Abe Tojikistonga rasmiy tashrif bilan keldi. SHu munosabat bilan o’tgan tojik-yapon muzokaralari yakunlariga ko’ra 8 ta yangi hujjat imzolandi.
Hususan, tomonlar beg’araz asosda “Hatlon viloyatining Panj tumanida ichimlik suvi bilan tayminlash tizimini tiklash” loyihasini amalga oshirish uchun mablag’lar ajratilishi haqida uchta kelishuv imzoladi. SHuningdek, ikki davlat hukumatlari o’rtasida iqtisodiy, ilmiy va tehnika sohalarida hamkorlik qilish to’g’risida memorandum imzolandi.
Bundan tashqari, Tojikiston Milliy banki va Yaponiya jamoatchilik havfsizligi milliy komissiyasi moliyaviy tadqiqotlar markazi o’rtasida hamkorlik haqida bayonot qabul qilindi.
Maylum qilinishicha, hujjatlar imzolanishidan avval Tojikiston va Yaponiya o’rtasidagi ko’p tomonlama hamkorlik va do’stona aloqalar bilan bog’liq masalalar batafsil muhokama qilindi.
Yaponiya bosh vaziriga Markaziy Osiyo davlatlari bo’ylab safarida Yaponiyaning 50 dan ortiq yirik kompaniya va korhonalari vakillari hamrohlik qilmoqda. Yaponiya OAVlari maylumotlariga ko’ra, o’zining foydali qazilmalariga ega bo’lmagan Yaponiya Markaziy Osiyo davlatlariga 16 mlrd dollardan ko’proq miqdorda investitsiyalar yo’lantirib, o’z kompaniyalarining o’sib borayotgan ehtiyojlarini mintaqadagi neft-gaz va uran zahiralari hisobiga qondirmoqchi.
Turkiston:
Yaponiya, ikkinchi jahon urushidan keyin AQSH tomonidan mustamlaka qilib olingan. Bu mamalakat orolda joylashganidan, tabiiy hom ashyo zahiralariga boy emas. SHuning uchun halqaro hamjamiyat tomonidan AQSHning otalig’i ostida bu davlat uchun og’ir va engil sanoatini rivojlantirishga ruhsat berildi. AQSH YAponlar hududida 6 ta harbiy bazalarini joylab olgan. Ulardan bir aviabaza, yana bir suv usti aviobazasi va uchtasi er usti harbiylar bazasidan iborat.
Bundan tashqari, Yaponiya 1960 yildan buyon o’z iqtisodining asosini tovarlar eksport qilish asosida olib boradi. U AQSH va G’arb davlatdariga ham juda katta tovar eksport qilishiga qaramay, aksar aktiv korhonalari hanuz AQSHga yoki unga qarashli olamiy kompaniyalarining changalida qolgan. AQSH Yaponiya singari bir qancha davlatlarni o’z manfaati yo’lida ishlatib keladi. Bu kabi hizmatlarining evaziga ularning iqtisodi etakchi davlatlarniki kabi rivojlangan holatda bo’ladi.
Misol sifatida aytadigan bo’lsak, O’zbekistondagi “Uzavtosanoat” kompaniyasi bilan “Daevoo” Janubiy Koreya korparatsiyalari o’rtalarida shartnoma asosida qo’shma korhona ochilgan edi. 2008 yildagi “Daevoo” karporatsiyasining bankrotga uchrashi bilan “Uz Daevoo” AQSHning “Genial Motors” kompaniyasiga o’tib ketdi. Natijada AQSH, O’zbekiston hududida yirik korhonaga ega bo’lib oldi.
Yaponiya singari boy, lekin mustaqil bo’lmagan davlatlar, AQSH kabi homiylarining siyosiy o’yinlari uchun bayzi bir amaliyotlarni yuritib berishadi. Yaponiya uchun Tojikiston singari cho’kib borayotgan mamlakatlarda hech qanday manfaat yo’q. Yaponiya kabi davlatlar hatto mustamlakachi bo’lish haqida o’ylashmaydi ham. O’rta Oiyodagi siyosiy notinch vaziyatlar ularni bu yurtlarga qiziqtirmaydi. Bundan tashqari yapon tovarlari qoloq yurtlar talablarini qondirish uchun o’ta qimmat hisoblanadi.
Lekin yaponlarni bizlarning yurtlarimizga kirib kelaverishi, Yaponiya uchun kerak emas. U boshqa yurtlardagi barcha iqtisodiy aloqalarining homiysi bo’lgan katta davlatlarni ranjitib qo’yishdan ehtiyot bo’lib, shu siyosiy notinch mintaqalarga kirishga majbur bo’layapti. Yaponiyaning ortida AQSH o’z nayranglari bilan turib bermasa, u bu o’lkaga kirmaydi. Masalan Qirg’izistondagi Kanadaning “Centerra Gold” kompaniyasi Qumtor oltin konida joylashib oldi. Qirg’izistonda ikki marta davlat to’ntarilishi va bir necha hukumatlar almashgani bilan, birortasi ham uni quvib chiqara olmayapti. Bu Kanadaning emas, balki uning ortida turgan etakchi davlatning halqaro siyosatdagi vaznlari bilan olib borayotgan qarshiligi ostida “Centerra Gold” hamon Qirg’izistonni so’rib turipti.
Yaponiya bilan hamkorlik bitimi tuzayotgan davlatlar yuqoridagi halqaro tizimni esga olib, Yaponiyaning halqaro siyosatdagi zaif o’rnini inobatga olgan holda adashib qolishdan ehtiyot bo’lishlari kerak. Hiyonatchi hokimlar, bir imzo chekishlari bilan, o’z manfaatlarini ko’zlab ummat mulkini kofir mustamlakachilar qo’liga topshirib qo’yishadi. Keyingilari esa bu hatoni to’g’rilay olmay, qashshoqlikdan qutilish uchun boshqa, yangi va yangilarini imzolayverishadi. Ularni bu huquqdan mahrum qilmaginimizcha hamda yirik davlatlar kichik va zaif davlatlarni kamsitaveradigan asosda tuzilgan hozirgi dunyo sistemasini uloqtirib yubormagunimizcha, bu kabi iflos ishlar ustilarimizda davom etaveradi.
