بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
O’zbekistonda qiynoq qo’llanishi qonunda taqiqlanmagan
8-9 iyul kunlari Jenevada O’zbekistondagi vaziyat to’g’risida Birlashgan millatlar tashkilotining Inson huquqlari bo’yicha 114- sessiyasi bo’lib o’tdi. yig’ilishida O’zbekiston hukumatining 4 kishidan iborat delegatsiyasi ishtirok etib, 18ta mustaqil ekstpertlar tomonidan berilgan 29 savolga javob berishdi.
Delegatsiya tarkibida yuqori darajali hukumat amaldorlari: Bosh prokuraturadan Islom Jasimov, Ichki ishlar vazirligi qoshidagi jazoni ijro etish bosh boshqarmasidan Yevgeniy Lankevich, Adliya vazirligidan Shahnoza Yoqubjonova, Inson huquqlari milliy markazidan Dilnoza Muratova ishtirok etdi.
Berilgan savollardan biri – O’zbekistonda ayollar orasida majburiy sterilizatsiya (tozalash) to’g’risida edi. Majburiy sterilizatsiya dasturi 1999 yildan boshlab qo’llanib kelinmoqda. Bu dastur O’zbekistonda minglagan ayollarga ijro etilgan. BBCning O’rta Osiyo bo’yicha muxbiri Natalya Antelava 2013 yil dekabr oyida Nyu-York bilan Vashingtonda O’zbekistonda ayollar orasidagi majburiy sterilizatsiya haqida dalil-hujjatlar bilan batafsil hisobot taqdim qildi. Mamlakatda ayollarni sterilizatsiyalash bo’yicha (Maxsus programma) mavjud bo’lib, shu kungacha qo’llanib kelinadi. Bu savolga O’zbekiston Bosh prokuraturasi fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish boshqarmasi boshlig’i Islom Jasimov “O’zbekistonda aëllar sterilizatsiya qilinmayapti” deya javob berdi.
Munozara chog’ida musulmonlar huquqlari poymol qilinishi, ayollarning jamoat joylarda hijob kiyib yurishining taqiqlanishi, soqol qo’yishning taqiqlanishi, masjidlarning yopib qo’yilishi va bulardan boshqa ko’pgina savollar ko’tarildi. Bu savollarga O’zbekiston delegatsiyasi boshlig’i bunday ishlarning mavjudligini inkor qilib: “O’zbekistonda musulmonlarga nisbatan hech qanday ta’qib bo’lmayapti” deb javob berdi.
BMT mutaxassislari tomonidan o’zbek qochqinlarining MDH davlatlari erlaridan o’g’irlab ketilishi va o’zbek qamoqxonalaridan topilishi haqida berilgan savolni mantiqqa zid, deb, topib: “ayblanuvchilar Minsk konventsiyasiga ko’ra Rossiya va Qozog’istondan ekstraditsiya qilinmoqda”, deb javob berdi.
Yaqinda Moskvadagi “Yordam” inson huquqlari jamiyati rahbari Bahrom Hamroev “Ozodlik” radiosiga xabar berishicha, 2014 yil Rossiya qamoqxonasidan o’g’irlab ketilgan Jovliddin G’anievning tanasi O’zbekiston qamoqxonasida topilgan. O’zbekistonlik qochqin Mirsobir Hamidqoriev Moskvadan 2014 yil 9 iyun kuni o’g’irlab ketilib, Toshkentda sud qilinib 8 yil qamoq jazosiga hukm o’qilgan.
O’z o’zidan shunday savol tug’ilishi tabiiy: “Minsk konventsiyasi” fuqarolarni boshqa davlatlarni erlaridan o’g’irlab ketilishiga ruxsat beradimi? Va insonlar hech bir hujjatlarsiz hamda o’z irodalariga qarshi o’laroq samolyotlar orqali davlat chegaralaridan olib o’tib ketilaveradimi?
O’zbekistonda mahbuslarning vahshiylarcha qiynoqqa solinayotgani va ularni ortidan bir qancha mahbuslar qiynoq ostida jon taslim qilgan hodisalarning ham ko’pligi barchaga ma’lum. Hukumat bu masalani qanday hal qilmoqda va qamoqxonalardagi qiynoqlarni to’xtatish niyati bormi? degan savolga Islom Jasimov: “O’zbekistonda qiynoq qo’llanishi qonunda to’g’ridan – to’g’ri taqiqlanmagan, ammo Konstitutsiyaga ko’ra qiynoq mumkin emas”¸ deb, javob berdi.
Biz doimiy ravishda qiynoqlar ostida birodarlarimizning mayib qilib tashlangan jasadlarini olyapmiz. Xavfsizlik organlari esa aholini dafn marosimlarini tezlatib, marhum jasadini tezda ko’mishga majbur qilmoqda. Marhumni o’lganini hech kim bilib qolmasligi uchun aholini mayyitga janoza o’qimasdan ko’mib yuborishga majburlash-bosim o’tkazish holatlari qayd qilingan.
O’zbekiston tashqi ishlar vazirligi qoshidagi “Jahon” axborot agentligi bu ishni shunday izohladi: Umuman olganda, konstruktiv muhitida bo’lib o’tgan munozaralar davomida inson huquqlari va erkinligini himoya qilishni amalga oshirish bo’yicha qonuniy va konstitutsiyaviy asoslarini mustahkamlash uchun amalga oshirayotgan chora-tadbirlar ijobiy baholangan va qabul qilingan huquqiy tajribalarni takomillashtirish bo’yicha kelgusi harakatlar qo’llab-quvvatlangan. O’zbekiston respublikasi delegatsiyasi bilan inson huquqlari sohasidagi qator mavzular to’g’risida interaktiv muhokamalar davomida, tashkilot a’zolari tomonidan berilgan savollarga atroflicha javob berishgan va interaktiv muhokamaning rivojlantirilishiga hamda BMTning ushbu kelishuv organi bilan hamkorlik qilishga tayyor ekanligi kuzatilgan.
Ushbu uchrashuv ko’proq sahna ko’rinishiga o’xshaydi. Karimov hukumatini vakili hukumatning xalqqa qarshi ochiq jinoyatlarini yuzsizlarcha rad etdi. BMTdan kelgan ishtirokchilar suhbat jarayonini jimgina yozib o’tirishdi. O’zbekistondan bo’lgan advokatlar va huquq himoyachilari sodir bo’lgan voqeadan g’azabda edilar. Chunki bu uchrashuv ozgina bo’lsa-da, O’zbekistonda qandaydir o’zgarish yasaydi, deb, umid bog’lagandilar.
Lekin e’tiborli jihati shundaki, qanchadan qancha yillar o’tdi. O’zbekistonning hamda boshqa davlatlarning musulmonlari G’arbga yordam so’rab, murojaat qilishdi. Masalan, qancha jurnalist va huquq faollari o’z hisobotlari bilan Qo’shma shtatlar, Britaniya va Frantsiyaga yuzlanishdi? Nima o’zgardi? Hech narsa!
Qo’shma shtatlar, Britaniya, Frantsiya va Germaniya inson huquqlari borasida og’iz ko’pirtirishadi. Lekin aslini olganda, bu yo’nalishda hech bir ish qilishmaydi. Bugungi kunda o’z kuchlarini Afg’onistondan olib chiqib ketish uchun Qo’shma shtatlarga yo’lak (koridor) kerak bo’lib turgan bir paytda Karimovning jinoyatlariga ko’z yummoqda, o’z manfaatidan kelib chiqib jim turgan va jim turaveradi ham. G’arb davlatlariga muhim bo’lgan narsa esa bizning tabiiy boyliklarimiz va ahamiyatga molik strategik joylarimizdir. Ular bizning xalqimizga nisbatan sodir bo’layotgan jinoyatlarga e’tibor berishmaydi. Chunki vaqt bilan haqiqat bu ishni isbotlab turibdi.
O’zbekistondagi voqeni o’zgartirish uchun bizga siyosiy o’zgarish yasash kerak. Karimovning rejimi siyosati ilmoniylik (dinni xayotdan ajratish, svetizim)ga asoslangan. G’arb davlatlarining siyosatlari ham ilmoniylikka asoslangan.
Xulosa shulki, na Karimov rejimi va na G’arb davlatlari O’zbekistondagi musulmonlarga yuzlashib turgan muammolarni hal qila olmaydi. Chunki O’zbekiston aholisi musulmon va bizning dinimiz esa Islomdir.
Islom siyosati moddani ruhga qorishtirish asosiga qurilgan, ya’ni inson hayotidagi muammolar Rabboniy xitob bo’lmish Qur’on va sunnat asosida hal qilinmog’i lozim. Alloh Taolo O’zining buyuk kitobida marhamat qiladi:
الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينًا
Bugun sizlarga diningizni komil qildim, ne’matimni benuqson, to’kis qilib berdim va sizlar uchun (faqat) Islomni din qilib tanladim. [Moida: 3].
وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُّبِينًا
Alloh va Uning payg’ambari bir ishni hukm qilgan — buyurgan vaqtida biron mo’min va mo’mina uchun (Allohni hukmini qo’yib) o’z ishlaridan ixtiyor qilish joiz emasdir. Kim Alloh va Uning payg’ambariga osiy bo’lsa, bas u ochiq yo’ldan ozish bilan yo’ldan ozibdi. [Ahzob: 36].
Biroq bugungi kunda Allohni kitobi va Payg’ambarini sunnatiga asoslangan davlat mavjud emas. Buning ma’nosi shuki, bizga yuzlashib turgan muammolarni hech kim hal qilib berolmaydi. Shuning uchun biz shu davlatni qaytadan tiklash uchun faoliyat olib bormas ekanmiz, Qur’on va Sunnat asosida Allohni shariati bilan hukm yurituvchi hokimiyatni barpo qilish uchun ish olib bormas ekanmiz biz qiynalaveramiz va bizni qamoqqa tashlab, o’lguncha azoblashaveradi.
إِنَّ اللّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ
Aniqki, to biron qavm o’zlarini o’zgartirmagunlaricha Alloh ularning ahvolini o’zgartirmas. [Ra’d: 11].
O’zgarish biz qachonki hayotda to’g’ri qiyodatga ergashsak faqat o’shanda bo’ladi. Agar biz kuchlarimiz va yo’nalishlarimizni Qur’on va sunnatga mos keladigan ishlarga qarata olsak o’shanda bu narsa bizni bu olamda ham, kelgusi olamda ham najot va taraqqiyot yo’liga olib chiqadi. Alloh bu haqda bizga va’da bergan:
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ
Alloh sizlardan iymon keltirgan va yaxshi amallar qilgan zotlarga xuddi ilgari o’tgan (iymon-e’tiqodli) zotlarni (er yuziga) xalifa-hukmron qilganidek, ularni ham er yuzida xalifa qilishni va ular uchun O’zi rozi bo’lgan (Islom) dinini g’olib-mustahkam qilishni hamda ularning (ahvolini Makkada ko’rgan) xavfu-xatarlaridan so’ng (Madinada) tinchlik-xotirjamlikka aylantirib qo’yishni va’da qildi. Ular Menga ibodat qilurlar va Menga biron narsani sherik qilmaslar. Kim mana shu (va’da)dan keyin kufroni (ne’mat) qilsa, bas ular itoatsiz kimsalardir. [Nur: 55].
Xizb ut-Taxrirning Markaziy axborot bo’limi a’zosi Eldor Hamzin
28.07.2015y.
