Rossiyaning Qirg’izistondagi elchisi Aleksandr Krutko shoshilinch matbuot anjumani o’tkazdi va Qrimda sodir bo’lgan so’nggi xodisalar yuzasidan izoh berdi. Avvalroq, Qirg’iziston Tashqi ishlar vazirligi anneksiya qilingan (bir davlatni to’laligicha yoki bir qismini bir tomonlama o’z hududiga qo’shib olish) Qrimdagi referendum natijalarini qo’llab-quvvatlashini xabar qilgan edi.
Muxolifatdagi “Ata Jurt” partiyasi Qrimni Rossiya tarkibiga qo’shib olinishini ma’qullab, qirg’iz hukumatini ham shunday pozitsiyani tutishga chaqirdi. Ayrim siyosatchilar bunday bayonotlar Rossiya bosimi ostida berilayotgani haqida ma’lum qilishdi.
“Ata Jurt” Rossiyani Qrim masalasi bo’yicha qo’llab-quvvatladi
Bayram kuni bo’lishiga qaramay Rossiyaning Qirg’izistondagi elchisi Aleksandr Krutko jurnalistlar uchun matbuot anjumani uyushtirdi va bu anjumanda Rossiyaning Qrim masalasi bo’yicha pozitsiyasini qirg’izistonliklarga tushuntirib berishga harakat qildi. Elchining so’zlariga ko’ra, Ukraina hukumati Qrim xalqi xavfsizligi va manfaatlarini ta’minlab berishga qodir emas va bu mintaqani Rossiyaga qo’shilishi xalqaro huquqlarga zid kelmaydi.
“Kiev hukumatini Ukrainaning barcha mintaqalari ham birdek tan olgani yo’q. Qrim xalqi ham huddi shunday pozitsiyada turipti. Shuning uchun ham u o’z taqdirini mustaqil xal etish huquqiga ega bo’ldi. Ukraina o’z hududiy yaxlitligini saqlab qolishga layoqatsizlik qildi. Bunday holatda Ukraina uchun 1970 yildagi xalqaro huquq me’yorlaridan kelib chiqqan holda o’z xalqiga o’z taqdirlarini mustaqil xal etish imkonini berishi kerak edi. Shuning uchun ham Qrim xalqi Rossiyadan ko’mak istadi”, – dedi elchi.
Elchining so’zlariga ko’ra, Rossiya Qrim masalasini xal etishda o’zining MDHdagi hamkorlari, jumladan, Qirg’iziston Tashqi ishlar vazirligi va siyosiy partiyalar bilan maslaxatlashgan.
“Qirg’iziston TIV bilan muzokaralar o’tgan shanba kuni va kecha bo’lib o’tdi. Bundan tashqari, men Qirg’izistondagi ayrim partiya vakillari bilan uchrashdim. Bu partiyalar nomini sirligicha qoldiraman. Uchrashuv davomida Ukrainadagi inqiroziy vaziyat muhokama qilindi”, deb qo’shimcha qildi elchi.
Bundan tashqari elchi bu xodisalar Markaziy Osiyodagi mustaqil davlatlar uchun tahdid sifatida baholanishini inkor etdi. U Rossiyada Sovet Ittifoqini qayta tiklash rejasi yo’qligiga ishonchi komil ekanligini ma’lum qildi.
Rossiya elchisi matbuot anjumani o’tkazishidan bir kun oldin Qirg’iziston TIV Qrim referendumi to’g’risidagi xabarni ommaga ma’lum qildi. TIV annektsiya qilingan mintaqadagi referendumni tan olmasligini, ammo referendum natijalarini ma’qullashi to’g’risida xabar qildi.
TIV matbuot kotibi Turdakun Sidiqov xabar mazmuni haqida, “16 mart kuni Qrimda referendum bo’lib o’tdi. Uning natijalariga ko’ra, avtonom respublika aksar xalqining xohish-irodasi ma’lum bo’ldi. Referendum natijalari qanchalik ziddiyatli bo’lmasin bular – obektiv haqiqat. Ammo, Qirg’iziston respublikasi avvalgidek sobiq hukumatni korruptsiyaga botishi va kalta o’ylashi bugungi kundagi inqirozga va insonlarni qurbon bo’lishiga olib keldi, deb hisoblaydi”, – dedi.
TIV bayonoti bilan bir vaqtda payshanba kuni “Ata Jurt” partiyasi ham o’z bayonotini tarqatdi. Mazkur partiya Qrimni Rossiyaga qo’shilishini qo’llab-quvvatladi va qirg’iz hukumatini ham shunday pozitsiyada turishga chaqirdi.
Qrimdagi vaziyat yuzasidan tarqatilgan mazkur xabarlar Qirg’izistonda qizg’in munozaralarga sabab bo’ldi. Boshida yangi ukrain hukumatini qo’llab, keyinchalik esa Qrimda bo’lib o’tgan referendum natijalarini ma’qullagan Qirg’iziston o’zi tutgan pozitsiyasini o’zgartirishi ham muxokama qilindi. Chunki 11 mart kuni Qirg’iziston TIV sobiq prezident Viktor Yanukovichni tanqid qilgan va yangi hukumatni qo’llab xabar tarqatgan edi.
Rossiya tomonidan bosim bo’ldimi?
Ayrim manbalarga ko’ra, 13 mart kuni Rossiya Tashqi ishlar vazirining o’rinbosari Georgiy Karasin Qirg’izistonning Rossiyadagi elchisi Bo’lat Junusovni o’z xuzuriga chaqirtirib tarqatilgan xabar bo’yicha g’azablanganligini ma’lum qilgan.
Jokorku Kenesh deputati O’murbek Abdurahmonovning hisoblashicha, Rossiya bosimi ostida Qirg’iziston Qrim bo’yicha pozitsiyasini o’zgartirishga majbur bo’lgan.
“Ehtimol tarqatilgan xabar ortidan Rossiya TIV va prezidentga bosim o’tkazgan bo’lishi mumkin. Shuning uchun biznikilar ikkinchi xabarni tarqatishga majbur bo’lishgan. Bu esa tashqi siyosatda biz Rossiyaga qaram ekanligimizni bildiradi”, – dedi deputat.
Abdurahmonovning fikricha, Rossiya nafaqat rasmiy hukumat, balki siyosiy partiyalar qo’lloviga erishiga ham urinmoqda. Rossiya elchisi Andrey Krutkoni ayrim siyosiy partiyalar bilan yig’ilish o’tkazganini misol tariqasida keltirgan deputat, “Ata Jurt” bayonotini mazkur muzokaralar natijasi sifatida qabul qilishini ma’lum qildi.
Siyosiy tahlilchi Bekbosun Bo’rubashev esa Qirg’iziston Qrim masalasi bo’yicha bayonotini o’z vaqtida tarqatdi deb hisoblaydi.
“Tashqi ishlar vazirligining bayonoti o’z vaqtida tarqatildi. Chunki BMT qabul qilgan konseptsiyaga muvofiq har bir xalq o’z taqdirini referendum orqali belgilashi mumkin. Elchixona va partiyalar o’rtasidagi muzokaralarni jiddiy qabul qilishga arzimaydi. Chunki ular (Rossiya hukumati) bu partiyalar ertaga hokimiyat tepasiga kelishi mumkin bo’lgan sheriklar ekanligini tushunishadi. Shuning uchun bu erda hech qanday ziddiyat yo’q”,- dedi siyosiy taxlilchi.
Qirg’iziston Markaziy Osiyo davlatlari ichida Qrim masalasida o’zining pozitsiyasini bildirgan ikkinchi davlat bo’ldi. Avvalroq, Qozog’iston hukumati ham annektsiya qilingan Qrimdagi referendumni xalq irodasi sifatida baholagan, Ukrainaning yangi hukumati esa bu xabardan norozi bo’lgan edi.
