Hizb ut-Tahrir amiri olim, shayx Ato ibn Xalil Abu Roshtaning Feysbuk sahifasidagi ziyoratchilarning bergan savollariga javoblaridan Abu Umar Nasorning hayvon bavli va tezagiga oid savoliga javob
Savol:
Assalamu alaykum va rohmatullohi va barokatuh!
Muhtaram shayximiz, Anas ibn Molik hadisida bunday keladi:
«Rosululloh Aning oldilariga Ukl yoki Uraynadan bir qavm keldi, ular Madinada quvvatsizlik kasaliga mubtalo bo’lishdi. Shunda Rosululloh A (ashoblariga) ular uchun sog’in tuya olib kelishni buyurdilar, ularga esa uning bavli va sutidan ichishni buyurdilar» (Sahihi Muslim).
Bizning tabanniyimiz bo’yicha, bavl najosatdir va najosatdan foydalanish mutlaq harom, bu najosat bavl bo’ladimi yoki tezakmi, go’shti eyiladigan hayvonlarniki bo’ladimi yoki boshqanikimi, farqi yo’q.
Ulardan foydalanishning haromligiga dalil istinjo qissasidagi Rosululloh Aning (tezak haqidagi): «إنها ركس albatta u riks (najas)dir», degan so’zlaridir. Ibn Xuzayma rivoyatida «إنها ركس إنها روثة حمار albatta u riksdir, u eshak tezagidir», degan gap ziyoda qilingan. Men Shavkoniyning «Naylul avtor»ida Tamimiydan tezak ot, hachir va eshakka xos ekanini naql qilganini o’qiganman. Ushbu ikki hadisni jamlashdan go’shti eyiladigan hayvonlarning tezagidan ekin-tikin ishlariga o’g’it sifatida foydalanish mumkinligi kelib chiqadi. Bizga shuni sharhlab bersangiz, Alloh sizga baraka ato etsin.
Javob:
Va alaykum assalom va rohmatullohi va barokatuh!!
1 – Hayvon bavli va tezagining najosatligi haqida:
Go’shti eyilmaydigan hayvonlarning bavli ham, tezagi ham harom ekanida hech qanday ixtilof yo’q. Ammo go’shti eyiladigan hayvonlarniki haqida ixtilof bor.
Men uchun dalili kuchlirog’i, bular foydalanish mumkin bo’lmagan, faqat davolanish uchun va makruh holatda mumkin bo’lgan najasdir. Bu keyinroq bayon qilinadi. Modomiki, najas ekanmi, foydalanish ham mumkin emas. Muslim Ibn Abbosdan rivoyat qiladi: Umarga Samuraning xamr sotgani haqida xabar keldi. Shunda Umar bunday dedi: Alloh Samurani halok qilsin, axir u Rosululloh Aning bunday deganlarini eshitmaganmi:
«لَعَنَ اللَّهُ الْيَهُودَ، حُرِّمَتْ عَلَيْهِمُ الشُّحُومُ، فَجَمَلُوهَا، فَبَاعُوهَا»
«Alloh yahudlarni la’natladi, chunki ularga hayvon yog’i harom qilingan edi, uni eritib sotishdi». Demak, najasdan foydalanish harom.
2 – Bavlning najasligiga dalillardan:
– Imom Buxoriy o’z Sahihida Anas ibn Molikdan rivoyat qiladi, «Bir badaviy kelib, masjid hovlisiga bavl qildi, odamlar unga baqirib haydashdi, shunda Nabiy A ularni qaytardilar. Badaviy bavl qilib bo’lgach, Nabiy A bir paqir suv keltirishni buyurdilar va uni yuvib yuborildi».
– Imom Buxoriy o’z Sahihida Ibn Abbosdan rivoyat qiladi: Nabiy A ikki qabr yonidan o’tayotib, bunday dedilar:
«إنّهُمَا لَيُعَذَّبَانِ، وَمَا يُعَذَّبَانِ فِي كَبِيرٍ، أَمَّا أَحَدُهُمَا فَكَانَ لاَ يَسْتَتِرُ مِنَ البَوْلِ، وَأَمَّا الآخَرُ فَكَانَ يَمْشِي بِالنَّمِيمَةِ»
«Bu ikkisi ham azoblanyapti, og’ir gunoh sababli azoblanishmayapti. Biri bavldan saqlanmas edi, ikkinchisi chaqimchilik qilib yurardi».
– Doriqutniy Anasdan rivoyat qiladi, Rosululloh A bunday dedilar:
«تَنَزَّهُوا مِنَ الْبَوْلِ فَإِنَّ عَامَّةَ عَذَابِ الْقَبْرِ مِنْهُ»
«Bavldan tozalaning, chunki qabr azobining barchasi o’shandan».
Bavlning voqei bitta, odamniki ham, hayvonniki ham farqsiz va uning najasligiga bo’lgan dalolat to’g’ri kelaveradi, chunki xoh inson bavli bo’lsin, xoh go’shti eyiladigan hayvon, xoh eyilmaydigan hayvon bavli bo’lsin, har qanday bavl najosat bo’lib, bavl voqei bittadir.
– Imom Buxoriy Anas ibn Molikdan rivoyat qilgan: «Rosululloh Aning oldilariga Ukl yoki Uraynadan bir qavm keldi, ular Madinada quvvatsizlik kasaliga mubtalo bo’lishdi. Shunda Rosululloh A (ashoblariga) ular uchun sog’in tuya olib kelishni buyurdilar, ularga esa uning bavli va sutidan ichishni buyurdilar», degan hadisga kelsak, u davolanish mavzusida. Ibn Mojada xamr bilan davolanish haqida hadis bo’lib, u quyidagicha: Ibn Moja Toriq ibn Suvayd Hazramiydan rivoyat qiladi: Men: yo Rosululloh, erimizda uzumlar bor, uni siqib xamr (mast qiluvchi ichimlik) qilamiz, undan ichsak bo’ladimi? – deb so’radim, ul zot: «yo’q», dedilar, men: biz uni kasal uchun shifo sifatida ishlatamiz, dedim, ul zot: «U shifo emas, balki u kasallikdir», dedilar. Ushbu ikki hadisni jamlash natijasida najosatdan davo sifatida foydalanishdan qaytarish qat’iy emasligi, demak makruhligi ayon bo’ladi. Xullas, bavlni ichish orqali davolanish makruh bo’lish bilan birga joizdir va bu uning najosat emasligini anglatmaydi.
3 – Tezakning najosatligiga bo’lgan dalillardan:
– Imom Buxoriy o’z Sahihida Abdullohdan rivoyat qiladi: Nabiy A hojatga bordilar va menga uchta tosh keltirishni buyurdilar, men ikkita tosh topdim, uchinchisini izlab, topolmadim, shunda bir tezakni olib bordim. Ul zot ikkala toshni oldilar-da, tezakni uloqtirib tashladilar va: «U riksdir», dedilar. Riks – najas, demakdir.
Ammo siz tezak deb faqat go’shti eyilmaydigan hayvonning chiqindisiga aytiladi, dedingiz va Ibn Xuzayma rivoyatida «u riksdir, u eshak tezagidir», degan gap ziyoda qilinganini aytdingiz. Biroq imom Buxoriy va bir guruh sunan sohiblari – Ahmad, Nasoiy, Termiziy, Tabaroniy, Doriqutniy, Bayhaqiy, Bazzor, Abu Ya’lo siz aytgan «u eshak tezagidir», degan ziyodani zikr qilmaganlar. Shunnga qaramay men Ibn Xuzaymada quyidagi rivoyatni topdim: Abu Hurayra Nabiy Aning bunday deganlarini rivoyat qiladi:
«إِنَّمَا أَنَا لَكُمْ مِثْلُ الْوَالِدِ لِوَلَدِهِ، فَلاَ يَسْتَقْبِلْ أَحَدُكُمُ الْقِبْلَةَ وَلاَ يَسْتَدْبِرْهَا – يَعْنِي فِي الْغَائِطِ – وَلاَ يَسْتَنْجِ بِدُونِ ثَلاَثَةِ أَحْجَارٍ لَيْسَ فِيهَا رَوْثٌ وَلاَ رِمَّةٌ»
«Albatta, men sizlar uchun otaning bolasiga (mehribonligi) kabi (mehribonman), bas, sizlardan birortangiz (hojatda) qiblaga yuzlanib ham, orqasini qilib ham o’tirmasin va uchtadan kam tosh bilan istinjo qilmasin, ularning orasida tezak ham bo’lmasin, suyak ham». Bu hadisning sanadi hasandir. Shu bilan birga, bavl haqida aytganimizdek, tezakning ham voqesi bittadir, u go’shti eyiladigan hayvonniki bo’ladimi yoki go’shti eyilmaydigan hayvonnikimi, farqi yo’q, shuning uchun unga najosat hukmi tatbiq etiladi. Eshak tezagi najosat bo’lganidek, sigir tezagi ham najosat, ya’ni tezak – xoh go’shti eyiladigan hayvonniki bo’lsin, xoh go’shti eyilmaydiganniki – barchasi najosatdir.
Men shuni tarjih qilaman (boshqasidan ko’ra kuchliroq deb bilaman). Tarjih qilaman deganimning sababi, bu erda go’shti eyiladigan hayvonning bavli va tezagi najosat emas degan e’tiborli fikrlar ham mavjud.
Birodaringiz Ato ibn Xalil Abu Roshta
