بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Istanbul merining hibsga olinishi va buning mahalliy va xalqaro kurashga aloqasi
2025 yil 19 mart kuni turk politsiyasi korrupsiya, poraxo‘rlik, firibgarlik, jinoiy tashkilot tuzish va terrorchi tashkilotlar bilan hamkorlik qilish kabi ayblovlarni tekshirish uchun Istanbul meri Akram Imomo‘g‘lining uyida tintuv o‘tkazdi. Bir necha kun oldin esa Istanbul universiteti uni prezidentlikka nomzod bo‘lish uchun shart hisoblangan oliy ma’lumotni olganligi to‘g‘risidagi diplomi bekor qilinganini ma’lum qildi. Reydlar keng qamrovli tergov doirasida 100ga yaqin gumonlanuvchi, jumladan siyosatchilar, jurnalistlar va tadbirkorlarni o‘z ichiga olgan.
Uning hibsga olinishi u Turkiyadagi 2028 yilgi prezidentlik saylovlarida nomzodini qo‘yishini e’lon qilishidan bir necha kun oldin sodir bo‘ldi. Imomo‘g‘li o‘tgan yilgi munitsipal saylovlarda Erdoganning Adolat va Taraqqiyot partiyasi nomzodi bo‘lgan raqibidan katta farq bilan g‘alaba qozongan edi. Uning ko‘tarilishi Erdoganning ikki marta Istanbul meri lavozimidan bosh vazirlik, keyin esa prezidentlik lavozimlariga ko‘tarilishi bilan o‘xshash ko‘rilmoqda.
Imomo‘g‘li mansub bo‘lgan Respublika Xalq partiyasi uning hibsga olinishini davlat to‘ntarishiga teng bo‘lib, hukumat bu hibslardan muxolafatni qo‘rqitish uchun foydalanmoqda, deb hisoblaydi. Uning minglab tarafdorlari bu hibslarga qarshi namoyishga chiqdi.
Ko‘rinib turibdiki, bularning barchasi Imomo‘g‘lining prezidentlikka nomzodini qo‘ymasligi uchun uyushtirilgan. Hozirda u bo‘lajak prezidentlik saylovlarida kuchli raqib sifatida ko‘rilmoqda. Chunki Erdogan uchinchi muddatga o‘z nomzodini qo‘yishning qonuniy yo‘li ustida ishlamoqda. Biroq konstitutsiya bunga yo‘l qo‘ymaydi. O‘z nomzodini qo‘yish uning uchun aniq maqsadga aylandi. Chunki uning ba’zi tarafdorlari uni bunga targ‘ib qilmoqda. Uning bosh maslahatchisi Mehmet Uchum 2024 yil 28 noyabrda Erdoganning parlament tomonidan chiqariladigan qarorga ko‘ra, istisno ravishda 2028 yil 7 may kuni prezidentlikka nomzodini qo‘yishi mumkinligini aytdi. Ma’lumki, Erdogan ikkinchi marta saylangan paytda, bu o‘zining so‘nggi saylovi ekanligini ma’lum qilgan edi. Darhaqiqat, ularning qonunlari tog‘utlar tomonidan qabul qilingan insoniy qonunlar bo‘lib, havoi nafslarga qarab o‘zgarishi mumkin.Sekulyar kapitalistik nizomga asoslangan muvaffaqiyatsiz iqtisodiy siyosat tufayli Erdogan va uning partiyasining obro‘si tushib ketdi. Chunki valyuta qiymati doimiy ravishda pasaymoqda, narxlar keskin sur’atda ko‘tarilmoqda va inflyatsiya yuqori tezlik bilan kuchaymoqda. Markaziy bankda foiz stavkasi 50 foizga ko‘tarildi, keyin esa banklar odamlarga undan yuqori foiz stavkasida qarz berdi. Shu tariqa musulmon o‘lka ahli og‘ir gunohlarga botirildi. Shuningdek, bir yarim yildan beri G‘azo ahlining qirg‘in qilinishini kuzatarkan, ularni yordamsiz tashlab qo‘ydi. U go‘yoki Falastin masalasini qabul qilib, uning aholisiga yordam ko‘rsatayotgandek bo‘lib ko‘rinsada, biroq bularning barchasini shirin aldamchi so‘zlar bilan amalga oshirdi. Aslini olganda, u yahudiy vujudi bilan aloqalarini mustahkamlab, u bilan savdo aloqalarini davom ettirdi. Shu tariqa Falastin ahliga qarshi yahudiy vujudiga yordam berdi.
Erdogan Amerika orbitasida (ta’sir doirasida) aylanadi. Bu unga, ba’zi arzimas qoralashlarni hisobga olmaganda, yahudiy vujudiga zarar yetkazishiga yo‘l bermaydi. U hokimiyatda qolishida Amerika uni qo‘llab-quvvatlashi uchun Liviya, Suriya va Ozarbayjonda bo‘lgani kabi mintaqada uning siyosatini amalga oshirib kelmoqda. Ma’lumki, agar Amerika kreditor davlatlarga Turkiyadan bir yil ichida to‘lay olmayotgan va doimiy ravishda ko‘payib, 175,6 milliardga yetgan shoshilinch tashqi qarzlarni talab qilishga ruxsat bersa, uni qulatish juda oson. Zero, shoshilinch suratda to‘lanishi kerak bo‘lgan 175,6 milliard miqdoridagi ushbu qarz 2024 yil 30 sentyabrda bildirilganidek, umumiy summasi 528,8 milliard dollarga yetgan tashqi qarzning bir qismi hisoblanadi. Shunday qilib, uning obro‘si tushib ketdi va partiyasi 2024 yil 31 martda bo‘lib o‘tgan mahalliy saylovlarda, ayniqsa, Istanbul kabi, kim u yerdagi saylovlarda g‘alaba qozonsa mamlakat boshqaruvini qo‘lga kiritadi, deb aytiladigan katta shaharlarda yutqazdi.
Hokimiyatda qolishida unga tarafdorlari tomonidan xiyonatlarining oqlanishi, shuningdek, og‘ir gunohlarni qilishiga, kufr konstitutsiyasi va qonunlarini tatbiq etishiga soxta ulamolarning ruxsat bergan soxta fatvolari yordam berdi. Uning hukmronlik davri 23 yildan o‘tgan bo‘lishiga qaramay, ba’zilar hali ham sodda odamlarni aldashga hamda Erdogan Islomni bosqichma-bosqich tatbiq etishga harakat qilmoqda, deya ularni chalg‘itishga urinishmoqda. U sekulyarizm va demokratiya kabi kufr fikrlarini tasdiqlab, ichkarida ham, tashqarida ham unga targ‘ib qilmoqda.
Akram Imomo‘g‘li ham o‘zini hamda dinga dushmanligi bilan tanilgan partiyasi – Respublika Xalq partiyasini qo‘llab-quvvatlovchi xalq bazasini kengaytirish uchun Erdogan singari dindan foydalana boshladi. Respublika Xalq partiyasi Xalifalikni qulatib, shariatni bekor qilgan, barcha harom ishlarga ruxsat bergan, dinga va din ahliga urush ochgan Mustafo Kamolning partiyasidir. Shuningdek, bu partiya angliyaparast partiyadir. Chunki Mustafo Kamol mamlakat prezidentligiga yetishida uni qo‘llab-quvvatlagan Britaniyaga bog‘langan. U ushbu barcha jinoyatlarni va harom ishlarni qila olishi uchun uni qahramonga aylantirdi. Shuning uchun bu partiya Britaniyaga sodiq bo‘lib qoldi. Chunki soxta qahramon va ramziy g‘olib o‘zini buyuk deb hisoblaydi va xalqimga nisbatan xohlaganimni qilishga haqliman deb biladi. Natijada, barcha Islom o‘lkalarida bo‘lgani kabi, garchi o‘z xalqining dinga amal qilish va uni tatbiq etish talablariga zid bo‘lsa ham, o‘zi xohlagan konstitutsiyani o‘rnatadi. U o‘zini xalq xaloskori deb biladi. O‘zi qayerdadir yashirinib, unga yordam bergan va uni soxta qahramonga aylantirgan tashqi kuchlarga bog‘lanib yurganida, odamlar tomonidan berilgan qurbonliklarni unutadi.
Demak, bu voqeaning Amerika va Yevropa, ayniqsa Britaniya o‘rtasidagi kurashga aloqasi borligi ko‘rinmoqda. Yevropa matbuoti Erdoganga qarshi va Imomo‘g‘lini qo‘llab-quvvatlovchi pozitsiyani egalladi. Ushbu xalqaro kurash mustamlakachi tomonlarga tobe’ bo‘lgan partiyalar hamda ularning mansab va shaxsiy manfaatlar ortidan quvgan yetakchilari o‘rtasidagi mahalliy kurash ko‘rinishida namoyon bo‘ldi. Bundan tashqari, AQSH boshchiligidagi NATO a’zosi bo‘lgan Turkiyada Amerikaning ulkan harbiy hozirligi mavjud. Britaniya va Yevropa davlatlari ham NATOning o‘zaro kelisha olmaydigan a’zolaridir. Mustafo Kamol tomonidan qo‘llab-quvvatlangan Sa’dobod pakti kabi Britaniya ittifoqlari barbod bo‘lib, uning o‘rniga Bag‘dod pakti tuzilgan. Keyin bu ittifoq quladi va uning o‘rniga markazi Anqarada bo‘lgan SЕNTO ittifoqi tashkil topdi, lekin keyinchalik u ham barbod bo‘ldi. Bunga sabab Amerika tomonidan Britaniyaning Turkiya va boshqa joylarda ta’sirini sindirib, uning o‘rnini egallash va o‘z ta’sirini o‘rnatish uchun unga yo‘llangan zarbalardir. Biroq, Amerika Britaniyaning Turkiyadagi ta’siridan qo‘rqadi. Chunki Britaniya Xalq partiyasi va undan boshqa kichik partiyalar orqali hamon sezilarli ta’sirga ega bo‘lib qolmoqda. U mahalliy saylovlarda bo‘lgani kabi, bo‘lajak saylovlarda ham Erdogan va uning partiyasiga qarshi ittifoq tuzib, turli kuchlarni, ayniqsa kurd partiyalarni o‘ziga jalb qilishi mumkin.
Shuning uchun Erdogan va uning ittifoqchisi Milliy Harakat Partiyasi rahbari Davlat Bahcheli O‘jalonni qamoqdan ozod qilib, undan Britaniya malaylari hukmronlik qilgan Kurdiston Ishchilar partiyasini tarqatib yuborishni talab qilish tashabbusi bilan chiqdi. Kurdiston Ishchilar partiyasi O‘jalon asos solgan va 1999 yilda hibsga olinguniga qadar boshqargan partiyadir. U o‘z partiyasidan qurollarni tashlab, Turkiyadagi siyosiy jarayonga kirishni talab qilgan. Erdogan bu ish bilan o‘z obro‘sini kuchaytirmoqchi bo‘ldi.
Turkiya va boshqa mamlakatlardagi musulmonlar mustamlakachining fikrlarini rad etib, unga malay bo‘lgan rejimlarni qulatsalargina uning changalidan ozod bo‘ladilar. Shuning uchun musulmonlar mustamlakachining konstitutsiyasi va qonunlaridan voz kechib, u bilan aloqani uzishlari, shuningdek, Allohning mustahkam arqonini mahkam ushlab, partiyalari va davlatlarini shu asosda barpo etishlari lozim.
Roya gazetasining 2025 yil 26 mart, chorshanba kungi 540-sonidan
