Yer yutsin bu kapitalizmni
Dunyoda boylar boyib borayotgan bir paytda global ochlik va qashshoqlik kundan-kunga chuqurlashib bormoqda. Natijada dunyodagi har 11 kishidan biri ochlikda kun kechirmoqda.
BMT Jahon oziq-ovqat dasturining ijrochi direktori Sindi Makkeyn yer yuzida yashovchi har bir insonni to‘ydirish uchun yetarli miqdorda oziq-ovqat ishlab chiqarilayotganini, biroq shunga qaramay, yuz millionlagan odamlarning ochlikdan aziyat chekayotganini ta’kidladi. Unga ko‘ra, so‘nggi to‘rt yil ichida 40ga yaqin mamlakatda oziq-ovqat narxi kamida 50 foizga oshgan va ko‘plab oilalar asosiy oziq-ovqat mahsulotlariga erisha olmayapti.
BMT Jahon oziq-ovqat dasturi tomonidan taqdim qilingan hisobotga ko‘ra, dunyo bo‘ylab taxminan 733 million kishi o‘tgan 2023 yilini ocharchilikda o‘tkazgan. BMT Bosh kotibi Antonio Guterresh mavzuga oid videomurojaatida ochlik, oziq-ovqat xavfsizligi va to‘yib ovqatlanmaslik kabi muammolar global inqiroz bo‘lib qolayotganiga va hisobotlar bu haqiqatni yana bir bor ochib berayotganiga diqqat qaratdi.
Izoh: Bugungi kunda ilg‘or texnologiyalar orqali ulkan yer osti va usti boyliklarini qo‘lga kiritish va ulardan unumli foydalanish tarixda misli ko‘rilmagan eng yuqori darajaga ko‘tarilganiga qaramay, qashshoqlar va ochlikdan aziyat chekayotganlar soni ortib borishi kuzatilmoqda. Albatta buning birdan-bir sababchisi kapitalizm tuzumidir. Chunki kapitalizm faqat ishlab chiqarishga e’tibor qaratadi. (Buni yuqorida aytilgan Sindi Makkeynning so‘zlari ham ta’kidlab turibdi). Taqsimotni esa ochko‘z kapitalistlarning insofiga tashlab qo‘yadi. Qolaversa kapitalistik tuzum hech bir nazoratsiz boylik ketidan quvishga targ‘ib qiladi va dunyo boyliklarini bir hovuch katitalistlar qo‘liga o‘tib qolishiga keng yo‘l ochib beradi. Masalan kapitalistik boshqaruv butun dunyoni qamrab olgan hozirgi paytda atigi bir foiz inson dunyo boyliklarining deyarli yarmiga egalik qiladi.
Xalqaro moliya instituti ma’lumotlariga ko‘ra, dunyo boyliklarining kambag‘allardan boylarning qo‘liga o‘tishi ortib bormoqda. Forbes jurnalining aprel oyida e’lon qilgan milliarderlar indeksiga ko‘ra, o‘tgan yili dunyoda milliarderlar soni yana 141 kishiga ko‘paygan. Shuningdek, jurnal 2024 yilgi milliarderlar ro‘yxatiga Turkiyadan 27 kishini kiritdi. Vaholangki, Turkiyada ijtimoiy yordam olgan xonadonlar soni 4 yil ichida 52 foizga oshib, 4,99 millionga yetdi. Har 5 xonadondan biri ijtimoiy yordam oladi. Oilani qo‘llab-quvvatlash dasturiga ko‘ra, 3,4 million xonadon chuqur qashshoqlikda kun kechiradi.
Bugun yer yuzidagi barcha odamlar dunyoning qaysi qit’asida yashayotganlaridan qat’iy nazar adolatsizliklar, jabru sitamlar va zulmatlar qa’rida yashashmoqda va kapitalizmning achchiq-alamlarini totishmoqda. Ular faqat kun kechirish uchungina ertalabdan kechgacha tinim bilmay mehnat qilishadi, milliardlab odamlar bir hovuch kapitalistlar uchun safarbar qilingan.
Shubhasizki, bunday illatdan qutulishning yagona yo‘li, Islom iqtisod nizomini tatbiq qilib, tabiiy boyliklarni adolat bilan taqsimlaydigan va insonlarga inson sifatida g‘amxo‘rlik qiladigan Xalifalik davlatini tiklashdir. Zero, bu davlat butun dunyoni kapitalizmning ochko‘zlik botqog‘idan qutqarib, insoniyatning rahmat va adolatga erishish orzusini ro‘yobga chiqaradi.
Zohid Zargar
