AQSH manfaati uchun Sudanda musulmonlar qatl qilinmoqda
Sudan poytaxti Xartumda va mamlakatning boshqa shaharlarida yuz bergan qurolli to‘qnashuvlarda halok bo‘lganlar va tan jarohati olganlarning soni ortib bormoqda. Bu haqida Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) Bosh direktori Tedros Gebreyesus global sog‘liqni saqlash muammolari bo‘yicha o‘tkazilgan matbuot anjumanida ma’lum qildi. Gebreyesusning ta’kidlashicha, Sudanda davom etayotgan mojarolar tufayli hayotdan ko‘z yumganlar soni 270 nafarga yetgan va 2600 nafardan ortiq kishi yaralangan. Halok bo‘lganlar orasda BMT Jahon oziq-ovqat dasturining 3 xodimi ham bor.
Qurolli to‘qnashuv general Abdulfattoh al-Burxon boshchiligidagi Sudan armiyasi bilan general Muhammad Hamdan Daglo boshchiligidagi Tezkor qo‘llab-quvvatlash kuchlari o‘rtasida yuz bermoqda. Qaysi taraf birinchi bo‘lib o‘q uzgani haligacha noma’lum. AQSH, Rossiya, Misr, Saudiya Arabistoni, Birlashgan Millatlar Tashkiloti, Yevropa Ittifoqi va Afrika Ittifoqi har ikkala tarafni jangovar harakatlarni darhol to‘xtatishga chaqirdi. AQSH Davlat kotibi Entoni Blinken o‘z bayonotida Sudandagi janglarni to‘xtatish «juda muhimdir» degan fikrga kelganini aytdi.
Izoh: Sudandagi o‘tish davri hukumatini bir tomondan Amerika o‘ziga tortayotgan bo‘lsa, ikkinchi tomondan Yevropa o‘ziga tortmoqda. Bu tortqilash asosan 2019 yilda Sudanning sobiq prezidenti Umar al-Bashir hokimiyatdan ag‘darilganidan so‘ng kuchaya boshladi.
Ma’lumki, Sudanda 30 yil davomida Vashington manfaatlarini himoya qilib kelgan Umar al-Bashir hokimiyatdan ag‘darilgach, 2019 yilning 21 avgustida Harbiy ittifoq va siyosiy partiyalar o‘rtasida mamlakatni boshqarish bo‘yicha “kelishuv” imzolandi. Bu yerda fuqarolik hukumatiga da’vat qiluvchi siyosiy partiyalar va Harbiy ittifoq o‘rtasidagi ziddiyatning haqiqati shundan iboratki, bu ikki tarafning biri mamlakatta Btiraniya hukmronligini gavdalantirsa, ikkinchisi AQSH hukmronligini gavdalantiradi. 2019 yilgi kelishuvga binoan, AQSHga malay bo‘lgan Harbiy ittifoq 21 oy davomida hukumatga raislik qilishi va undan so‘ng Britaniyaga malay bo‘lgan siyosiy partiyalar 18 oy davomida raislik qilishi kerak edi. Biroq, 2021 yil 25 oktyabrdagi davlat to‘ntarishi ingliz malaylarining hukumatga raislik qilishlariga imkoniyat bermadi.
Aslida Sudan armiyasi qo‘mondoni general Abdulfattoh al-Burxon va Tezkor qo‘llab-quvvatlash kuchlari qo‘mondoni Daklu (Hamideti) o‘rtasida hech qanday kelishmovchilik yo‘q, aksincha, ularning ikkalasi ham AQSHning malaylaridir. Balki bular mamlakatda AQSHning hukmronligini saqlab qolish va hukumat boshqaruvi inglizlarning qo‘liga o‘tib ketmasligi uchun bugun ham o‘sha eski ssenariyni takrorlab, go‘yo Al Burhon bilan Hamideti o‘rtasida mojaro bordek qilib ko‘rsatish maqsadida soxta o‘zaro to‘qnashuvlarni keltirib chiqarmoqda. Afsuski, bu to‘qnashuvlarda musulmon farzandlarining o‘lib ketishi bular uchun hech qanday ahamiyatga ega emas, faqatgina xo‘jayinlarining manfaati ro‘yobga chiqsa va o‘zlarining kursilarini saqlab qolsa bas.
Ko‘zga yaqqol ko‘rinib turgan haqiqat shuki, Sudandagi siyosiy partiyalar fuqarolik hukumatiga da’vat qilar ekan, shuningdek, Harbiy Kengash Amerikaga tobelikda davom etar ekan, aholi uchun jiddiy xavf saqlanib qolaveradi. Shunday ekan, Sudan ahli bunday azob-uqubatlardan qutulish uchun eng avvalo, AQSH yoki Yevropaning manfaati va o‘zlarining kursilaridan boshqa dardi bo‘lmagan hukmdorlardan voz kechib, Payg‘ambarlik minhoji asosidagi roshid Xalifalik davlatida Islom boshqaruvini barpo etish uchun faoliyat qilayotgan kishilar bilan birga harakat qilishlari lozimdir. Xalifalik davlati tiklanishi bilan nafaqat Sudandagi, balki butun Islom olamidagi mustamlakachi davlatlarning nufuzini tag-tomiri bilan qo‘porib tashlaydi. Ana shunda butun insoniyat haqiqiy adolatli boshqaruv qanday bo‘lishiga yana bir bor guvoh bo‘ladi.
لِمِثْلِ هَذَا فَلْيَعْمَلِ العَامِلُونَ
– “Bas, amal qilguvchilar mana shunday (mangu baxt-saodat) uchun amal qilsinlar!” [37:61]
Zohid Zargar
