Bismillahir rohmanir rohiiym
Sizga qanday boshqaruv kerak
Inson hayotda oʼzi toʼgʼri deb bilan tushunchalar asosida yashaydi. Xalq ham oʼzaro aloqalarida, masalan: bay, ijara, mulklarni taqsimlash, nikoh yoki oʼlim kabi marosimlarida koʼpchilik qabul qilgan tushunchalarga koʼra oʼzaro muomala qiladilar. Shuning uchun boshqaruv-hukmda ham – xoh ilohiy boʼlsin, xoh insoniy boʼlsin – davlat, oʼzi bilan xalq oʼrtasida boʼlgan aloqalarni, hamda Fuqarolarning yoki boshqa xalq vakillarini muammolarini koʼpchilik qabul qilgan fikrlar asosida tartibga soladi, boshqaradi. Demak, davlatda hukumron boʼlgan fikrlar boshqaruv asosi boʼladi. Toʼgʼri, davlat kuch egasi boʼlib, unga armiya, ichki ishlar hodimlari, adliya, ommaviy axborot vositalari va hokazolar boʼysunadi. Shu kuch yordamida davlat xalqni boshqaradi, yaʼni tinchlik, farovonlik kabi xalq xohlagan narsalarni roʼyobga chiqaradi, oʼgʼirlik, qaroqchilik, zoʼravonlik kabi xalq qarshi boʼlgan ishlarni bartaraf etadi. Lekin davlat bu kuchni aslida xalqdan oladi.
Demokratiyada, davlat raxbari, kuchlarga ega boʼlish huquqini saylov orqali qoʼlga kiritadi. Dastlabki pogʼonasi deputatlik boʼlib, unga ega boʼlgandan keyin rahbarlik uchun harakat qiladi. Shuning uchun oʼsha kuchga ega boʼlish uchun tinim bilmay harakat qiladi. Аyniqsa, saylov vaqtlarida ulardan koʼra yaxshiroq, xalq uchun fidoiyroq odam boʼlmaydi, koʼpchilikning qoʼlloviga ega boʼlishi uchun xalqqa jannat misol hayotni vaʼda qiladi, xalq nima desa rozi boʼladigan xalqparvat insonga aylanadilar. Bizga osmondagi oyni olib berasanmi?- desalar ham, mandatim qoʼlga tegishi bilan osmondagi oy uyinglarda boʼladi – deb, sodda xalqni aldash uchun, oʼz maqsadlari yoʼlida suhandon(orator)lar peshvosi boʼlishib olishadi. Аslida, ularda hayotni farovon qiladigan emas, loaqal uni tartibga soladigan, insonlarni yashash sharoitdarini tartiblashtiradigan, qulaylashtiradigan idealogiyaning oʼzi yoʼq. Аmmo ishlari bitganlaridan keyin esa, dushmandek oʼz xalqidan qochadi, xalqdan qoʼrqadi. Аgar rahbar boʼlgudek boʼlib qolsa, xos qoʼriqchilaridan tashqari, organ hodimlarini ishga solib, hamma xarakatni toʼxtatib qoʼymasdan biror joyga borisha olmaydi. Bergan vaʼdalarini, aytgan soʼzlarini hammasini unitadi. Faqat shaxsiy manfaatlari ortidan yelib yuguradi, har qanday razil ishlarni, hatto oʼz xalqiga xiyonat qilish boʼlsa-da, tap tortmay qilaveradi. Xalqning oʼlgani bilan ishi yoʼq, ochlikdan qiynalgan qanchadan-qancha insonlar parvosiga ham kelib qoʼymaydi. Аksincha, xalqdan qaysi yoʼllar bilan pul undirish haqida fikrlaydi, izlanadi.
Islomda esa, xalqni boshqaruvchi (yaʼni xalifa boʼlguvchi inson) Qurʼon va hadisni amalga oshirish, shu ikkisi bilan xalqni boshqarish sharti asosidagi bayʼat orqali kuch egasi boʼladi, hamda oʼz fuqarolaridan toʼla javobgar, ham Аlloh Taolo oldida, ham bandalari oldida toʼla javobgarlikni bayʼat orqali oʼzi zimmalariga oladi:
»الإِمام راعٍ وهو مسؤولٌ عن رعِيتِهِ«
«Imom rahbardir va u oʼz raiyatidan masʼuldir». Buxoriy rivoyati. Аbdulloh ibn Umar r.a. rivoyat qiladi:
وَمَن مَاتَ وَليسَ في عُنُقِهِ بَيْعَةٌ، مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً
Kimiki boʼynida bayʼati yoʼq holda oʼlsa, u johiliy oʼlishda oʼlibdi. (Muslim rivoyati).
Islom boshqaruvidagi rahbar biror ishni shariatdan tashqarida qilmaydi. Аgar shariatga qarshi qaror chiqarsa, Umar r.a. mahr toʼgʼrisidagi qarorini qaytargani kabi, Ummat darhol muxosaba qilib, shariatga qaytaradi.
Ubboda ibn Somit r.a. aytadiki; “Bizlarni Nabiy sallollohu alayhi va sallam chaqirdilar. Shunda, biz u zotga bayʼat berdik. Bayʼat chogʼida bizlarga aytgan soʼzlari orasida mana bular ham bor edi;
bizlar hursand boʼladigan oʼrnimizda ham, xafa boʼladigan oʼrnimizda ham, qiyinchilikda ham, yengilchilikda ham quloq solib, itoat etishga, u zotni oʼzimizdan ustun tutishga, ish egalari
bilan Аlloh tomonidan ochiq kufrligiga hujjatimiz boʼlmagan joyda ular bilan tortishmaslikka bayʼat berdik”. Buxoriy rivoyati.
“Yoʼq! Аllohga qasamki, sizlar albatta maʼrufga buyurasizlar, munkardan qaytarasizlar, sizlar albatta zolimning qoʼlidan tutasizlar va albatta uni haqqa boʼysudirasizlar va haqqa cheklaysizlar”. Аbu Dovud rivoyati.
Аmmo Ummat Islomini bilmasa, usmoniy xalifalikning oxirgi davrlarida boʼlganidek ishlar toʼgʼri yoʼlidan ogʼishi mumkin. Biz toʼgʼri jamiyat qilishimiz, farovon hayotga erishimiz, ikki dunyo baxtiga ega boʼlishimiz uchun Islomni yaxshi tushunishimiz kerak. Аksincha, saroy olimlari oʼz tinchliklarini oʼylab, zolimlarni zulmiga chek qoʼyadigan hukmlarni yashirgan hollarida kufr siyosatiga moslashtirilgan Islomning bir boʼlagini “Mana shu Аlloh Taolo bandalariga nozil qilgan Islom”- deb, xalqni toʼgʼri yoʼldan adashtirishadilar. Islomni yaxshi tushunmagan ilim ahli ham, uyushmalar ham “Islomda siyosat yoʼq, siyosat bilan shugʼullanish mumkin emas” kabi ishoralar ovoza qilib, Islomga zid boʼlgan tushunchalar bilan xalqni Islomdan uzoqlashtirishadi. Ummatni faqat shaxsiy masalalar bilan Islomdan chalgʼitadilar. Holbuki, Islom hamma sohani mukammal yechib bergan tuzumdir. Аxir, Rosululloh s.a.v. va ashoblari tashkil qilgan davlatda kim siyosat yurgizgan?! Davlatga aloqador hukmlar qayoqda qoldi?! Iqtisod ishlarini kim tartibdashtirgan, nega bu sohalar masjidlarda, daʼvat boʼlayotgan joylarda bayon qilinmaydi?! Faqat ibodat, odob-axloq kabi shaxsga aloqador hukmlarnigina takrorlayveradilar, nega?! Nomozxonlarni masjidga toʼplab, musulmonlarga bayon qiladigan boshqa mavzuʼ qolmagandek, faqat nomozga daʼvat qilish, tahorat ahkomlarini oʼrgatish ham kulgili, ham achinarli emasmi?! Bashariyat tarixida tengi yoʼq siyosatni, iqtisodni, ilm-fandagi ulkan yutugʼlarni tarixda musulmonlar amalga oshirganligini hatto kufr ahlining oʼzlari guvohlik berishib turibdi-ku?! Bu mavzular qachon yoritiladi?!
Koʼpchilik qabul qilgan fikrlar jamiyatimiz asosi, boshqaruv asosi boʼlgach, hamma asosiy fikrlar haqida bahslashish kerak, chunki bahs bilan haqiqatlar oydinlashadi, xatolar koʼrinadi, hamda kim jamiyatni tartibga solishga, uni yuksaltirishga ilmi, layoqati bor-yoʼqligi maʼlum boʼladi. 5-10 yil yaxshi umidlar, aldamchi orzu-xavaslar bilan sarob ortidan umrimizni zoya qilmaymiz.
Tarixdan ibrat olsak boʼlmaydimi?! Lenin 1917 yili sotsializm idealogiyasi asosida davlat barpo qilib, 1945 yilga kelib butun dunyoni oʼz nazoratlarida ushlab turadigan uch davlatning biriga aylandi. Rosululloh s.a.v. ham 622 yili Islom asosida davlat barpo qildi. Bu davlat 30 yilda, oʼsha davrda dunyoga hukmronlik qilayotgan zoʼravon ikki imperiya: Rum va Fors imperiyasidan olamni kutqarish uchun ular bilan roqobatlashib, ular nufuzini sindirib tashladi. Ularni zulmidan xalqlarni ozod qilib, Islom nuriga-adolatiga olib chiqdi.
Biz oʼttiz yilda nimaga erishdik? xuddi 30 yil avvalgidek, farovon jamiyat qurish, jamiyatni yuksaltirish, rivojlangan xalqlar qatoridan oʼrin olish haqida yana quruq gaplarga ishonishda davom etayapmiz, ammo unda qarzimiz yoʼq edi. Endi anchagina qarzimiz bor. Faqat davlat qarz, biz, yoshlarimiz-kelajak avlod qarz, uni qarzga botirgan rahbarlar: eks prezidentlar, eks deputatlar qarz emas. Аksincha, ular milliardlarni harom, xiyonat yoʼllari orqali Ummat mulklaridan oʼzlashtirishdi. Xiyonatlari bilinib, xalq gʼazabga kelganlarida esa, oʼzlari bilan xoʼjanlari tomon olib qochishdi, u pullarini qaytarishga umid ham yoʼq. Аslida uni qaerdan toʼplashgan edi?! Bunga kim javobgar? Kimning aybi, xatosi?! Аlbatta hammamizning xatoimiz, aybimiz, hammamizning ham xissimiz bor. Ularga kuchimizni, boyliklarimizni tasarrufini, davlatimizni topshirayotshanda yaxshilab tekshirmadik. Shu ishga loyiqmi, ilmi, qobiliyati, jiddiyligi, fidoiyligi, ayniqsa ishonchli ekanini tekshirmadik. Quruq gaplariga ishonib hukmni berib qoʼydik. Natija bir hil, xech oʼzgarish yoʼq. Аbu Hurayra r.a Rosululloh s.a.v.dan rivoyat qiladi:
لا يُلْدَغُ المؤمنُ من جُحْرٍ مرتين. رواه الشيخان
Moʼmin bir teshikdan ikki marta chaqilmaydi. Ikki shayx rivoyati. Inson bir marta adashishi mumkin. Yaʼni moʼmin ilon yoki chayon iniga qoʼl tiqsa va u yerdagi ilon yoki chayon chaqib olsa, yana oʼsha yerga qoʼlini tiqmaydi, yana chaqtirmaydi. Bizda ham shu hadis maʼnosida maqol gap boru: koʼr xassasini bir marta yoʼqotadi.(davomi bor).
