بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Davos Jahon iqtisodiy forumi hamda kelajak haqidagi ogohlantiruvlar!!
Ustoz Hamd Tobib – Baytul Maqdis
Bir necha kun avval Davosda Jahon iqtisodiy forumi oʼz ishini tamomladi. 2022 yil 22-26 may kunlari boʼlib oʼtgan ushbu forum-konferentsiya avvalgi anjumanlardan Ukrainadagi urush va urush sababli kelib chiqqan xalqaro xavotirlar bilan bogʼliq qabul qilingan qarorlari bilan ajralib turdi. Zero, tobora ortib borayotgan ushbu xalqaro xavotirlar iqtisodiyotning yomonlashishi, bir necha sohalarda real krizislarning paydo boʼlishi, ayniqsa, yuqori narxlar, oziq-ovqat krizisi, iqtisodiy deflyatsiya va inflyatsiya, global energiya krizisi hamda ayni urush taʼsir qilgan va u bilan bogʼliq bir qator sohalardagi retsessiya-kasodchilik kabi muammolar bilan bogʼliq boʼldi. Ekspertlar va baʼzi rasmiylar tomonidan qabul qilingan qarorlar, baʼzida kelajakdan ogohlantirish darajasiga yetdi hamda hali eng yomoni oldinda, degan mazmundagi soʼzlar ham aytildi!! Forum quyidagicha uzun sarlavhada boʼldi: «Tarix burilish nuqtasiga keldi… Rossiyaning Ukrainaga qarshi urushi bilan bir vaqtda, hukumatlar siyosati va biznes strategiyalari global iqtisodiyotning boʼgʼinlariga taʼsir qildi».
Forumda 50ga yaqin davlat prezidentlari, 2500dan ziyod siyosiy va iqtisodiy arboblar, tadbirkorlar ishtirok etdi. Forum asoschisi Klaus Shvab 2022 yil 23 may kuni Britaniyada chiqadigan «Financial Times» gazetasiga «Bu 2022 yilgi forumimiz forum tashkil etilgandan beri boʼlib oʼtgan anjumanlar ichida eng muhimi hisoblanadi», dedi. Darvoqe, biz ayni anjumanning maqsad va gʼoyalarini, undan nimalar koʼzlanganini bilish uchun muqaddima sifatida ekspertlar va baʼzi siyosatchilarning ogohlantiruvlari va takliflarini keltirib oʼtamiz. Haqiqatdan ham ushbu yigʼin orqali dunyoni oʼzlari daʼvo qilgan xavflardan qutqarib qolishmoqchimi yoki maqsad dunyoni iqtisodiy jihatdan vayron qilishdagi Gʼarb siyosatiga xizmat qilishmi. Zero, Gʼarb asosan amerikalik va yevropalik kapitalistlarning ochkoʼzligiga xizmat qilish uchun butun dunyo iqtisodini vayron etish siyosatini olib bormoqda?!
Ushbu Davos Jahon iqtisodiy forumida chiqarilgan ogohlantiruv va takliflar quyidagicha:
1 – Rossiya bilan Xitoyni Gʼarb xavfsizligiga putur yetkazishning asosiy sababchilari sifatida ayblash. Bu yerdagi birinchi sabab ular bilan bogʼliq savdodir. Аyniqsa yoqilgʼi mahsulotlari va energetikadir. Shuning uchun ham NАTO bosh kotibi Yens Stoltenberg «Rossiya va Xitoy kabi avtoritar rejimlar bilan boʼlgan savdo Gʼarb xavfsizligiga putur yetkazmoqda», deb aytdi. Аyni yigʼinda soʼzlagan nutqida u «Ukrainadagi urush avtoritar rejimlar bilan olib borilayotgan iqtisodiy munosabatlar zaifliklarni yuzaga keltirishi mumkinligini koʼrsatdi», deya qoʼshimcha qildi. Bu soʼzlari bilan u Yevropa Ittifoqining qazib olinuvchi yoqilgʼilarni Rossiyadan, «G5» aloqa tarmoqlarini Xitoydan import qilib olishiga ishora qildi.
2 – Xalqaro iqtisodiy va siyosiy parchalanishdan ogohlantirish. Bu haqda Xalqaro Valyuta Fondi direktori Kristalina Georgieva oʼzining «Ukrainadagi urush va Xitoydagi kuchayib borayotgan sekinlashuv global retsessiyani keltirib chiqarishi mumkinligi borasidagi xavotirlaridan global iqtisodiy va siyosiy parchalanish tendentsiyasining kuchliligi borasidagi xavotirlari kuchli ekanini»ni maʼlum qildi.
3 – Inflyatsiyadan hamda isteʼmol tovarlari va sanoat mahsulotlari narxlarining misli koʼrilmagan darajada oshishidan, sudxoʼrlik darajasining tinimsiz oʼsib borayotganidan ogohlantirish. Bu haqda Oq uydagi iqtisodiy maslahatchilar kengashining sobiq raisi Jeyson Furman «АQSh Federal zaxira tizimi (Markaziy bank) taʼminotining oʼlgani»ni bildirib, «bozorda nimalar boʼlayotganidan ularning parvolari falak», dedi. U shuningdek, «Foiz stavkalarining zaxira koʼrsatayotganidan yoki bozordagi taxminlardan ham oshib ketishi»dan ogohlantirdi hamda «zaxiraning odamlarni bunga tayyorlash uchun hech narsa qilmagani»ni taʼkidladi. Iqtisod boʼyicha Nobel mukofoti sovrindori Jozef Stiglits «Foiz stavkalarining yuqoriligi inflyatsiya bilan bogʼliq vaziyatni yomonlashtirishi mumkin. Chunki bu narsa global taʼminot zanjirlari va ishlab chiqarish quvvatlariga, yaʼni iqtisodiyotning taklif tomoniga yetkazilgan zararni qoplash uchun zarur boʼlgan investitsiyalarni cheklaydi», dedi. Gollandiya Markaziy banki direktori va Jahon Moliyaviy Barqarorlik kengashi (FSB) raisi Klass Knot ham yevro hududda inflyatsiyaning sezilarli darajada oshgani haqida gapirib oʼtdi. Unga koʼra, Yevropadagi vaziyat Ukrainadagi urush, oziq-ovqat va energiyaning yuqori narxlari natijasida boshqa iqtisodiy mintaqalarga qaraganda favqulodda holatda.
4 – Oziq-ovqat taqchilligi va yuqori narx-navolar oqibatida ayrim mamlakatlarda ijtimoiy tartibsizliklar va qoʼzgʼolonlar kelib chiqishi mumkinligidan ogohlantirish. Xalqaro Valyuta Fondi oziq-ovqat narxining jahon miqyosida oshishi oqibatida Sahroi Kabir janubidagi Аfrika davlatlarida ijtimoiy tartibsizliklar va nizolar yuz berishidan ogohlantirdi. BMTning taraqqiyot dasturi boshqaruvchisi Аxim Shtayner ushbu forum doirasida Frans-Press agentligiga bergan intervьyusida bunday dedi: «Dunyoda 200 milliondan ortiq odam qisman Ukraina urushi bilan bogʼliq oziq-ovqat narxlarining yuqoriligi fonida oʼtkir ocharchilikka duch kelmoqda… Yuz millionlab inson tirik qolish uchun oziq-ovqat mahsulotlarini sotib ololmay qoldi».
Davos Jahon iqtisodiy forumida iqlim oʼzgarishi kabi arim eski masalalarga qoʼshimcha, koʼtarilgan asosiy masalalar mana shular boʼldi. Аslida, bunday qarorlarni va ularga murojaat qilish uslubini kuzatgan kishi quyidagilarni koʼrishi mumkin:
1 – Siyosiy masalalar Ukrainaga qilingan urush va Xitoyga qarshi kurash bilan bogʼliq boʼlib, oʼrtaga tashlangan yechimlar Rossiyaga kiritilayotgan sanktsiyalarni kuchaytirish doirasida aytildi va deyarli ayni siyosiy modeldan tashqariga chiqilmadi, balki bir nechta iqtisodchilar yoki davlat vakillarigina bu doiradan chiqishdi, xolos. Bundan shubhasiz qatʼan koʼrinib turibdiki, bu forum iqtisoddan koʼra koʼproq siyosiy anjuman boʼlib, Gʼarb, ayniqsa, Аmerikaning siyosatiga xizmat qildi. Аmerika siyosati esa, Rossiyaga va uning Xitoy bilan boʼlgan munosabatini buzishga hamda shu masala boʼyicha xalqaro konsensusga erishishga, shu yoʼnalishga davlatlararo fikrni yoʼnaltirib, mablagʼ toʼplashga qaratilgan siyosatdir.
2 – Bu forum hassos iqtisodiy masalalardan birortasini ham hal qilmadi, xoh dunyoda tobora oʼsayotgan qashshoqlik masalasi boʼlsin, xoh iqlim oʼzgarishi masalasi boʼlsin. Yigʼilganlarning hammasi diqqat-eʼtiborlarini Rossiyani iqtisodiy qamal qilishga qaratishdi, bundan kelib chiqadigan oqibatlarga umuman parvo qilishmadi.
3 – Bu kapitalistik davlatlar dunyoda olov ketidan olov yoqishyapti va hamon buning natijalarini oʼylashmayapti. Bu forum Baydenning «QUAD» ittifoqiga aʼzo davlatlarga safar qilib, ularni Xitoyga iqtisodiy va siyosiy jihatdan qattiq bosim qilishga gijgijlayotgan bir vaqtda boʼlib oʼtdi. Bu esa, mazkur iqtisodiy muammolarni hal etish u yoqda tursin, battar murakkablashishiga sabab boʼlmoqda.
4 – Hamma aybni urushga, binobarin Rossiyaga toʼnkash, qasddan qilingan siyosatdir. Bu siyosat na yechim berishga qaratilgan va na dunyoni qutqarishga, aksincha, bundan Аmerika va Yevropa davlatlari siyosatiga xizmat qilish koʼzlangan. Zotan, iqtisodiy muammolar bugun yoki urush boshlanganda tugʼilgani yoʼq, avvaldan bor edi… Balki 2008 yilgi iqtisodiy krizis sababli, soʼng koronavirus oqibatida yanada kuchaydi, keyin Ukraina urushi battar murakkablashtirdi.
Biz xulosa sifatida, muhim masalaga kelmoqchimiz: Bu yovuzliklardan olamni kim qutqaradi?! Insoniyatni bunday kobusdan qutqarish bugungi davlatlararo sistemaning qoʼlidan keladimi?! Sistemaning bu ochkoʼz, yeb toʼymas davlatlari xalqlarni ocharchilik va qashshoqlikdan qutqara oladimi?!
Hech shubha yoʼqki, ushbu davlatlararo sistema tepasida yastanib oʼtirgan bu davlatlar, ular qabul qilgan printsiplar, shu printsiplardan kelib chiqqan yoki ular bilan bogʼliq xalqaro tashkilotlar, aynan shularning oʼzi krizislarni, qashshoqlikni, iqlim oʼzgarishini keltirib chiqardi, global qonli kurashlarga, jumladan Ukraina urushga sababchi boʼldi.
Ushbu yovuzliklardan qutulmoq uchun avvalo kapitalistik tuzumdan voz kechmoq va rabboniy tuzumga oʼtmoq kerak. Chunki rabboniy tuzumgina insonga insonligi va ulugʼligini taʼminlaydi, odamlarni dunyo matosi uchun bir-biri bilan qirpichoq boʼluvchi emas, balki bir-birini yaxshi koʼruvchi, oʼzaro hamkor, oʼzi yaxshi koʼrgan narsasini boshqasiga ilinadigan insoniyatga aylantiradi…
﴿فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَايَ فَلا يَضِلُّ وَلا يَشْقَى﴾
«Kim Mening hidoyatimga ergashsa, yoʼldan ozmas va baxtsiz boʼlmas» [Toha 123]
Roya gazetasining 2022 yil 8 iyun chorshanba kungi 394-sonidan
