Bismillahir rohmanir rohiiym
Tariqatda natijaga yetish uchun fikrlash shart
Insondagi hamma kasalliklarining davosi bor, faqat undagi kasallikni aniqlashda, yaʼni tashxis(diagnos) qoʼyishda yoki unga dori-darmon belgilashda, davolash yoʼlida xatolik sodir boʼladi. Natijada kasallik insonni tark etmaydi, qiynayveradi. Shuning uchun har qanday kasalni davolashda kuchli, tajribali mutaxassis vrachga muxtoj boʼlinadi. Chunki kasal aniq, uni toʼgʼri topish kerak, davosi ham aniq, faqat uni toʼgʼrisini bilish, undan toʼgʼri foydalanish kerak. Chunki Rosululloh s.a.v quyidagicha xabar berganlar:
تداووا عباد الله، فإن الله سبحانه لم يضع داء إلا وضع معه شفاء، إلا الهرم
Davolaninglar, ey Аllohning bandalari! Аlloh – subhanahu – bir kasallikni qoʼygan boʼlsa, albatta u bilan shifosini ham qoʼygan, faqat karilik bundan mustasno.
Insonlardagi nafaqat kasalliklar, balki hamma muammolarning yechimi Qunʼonda bayon qilingan, Аlloh Taolo aytadi:
وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ
sizga — hamma narsani bayon qilib beruvchi, hidoyat, rahmat va musulmonlar uchun xushxabar boʼlgan Kitobni – Qurʼonni nozil qildik.[16:89].
Bu iymon masalasi, buni bilib turib shubha qilgan kimsa kofir boʼladi. Undan ishimiz uchun zarur boʼlgan hukmlar kitoblarimizda mufassal bayon qilingan, biz uchun zarur boʼlgan hamma mavzuning yechimi aniq, bunga ham ishonamiz, Аlloh Taoloni guvoh qilib, qasam bilan ishonchimizni mastahkamlab qoʼyganmiz.
Demak, bizdagi hamma muammolarning yechimi bor, faqat uni oʼrganish kerak. Xozirda bizdagi asosiy muammo tariqat(Islomni hayotga olib kelish) toʼgʼrisidagi Islom yechimini toʼgʼri tushunmaslik boʼlyapti, yaʼni boshimizdagi muammolarga yechim topish uchun tariqatni yaxshi oʼrganishimiz kerak. Tariqatda natijani maqsad qilinmagan ishlar sharʼan qabul qilinmaydi, xuddiki, ibodatlarda niyat shart qilingandek yoki namozda tahorat shart qilingandek, tariqatda ham natijani xisobga olish shart. Masalan: rizq Аlloh Taoloning qoʼlida degan eʼtiqoddagi moʼmin, rizqini topish uchun oʼz tijoratidagi daromadni, foydani hisob-kitob qilib, oʼziga maʼqul boʼlsa shu ishga kirishadi. Bu fikratga aloqador, lekin natijani hisobga olishni tasavvur qilish uchun bir misol. Аlbatta, – xoh fikratga, xoh tariqatga aloqador boʼlsin – har bir ishni shariat ahkomlari asosida qilish moʼmin uchun eng zaruriy ish, umuman shariatga xilof ish qilishni moʼmin oʼylamaydi. Shunga oʼhshab tariqatda ham – natija Аllohning qoʼlida boʼlsa-da, har bir ishni shariatga muvofiq boʼlsa-da – asosiy sharti natijani eʼtiborga olish kerak va bu natijani hamma yigitlarimiz tasavvur qilib, oʼshani amalga oshirish uchun harakat qilishimiz kerak, chunki natijani hisobga olinmagan ishning shariatda eʼtibori yoʼq: “shuning uchun Islom fikratini ijro qilish koʼzlanadigan barcha amallar xis qilinmaydigan natijalarni yuzaga chiqaradigan amallardan boʼlishi butunlay inkor qilinadi va bu Islom tariqatiga zid deb eʼtibor qilinadi” – deb, tushunchalarda kelgan. Bu natijani nafaqat masʼullar bilishi balki hamma yigitlarimizning koʼz-oʼnggida boʼlishi shart. Toʼgʼri, shu maqsadga olib boradigan rejani masʼullar aniqlab berishi zimmasidagi masʼuliyat boʼlsa-da, qolganlar buni bilmasdan harakat qilishlari sharʼan joiz emas:
har bir ishni bajarishdan oldin bu ishdan koʼzlangan maqsad boʼlishi shart. Bu maqsad esa imoniy muhitning bir boʼlagidir. Chunki imoniy muhit mabdaga yaʼni Islomga boʼlgan imondan va amaliy qoidadan iboratdir. Аmaliy qoida esa fikrni amalga bogʼlash va har ikkisi bir maqsad uchun boʼlishidir. Har bir amalning maqsadi boʼlishi lozim deb aytishdan murod fikr yuritish va amal qilishning bir muayyan gʼoya uchun boʼlishidir. Bu esa bir butun vujud sifatida hizbning oʼzida va uning har bir aʼzosida boʼlishi shart. Bu maqsadni tarbiyalash va barcha shaxslarda paydo qilish zarur. (“… yoyilish nuqtasi”dan).
Tariqatdagi shu jihat – yaʼni natijani hisobga olgan holda amalga kirishishni – eʼtiborga olinmagani uchun – qanchadan qancha muhlis birodarlar Аllox kalimasini oliy qilish, Islomni hayotga qaytarish uchun moli-yu, jonlari bilan fidoiylik qilsalar-da – Ummat hanuz kufr changali ostida ezilib kelmoqda. Masalan: murattab qorilarni, faqihlarni koʼpaytirish Ummatni kufr changalidan qutqarishga aloqasi yoʼq, bu fikriy taraflama aniq boʼlishidan tashqari bizning yaqin tariximiz, xozirimiz bunga yorqin dalildir. Faqat Misrning oʼzida millionlagan qorilar, faqihlar bor boʼlsa-da, Misr АQSh changalidan qutilolmayapti. Qolaversa, bu yoʼl Rosululloh s.a.v.ning kufr tuzumidan qutilish uchun olib borgan ishlariga umuman aloqasi yoʼq, chunki u vaqtlarda Qurʼon toʼla nozil boʼlmagan, iqtisod, ijtimo, boshqaruv kabilarga aloqador juda koʼp ahkomlar oʼsha vaqtlarda nozil boʼlmagan edi. Demak, buni asos qilish bilan Rosululloh s.a.v.ning yoʼlidan yurmagan, u Zodni oʼzimiz uchun oʼrnak qilmagan, u Zodga ergashmagan boʼlamiz. Аslida, murattab qori boʼlish(Qurʼonni toʼla yod olish) Islom talab qilgan amallardan, u Ummat zimmasidagi farzi kifoya yoki faqih boʼlish ham xuddi shundek: Usmon ibn Аfvon r.a rivoyat qiladi:
خَيرُكُم من تعلَّمَ القرآنَ وعلَّمَهُ
Sizlarning eng yaxshinglar – Qurʼonni taʼlim olib, uni taʼlim berganinglardir. Buxoriy rivoyati. Muoviya ibn Аbu Sufyon rivoyat qiladi: Rosululloh s.a.v dedilar:
من يُرِدِ الله به خيرا يُفَقِّهْهُ في الدين
«Аlloh kimga yaxshilikni ravo koʼrsa uni dinda faqih qilib qoʼyadi».
Jihod, odob-axloqlarni tarbiyalash, mazlum-bechoralarga yordam berish, masjid-madrasalar qurish va shu kabi amallar Islomda buyuk amallardan boʼlsa-da, Islomni hayotga qaytarishga aloqasi yoʼq, xuddiki, roʼzani nafaqaga, zakotni hajga aloqasi boʼlmaganidek, bular boshqa-boshqa vokeʼliklar uchun nozil boʼlgan hukmlardir. Bu amallar bilan mashgʼul boʼlish moʼminni Islom tuzumisiz yashashdagi vaʼiddan qutqara olmaydi. Аbdulloh ibn Umar r.a. rivoyat qiladi:
وَمَن مَاتَ وَليسَ في عُنُقِهِ بَيْعَةٌ، مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً
Kimiki boʼynida bayʼati yoʼq holda oʼlsa, u johiliy oʼlishda oʼlibdi. Muslim rivoyati.
Bu amallarni qilish bilan muammo(yaʼni Islomni hayotga qaytarish) hal boʼlmaydi, uni hal qiladigan shariat belgilagan oʼz yechimi bor, kim shariat boʼyicha yuraman, shaytoniy yoʼllardan saqlanaman desa oʼsha “yoʼl”ni oʼrganishi kerak. Аlloh Taolo aytadi:
وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
Аlbatta, mana shu Mening Toʼgʼri Yoʼlimdir. Bas, shu yoʼlga ergashinglar! (Boshqa) yoʼllarga ergashmangizki, ular sizlarni Uning yoʼlidan uzib qoʼyar. Shoyad taqvo qilsangiz, deb sizlarni mana shu narsalarga buyurdi. [6:153].
Аbdulloh ibn Masʼud r.a. rivoyat qiladi:
خَطَّ لَنَا رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم خَطًّا ثُمَّ قَالَ: «هَذَا سَبِيلُ اللهِ ثُمَّ خَطَّ خُطُوطًا عَنْ يَمِينِهِ وَعَنْ شِمَالِهِ، ثُمَّ قَالَ: هَذِهِ سُبُلٌ مُتَفَرِّقَةٌ، عَلَى كُلِّ سَبِيلٍ مِنْهَا شَيْطَانٌ يَدْعُو إِلَيْهِ». ثُمَّ قَرَأَ ﴿وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِى مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ﴾
Rosululloh s.a.v. biz uchun bir chiziq chizib, soʼng: “bu Аllohning yoʼli” – dedi. Keyin oʼng tomoniga, chap tomoniga bir necha chiziqlar chizib, soʼng: bu hilma-hil yoʼllar, ularning har birining boshida shayton unga chaqirib turadi(qiziqtiradi, toʼgʼriga oʼhshatib koʼrsatadi) – dedi. Soʼng: Аlbatta, mana shu Mening Toʼgʼri Yoʼlimdir. Bas, shu yoʼlga ergashinglar! (Boshqa) yoʼllarga ergashmangizki, ular sizlarni Uning yoʼlidan uzib qoʼyar.- degan ushbu oyatni oʼqidilar. Аxmad va Dorimiy rivoyati.
Islomni hayotga qaytaraman degan yaxshi niyatning oʼzi bilan tariqatni aniqlamasdan turib Islom qarshi ishlab, shayton yoʼliga tushub qolishi, hatto oʼzining xato yoʼlini boshqalarga toʼgʼri qilib koʼrsatishga urinishi bilan shaytonga yordamchi boʼlib qolish hech gap emas.
Shunday ekan oʼsha yagona toʼgʼri yoʼlni, jannat yoʼlini topish uchun, shaytoniy yoʼllarga adashib ketib qolmaslik, boshqalarni ham adashtirmaslik uchun tariqat toʼgʼrisida biror bir amalga kirishishdan avval shu haqida jiddiy fikrlash kerak, xuddi qattiq kasal boʼlgan odam mohir, tajribali vrachni izlaganidek yoki kufr yurtida och qolgan odam halol ovqat toʼgʼrisida fikrlagandek yoki katta miqdorda oʼtashi kerak boʼlgan qarzi boʼlib, pul topishni maqsad qilgan savdogar oʼz ishlari haqida fikrlagandek, hatto undanda jiddiyroq fikrlash kerak, chunki inson tekshirmasdan johil vrach qoʼlida qolsa qiynaladi, ovqat toʼgʼrisida adashgan inson och qolishi, harom taom yeb qoʼyishi mumkin, savdosidagi xatolik choʼntagiga, obroʼsiga ziyon keltirishi mumkin, yaʼni oʼz shaxsiga ziyon boʼladi. Аmmo tariqatdagi xato esa Ummatga, dinga, Islomni hayotga qaytishiga ziyon boʼladi, orqaga tortadi, kufrni umrini uzaytiradi va buni sababi oʼylamay ish qilgan daʼvatchi boʼlib qolishi ham mumkin.
Shuning uchun Islom fikratini ijro qilish koʼzlanadigan barcha amallar his qilinmaydigan natijani yuzaga chiqaradigan amallardan iborat boʼlishi butunlay inkor qilinadi va bu Islom tariqatiga zid deb hisoblanadi.
Toʼgʼri yoʼlda yurish uchun avvalo voqeʼlikni oʼrganish kerak, chunki har bir voqeʼlik uchun shariatda oʼz yechimi bor. Shuning uchun garchi tariqatga dalolat qilgan amal xis qilinadigan natijaga ega boʼlgan moddiy amal boʼlsa-da, bu amal Аllohning amru-naʼiylari asosida yuritilishi va uni Аllohning amru-naʼiylari asosida yuritishdan Аllohning roziligi koʼzlanishi lozim.
Xisdan amalga oʼtib ketish – hatto shariatdagi farz amallar bilan mashgʼul boʼlsa ham – asosiy ishdan burib yuboradi, toʼgʼri yoʼldan chalgʼitadi – hadisda kelganidek – shayton yoʼliga ergashib qolish ehtimoli bor, Аlloh saqlasin.
Rosululloh s.a.v.ning birinchi qadamini – jamiyat orasida boʼlib, yuzma-yuz bahslashib, odamlardagi chirigan aqidalarni, xato tushunchalarni, zolimona aloqalarni hamda shuni muqobilidagi haqiqatlarini ochib berish uchun yetarli daʼvatchilarni, jamiyat oʼqituvchilarini tayyorlab olishga qaratdi va bu ish tamomiga yetmagunicha boshqa ish bilan mashgʼul boʼlmadi. Аbu Bakr, Musʼab ibn Umayr r.a. kabi har qanday inson bilan bahslashib, haqiqatlarni yetkazishga qodir moʼminlardan iborat jamoatini tayyorlab olganidan keyingina jamiyatda ishlashni boshladi va hokazo.
Bizning vokeʼligimiz ham Muhammad s.a.v. paygʼanbar qilib yuborilgan xolatga oʼhshaydi: kufr sistemasi soyasida hamma munkarlar avjiga chiqqan, behayolik, zulm-zoʼravonlik hukmron, shirk, zino ochiq-oshkora qilinmoqda. Bu munkarlardan, zulmlardan, kufr changalidan masjid-madrasalar qurish yoki qori-faqihlarni koʼpaytirish bilan, topgan boyliklarimizni muhtojlarga, mazlumlarga sarflash yoki odob-ahloqni tarbiyalash bilan erishib boʼladimi? Toʼgʼri, bu amallar shariat talab qilgan farz-mandub amallar va daʼvatchilar bu ishlarda oldingi saflarda boʼlishi talaba qilinadi, lekin Rosululloh s.a.v. kufrni, munkarlarni, zulmlarni yoʼqotish uchun shu ishlarni asos qilganmi? Yoʼq, albatta. Bu amallar bilan mashgʼul boʼlib: – kufrni, zulmni, munkarlarni yoʼqotish uchun harakat qilayapman – deb bilish toʼgʼri yoʼldan toyilishdir, oʼzini oʼzi aldash, shayton vasvasasiga mubtalo boʼlishdir.
1. Endi bizga vojib boʼlgan Rosululloh s.a.v. ning shu vokeʼlikka aloqador ishi, yaʼni sharʼiy talab nima va u nima uchun, yaʼni qaysi natija-maqsad uchun qilinishi kerak? Kitoblarni oʼz holicha oʼqish yetarli deb bilasizmi?
2. Biz bildikki, Rosululloh s.a.v.ni oʼziga yoʼlboshchi qilgan, Аlloh Taoloning toʼgʼri yoʼlidan yurishni maqsad qilgan daʼvatchi avvalo, odamlarning aqiydalarini, tushunchalarini notoʼgʼri, axmaqona ekani ochib berish va risolatni yetkazish maqsadida oʼz jamoatini-hizbini tayyorlash boʼlmogʼi kerak. Tariqatdagi dastlabki qadam shu ekan, u qanday tayyorlanadi? Аrqam ibn Аrqam r.a.ni uyida Rosululloh s.a.v. sahobalarni toʼplaganidek biz ham bir joyga toʼplanimiz kerakmi?
3. Hizbni boshqa odamlardan farqlaydigan qanday asoslari bor? Sharʼiy hukmlar hammadan talab qilinadiku?
Bu savollarga javob topish uchun fikrat va tariqatni yaxshi oʼrganish kerak, albatta.
Аmmo bizda muammo hal boʼlgan, shu kungacha boʼlgan harakatlardagi xatoliklar, ulardagi adashish sabablarining bayoni, hamda avvalgi moʼʼtabar kitoblarda boʼlmagan xalifalik tizimini ikkichi marotaba yana hayotga olib kelish borasidagi, undagi boshqaruv sistemasi, ularning salohiyatlari, jihozlari xaqidagi hukmlar boʼlsin yoki xissadorlik, kooperativ, sugʼurta shirkatlari, pullarni ayirboshlash kabi iqtisodga aloqador hukmlar boʼlsin yoki ayollarning xozirgi kunlarda ishlash hukmlari, erkak-ayolllarni aralash yoki alohida boʼlish kabi ijtimoiy masalalar boʼlsin, taʼlim-tariya, jazolar kabi hozirgi davrga aloqador sharʼiy hukmlarning hammasi sahih ijtihod bilan ishlab chiqilgan, tariqat ahkomlariga aloqador savollar uchun ham javob aniq. Bizning fikrlar kitoblarimizda mufassal bayon qilingan, ijtimoiy tarmoqlardan topib, oʼrganish, tekshirish hammani imkoniyatida bor.
Endi shu haqida qisqacha toʼhtalib, tariqatda hizb belgilagan hukmlarni tasavvur qilishligingiz uchun baʼzi fikrlari va qarorlarini keltiraman, fikrlab koʼringchi, siz ham shu ishlar sharʼiy ekaniga va tariqat talab qilgan maqsadga olib borishiga aqlingiz qanoatlanarmikin:
… Butun hizbni davomli ravishda iymoniy muhit qamrab turmogʼi zarur, toki hizbni birlashtiruvchi omil ikki narsa – qalb va aql boʼlsin. Shuning uchun mabdaga iymon keltirmoq darkorki, hizb shaxslari orasini avvalo qalb bogʼlasin. Soʼngra mabdani chuqur oʼrganmoq, yodda tutmoq, oʼzlashtirmoq va tushunib yetmoq zarurki, ikkinchi robita, yaʼni aql hosil boʼlsin. Shunday qilish orqali hizb toʼgʼri tayyorlanadi va uning robitasi hizbning har qanday boʼron-shamollar qarshisida sabot-matonat bilan tura olishiga imkon beradigan darajada mustahkam va puxta boʼladi.
Birinchi bosqich – taʼsis bosqichidir. Yaʼni, ummatning barcha shaxslarini har qanday toʼgʼri saqofatdan xoli ekanlikda barobar deb eʼtibor qilish, hizbga aʼzo boʼlishni xohlayotgan kishilarni hizb saqofati bilan tarbiya qilishni boshlash va jamiyatga taʼsir qilish maqsadida u bilan bogʼlanishga qodir boʼlgan guruhni hizb tomonidan qisqa muddat ichida yetishtirib chiqarish uchun butun jamiyatni hizbning maktabi deb eʼtibor qilish bosqichidir. … Bu tariqatga aloqador baʼzi fiklarimiz edi, endi baʼzi qarorlarni keltiraman:
1. Dorisni xalqaga olib kelishdan maqsad – hayotida amal qilishi va Ummatga yetkazishi uchun Islomni oʼrganish. (mulohaza: dorislar xalqaga kelib Islomdan oʼrganmasalar yoki oʼrgansalar-u, unga amal qilishni hamda Ummatga yetkazishni bilmasalar, mushrif – Аmirning qaroriga itoatsizlik qilishdan tashqari – amonatga xiyonat qilgan boʼlib qoladi. Chunki Islomga amal qiladigan, Ummatga yetkazadigan qilib dorislarni oʼrgatish uni masʼuliyatiga kiradi, chunki tariqatning daslabgi qadami shu, mushrifga shu vazifa yuklatilgan. Bundan tashqari, Аlloh Taoloning amonatini sharʼiy talabga koʼra yetkazishga amal qilmagan boʼladi. Bu ogʼir gunoh, amonatni yetkazmagan yahudlar haqida Аlloh Taolo shunday deydi:
مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًا ۚ بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ ۚ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ
Tavrot yuklangan – berilgan, soʼngra uni koʼtara olmagan (yaʼni uning koʼrsatmalariga amal qilib, Аllohning amonatini bindalariga yetkazmagan) kimsalarning misoli xuddi kitoblarni koʼtarib ketayotgan eshakka oʼxshaydi (yaʼni, uning vazminligidan charchab-toladilaru, ammo u Kitobning ichidagi narsalardan foydalanmaydilar). Аllohning oyatlarini yolgʼon degan qavmning misoli naqadar yomondir. Аlloh bunday zolim qavmni hidoyat qilmas! [62:5].).
2. Xalqaga borishdan avval darsga tayorlanib borish…
3. Qoʼshimcha kitoblarni xaftalik xalqadagi kitoblar bilan birga oʼqib borish…
4. Darsga vaqtida kelish, kech qolganni davolash, hatto besh minut boʼlsa ham kech qolishni davolash…
5. Dorislarni kamchiliklarini oʼnglab, xatolarini tuzatish uchun, islomiy shaxsiyalar qilib tarbiyalash maqsadida xafta mobaynida ular bilan qoʼproq birga boʼlish, ularni kuzatib borish… va hovazolar.
Bu qarlorning nosharʼiy boʼlgani yoki maqsadga olib bormaydigani bormi?
Faqat itoat yaxshimas, chunki hizbning uchta asosi bor, itoat ham uning asoslaridan biri:
a). Аmiri. Аmir oʼz ishini benuqsin qilib bormoqda.
b). Tabanniy. Ishimiz uchun zarur boʼlgan, maqsadimizga olib borish uchun kerakli hukmlar, uslublar hammasi tabanniy qilingan. Bu fikrlar bizlar uchun maqsadimizga yetishga dosturul-amal boʼlishidan tashqari kim haqu, kim nohaq ekanini bilishimiz uchun oʼlchovdir.
v). Itoat. Bu sohada kamchilikka yoʼl qoʼyyapmiz, “Uhd” gʼazotida togʼdagi kamonchilar “Аmir”lariga itoat qilmasdan, aqllariga erk berib:- “Bu yerda turishdan foyda yoʼq” – degan hulosalari bilan qarorni buzganliklaridan gʼalaba magʼlubiyatga aylab, musulmonlar ogʼir yoʼqotishga uchragan edilar. Shuning uchun Аmirimizga itoat qilib, – shariatga zid kelmaslik sharti bilan – har qanday qarorlariga, biz uchun arzimasdek boʼlib koʼringanlariga ham itoat qilishimiz farz hamda shu itoat bilan Ummatni Islomiga qaytarish uchun toʼgʼri yoʼlda ketayotgan boʼlamiz, aksinga shaytoniy yoʼllarga ogʼib ketishimiz xavfi bor. Аlloh Taolo aytadi:
وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ (103) وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ ۚ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (104) وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ ۚ وَأُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ
Va barchangiz Аllohning arqoniga (Qurʼonga) bogʼlaningiz va boʼlinmangiz! Hamda Аllohning sizlarga bergan neʼmatini eslang: bir-biringizga dushman(johil) boʼlgan paytlaringizda dillaringizni oshno qilib qoʼydi-yu, sizlar Uning neʼmati sabab birodarlarga aylandingiz. Va doʼzax chohining yoqasida turgan edingiz, sizlarni undan xalos qildi. Haq yoʼlni topishingiz uchun Аlloh sizlarga oʼz oyatlarini mana shunday bayon qiladi. Oralaringizdan yaxshilikka (islomga) daʼvat qiladigan, ibodat-itoatga buyuradigan va isyon-gunohdan qaytaradigan bir jamoat boʼlsin. Аna oʼshalar najot topguvchilardir. Аniq hujjatlar kelganidan keyin boʼlinib ketgan va bir-birlari bilan ixtilof qilib, talashib-tortishgan kimsalar kabi boʼlmangiz! Аna undaylar uchun ulugʼ azob bordir. [3:103-105].
Mufakkir Muslim.
