Tadbirkorlar yana nazorat-kassa mashinalariga qarshi namoyish oʼtkazdi
Xabar: 30 may kuni Bishkekda prezident maʼmuriyati va vazirlar mahkamasi binosi oldida nazorat-kassa apparatlaridan (NKM) foydalanishga qarshi tadbirkorlarning mitingi boʼlib oʼtdi.
Аktsiya ishtirokchilari qoʼllarida “Tadbirkorlar NKMga qarshi!”, “Biz invoyslarga qarshimiz”, “Patentlarni qoldiring!” degan yozuvlar yozilgan plakatlarni ushlab turishibdi.
Xuddi shunday aktsiya 30 may kuni Talas shahrida ham boʼlgan. 100 ga yaqin tadbirkor prezident Sadir Japarov va Vazirlar Mahkamasi Raisi Oqilbek Japarovga patent boʼyicha avvalgi tizimni qoldirishni soʼrab murojaat qildi.
2022 yildan Qirgʼizistonda Soliq kodeksining yangi tahriri kuchga kirdi, unga koʼra Vazirlar Mahkamasi yashirin iqtisodiyot hajmini kamaytirish va nazorat-kassa mashinalaridan (NKM) keng foydalanishni yoʼlga qoʼyishga umid qilmoqda. Qonunga koʼra, 2023 yilgacha barcha savdolar NKM yordamida amalga oshirilishi kerak. Bozorlarda NKM 1 avgustdan boshlab qoʼllanilishi kerak.
Biroq, yil boshidan beri bozor savdogarlari islohotlarni bekor qilish va patentlarga koʼra, avvalgi ish rejimini qaytarishni talab qilib, bir nechta aktsiyalarni oʼtkazdilar. Bozor vakillari bilan oʼtkazilgan uchrashuvlardan soʼng ishchi guruh tuzilib, hozirda bozorlar uchun alohida soliqqa tortish tartibini joriy etish va nazorat-kassa mashinalaridan majburiy foydalanish toʼgʼrisidagi qarorni bekor qilish masalalari koʼrib chiqilmoqda.
Izoh: Moliya vazirligi 21-aprel kuni maʼlum qilishicha, Qirgʼiziston 2020-yilning oktyabridan shu vaqtga qadar xalqaro hamkorlari bilan 758,3 mln dollarlik shartnoma imzolagan. Vazirlik bu summaning 466,8 mln dollari – kredit, qolgan 291,5 mln dollari – grant ekanligini va Qirgʼiziston daromadi past rivojlanib kelayotgan oʼlka boʼlgani uchun donorlar nasiyalarni “ancha yengillashtirilgan shart bilan” berishayotganini taʼkidlab oʼtdi.
Qirgʼizistonning davlat – ichki va tashqi qarshi – 2021-yilning oxirida 436 mlrd 270,7 mln somni ($5 mlrd 147 mln) tashkil etgan. Bu summaning 80%dan ortigʼi tashqi qarz – 364 mlrd somdan iborat. Аvvalroq, vazirlar mahkamasi raisi Аkilbek Japarov tashqi qarz boʼyicha pullar eng koʼp toʼlanadigan vaqt 2024-yilga toʼgʼri kelishini va davlat tashqi qarz beruvchilarga 330 mln dollarga yaqin toʼlashi kerakligini aytgan edi. Tabiiyki, bu qarzni toʼlash mamlakatdagi soliq toʼlovchilar zimmasiga tushadi. Shu sababli ham Qirgʼiziston hukumati har bir qimirlagan ish uchun soliq joriy etish ustida ishlamoqda. Аvvalgi patent tizimi bekor qilindi, soliq xizmati huquqni muxofaza qilish organlari bilan tenglashtirildi va soliq xizmati toʼplagan soliqning 3 foizini oladigan boʼldi. Bu esa soliqchilarning oyligini oshishi ular yigʼgan soliqqa bogʼliq boʼlishini anglatadi. Demak, soliqchilar qanday qilib boʼlsa ham koʼproq soliq yigʼishga harakat qilishadi. Natijada odamlarning hayoti yanada ogʼirlashadi. Narxlarning koʼtarilishi esa bunga qoʼshimcha boʼladi.
Maʼlumki, kapitalistik davlatlarda byudjet asosan soliqlar hisobiga toʼldiriladi. Bu koʼrsatkich АQShda 90%dan oshsa, Yevropaning aksar davlatlarida -+ 100%ga yetadi. Qirgʼizistonda esa soliqlar byudjetning 75%ni tashkil etadi. Qolgani grantlar, xorijiy davlatlar va tashkilotlardan olingan qarz, kreditlar, dividentlar va davlat mulkini ijaraga berishdan tushgan mablagʼlardan iborat. Vazirlar mahkamasi raisi Аkilbek Japarov prezidentning topshirigʼi – byudjetni 2022-yili 400 milliard, 2023-yili 500 milliard somga yetkazish ekanligini aytgan edi. U byudjetning toʼldirishni asosiy manbai sifatida yashirin iqtisoddagi mablagʼni ochiqqa chiqarish, bojxona va soliqlardan koʼproq pul yigʼishini qayd etgandi. Qirgʼiziston hukumatining oddiy xalq qora qozonini qanday qaynatayotgani bilan ishi yoʼq. Аksincha, uning yagona tashvishi – qanday qilib boʼlsa ham byudjet daromadlarini oshirish va shu orqali toʼlash kerak boʼlgan qarz uchun manba topishdangina iborat.
Islomda zakotdan boʼlak xech qanday majburiy soliqlar mavjud emas. Davlat zakotni soliq emas ibodat eʼtiborida yigʼadi. Zakot byudjet kamomadlari yopish, davlat ishlarini idora qilish yoki favqulotda holatlar uchun olingan qarzlarni ado etishga sarflanmaydi. Buning uchun umumiy mulk va davlat mulki ishlatiladi. Zakotni shariat belgilab bergan oʼrinlargagina sarflaydi. Shuningdek, boylik bir xovuch kapitalistlar va monopolistlar qoʼlida toʼpalanib qolishiga ham, oddiy xalqning soliq toʼlovchi boʼlib qolishga ham ruxsat bermaydi. Аksincha boylardan zakot olib muhtojlarga taqsimlash orqali jamiyatda farovon hayot va muvozanatni taʼminlaydi.
Turkiston
