بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Malaylarning jonbozliklariga sabab rasmiy mansab ketidan quvish va mol-dunyo fitnasidir
Doktor Muhammad Jiloniy qalamiga mansub
Abu-Dabi va Bahrayn hukmdorlarining yahudiylar bilan munosabatlarni normallashtirishga jonbozlik ko‘rsatishayotgani hayron qoladigan ish emas. Tez kunda Ummon, Saudiya, Sudan, Chad va boshqa yurtlar hukmdorlari ham shu yo‘lda o‘pkalarini cho‘pga ilib, oxiri tarixda unut bo‘lib ketishlari ham tabiiy. Britaniya, Frantsiya va ularning ittifoqchilari musulmon yurtlarini mustamlaka qilishgach hamda Usmoniy Xalifalik davlati ag‘darilishidan oldin va keyin musulmonlar tepasida malaylar balosi paydo bo‘ldi. Ushbu arab, turk va fors malaylari o‘z irodalari va kuchlarini shu mustamlakachi davlatlarga garov qilib, o‘shalarning islomiy yurtlarga qarshi tuzgan rejalari va tadbirlarini bajaradigan bo‘lishdi.
Britaniya bilan Frantsiya, keyinroq AQSh davlatlari malaylar kasb qilish va ularning irodalarini garovga olishda ikki vositani qo‘llashdi. Hukmdorlarni ko‘zini qamashtirib, ularni olovga o‘zini otgandek jonbozlik ko‘rsatishga undaydigan ushbu ikki vositaning biri rasmiy mansab ketidan quvish bo‘lsa, ikkinchisi mol-davlat fitnasidir.
Xalifalik davlatini mag‘lub qilish va ag‘darish uchun Britaniyaning ilk qo‘llagan vositasi rasmiy mansab bo‘ldi. U Sharif Husayn bilan o‘g‘li Faysalga va Abdulaziz ibn Saudga o‘zlarini uradigan olov yoqdi. Ya’ni, inglizlar Sharif Husaynga Usmoniy sultonlik o‘rniga Mashriqda, arab yurtlarida xalifa bo‘lish, o‘g‘illarini amirlik vazifasiga tayinlash imkoniyatini taklif qilishdi. Bir vaqtning o‘zida, Abdulaziz ibn Saudni ham mablag‘ va qurol bilan ta’minlab, Najdga, keyinchalik Hijozga o‘z nufuzini yoyishiga imkoniyat yaratib berishdi. Sharif Husayn va undan keyin o‘g‘illari Britaniya bergan va’daga ishonib, uning ortidan quvishga tushishdi. Ammo haligacha ulardan Britaniya o‘z manfaati yo‘lida tayyor ulov sifatida foydalanib kelmoqda. Masalan, Sharif Husayn inglizlar bergan rasmiy va’dalardan birortasiga erisholgani yo‘q. Inglizlar frantsuzlar bilan ittifoq qilib, o‘g‘li Faysalni Suriyadan chiqarishdi. U Iroqqa qochib keldi. Keyin ularning qirolligi Iroqda 1958 yilda tugatildi. Abdulloh ibn Husaynga kelsak, Britaniya unga Iordaniya sharqida «muvaqqat» amirlik barpo qilib berdi. Ammo davlat potentsiallarini tortib olib, shu orqali Abdulloh va undan keyin keladigan amirlarni tikanli rasmiy qopqonda ushlab turdi. Ular hech qayoqqa qimirlasholmadi. Chunki qimirlashsa tikan sanchiladi. Nihoyat, Britaniya Abdullohni o‘zining qopqonidan chiqib Amerikaning qopqoniga ilinib qolishidan qo‘rqib, uni suiqasd uyushtirib yo‘q qildi. Ibn Saud esa, o‘z oilasi bilan inglizlar qo‘lida asirlikda yashadi. Chunki, ularga siyosiy valine’matlik qilgan ham, Najd va Hijozda nufuzlarini yoygan ham Britaniya edi.
Turkiyada Britaniya Mustafo Kamolning istak-irodasini garovga oldi. O‘shanda u eng oliy rasmiy martabaga etishishga harakat qilib, Britaniya qo‘ygan rasmiy mansab tuzog‘iga ilindi. Zero, Mustafo Kamolni ikkita his o‘ziga tortar edi. Biri Turkiyani boshqarish natijasida paydo bo‘lgan buyuklik hissi bo‘lsa, ikkinchisi inglizlarning garoviga tushgan xorlik hissi. Zotan, bu borada u ham Faysal, Sharif va Ibn Sauddan farq qilmasdi.
Shunday qilib, demak, bu malaylar inglizlar va amerikaliklarning vakolatxonalariga o‘nlab, balki yuzlab marta o‘zlarini uradigan bo‘lishdi va buni azbaroyi birinchi toifadagi rasman malay hukmdorga aylanish maqsadida shunday qilishdi. Britaniya va Amerika uchun malaylar kasb qiladigan ma’lum uyalar paydo bo‘ldi. U erlarga eng yuqori martabadagi rasmiy mansabga uchib fitnalangan malaylar qatnaydigan bo‘lishdi. AQSh Markaziy Razvedka Byurosi agenti Maylz Kouplend o‘zining «Millatlar o‘yini» va «O‘yin va o‘yinchilar» nomli kitoblarida Britaniya bilan Amerika malaylar ovlash va tuzoqqa tushirish bilan shug‘ullanishgani, buning uchun alohida uyalar bo‘lgani haqida yozgan. Darveshlar raqs tushadigan zallar ushbu uyalarning eng g‘alatisi bo‘lgan bo‘lsa kerak. Bunga Misrdagi darveshlar ijro etadigan maskanlar hamda Bayrut va Damashqdagi salonlar misol bo‘ladi.
Rasmiy malaylarining intilishlari inqiloblar darajasiga etdi. Bu inqiloblarga eski malayga qarshi yangi malay etakchilik qildi. Misol uchun, Suriyada hatto malaylar qo‘li bilan harbiy to‘ntarish bo‘ldi va buning amalga oshishi uchun bir haftadan kam vaqt ketdi. Shunday qilib, butun musulmon yurtlaridagi ahvol shu darajaga etdiki, yuqori darajadagi rasmiy rahbariyat Britaniya yoki AQSh yoxud ba’zan Frantsiyaning siyosiy garoviga aylandi. Bu yurtlardagi siyosiy elita rasmiy mansab ortidan quvish kasalligiga chalinishdi, har bir malay hokimiyatdagi yuqori lavozimga etishni toqatsizlik bilan intizor kutadigan bo‘lib qoldi! Ulardan qay biri davlat prezidenti yoki qiroli bo‘lganda hatto o‘z otasi yoki ukasini ham ayamaydigan, azbaroyi malaylik va tobelik gunohi bilan topgan mansabini saqlab qolish uchun tobora halovati buzilaveradigan bo‘lib qoldi.
Keyin islomiy yurtlarga Amerika og‘irligini solib, Britaniya va Frantsiyaning nufuzi o‘rniga joylashishga harakat qila boshlagach, u rasmiy mansab bedorligiga mol-dunyo ortidan quvishni ham qo‘shdi. Shu orqali malayni tuzoqqa ilintiradigan, kerak bo‘lmay qolganda uloqtirib undan qutuladigan bo‘ldi. Shuning uchun Amerika Jahon Banki, Xalqaro Valyuta Fondi va jahon moliya tashkilotlariga o‘z nufuzi va hukmronligini o‘rnatib, ulardan davlatlarni qarz botqog‘iga g‘arq qilishda foydalandi. Hatto Amerika bu qarzlarni malaylarning shaxsiy hisob varaqalaridagi pullar bilan yopishga urinadigan bo‘ldi. Yana bir tomondan, shu malaylari rahbarlik qiluvchi har bir davlatni shu darajada dahshatli qarzga botirdiki, yo uni to‘lay olmaydi, yoki boyliklaridan o‘zi foydalanolmaydi, aksincha, hamma boyliklari Amerikaning moliya tashkilotlariga garov bo‘lib qoldi. Mabodo malay xo‘jayini Amerikaga xizmat qilgisi kelmay qolsa, bu muammodan qutulishning osongina yo‘li topildi. Ya’ni, malay ham, uning davlati ham to‘lolmaydigan ushbu qarzni Amerika darhol talab qiladigan bo‘ldi… Natijada, ular Amerikaga yana xizmat qilishni davom ettirishga majbur bo‘lishadi. Qachon malayi kerak bo‘lmay qolsa, Amerika uning har bir molini musodara qiladi-qo‘yadi… U o‘zimning mulkim va unga o‘zim hukmronman, deb o‘ylagan molidan ajrab qolaveradi. Bunga misol qiladigan bo‘lsak, Eron shohi taxtdan quvilganda u o‘z hukmronligi davrida yig‘ib AQSh banklariga joylagan boyliklaridan hatto bir qismini ham ololmadi, faqat boshpana so‘rab yalinishdan boshqa iloji qolmadi! 2011 yilgi qo‘zg‘olon Husni Muborakni ag‘darganda ham, qachonlardir u o‘zimning mulkim, o‘z tasarrufim ostida, deb hisoblab kelgan milliardlariga mutlaqo ega chiqolmay qoldi. Muborak ham bu mol-davlat fitnasi tuzog‘iga ilinib, malaylik va tobelik doirasidan chiqmay qoldi. Zaynulobidin ibn Ali ham Muborakning ahvoliga tushdi. U ham o‘zining mol-davlatim, deb bilgan narsalarini bir fitnadan boshqa narsa emasligini, 2011 yilgi qo‘zg‘olonda qo‘lidan ketib, havoga uchib ketganini guvohi bo‘ldi.
Ikkinchi uslubga, ya’ni mol-dunyo fitnasiga kelsak, bu neftь moli bilan bog‘liq. Darhaqiqat, Amerika neftь molidan ulkan tuzoq qo‘yib, Fors Ko‘rfazi davlatlari, Saudiya va neftь ishlab chiqaruvchi davlatlar hukmdorlarini ilintirdi. Bu hukmdorlar o‘zlarini yirik boylikka egamiz, istaganimizcha ishlatamiz, deb o‘ylashgandi. Biroq aslida, Amerika 1973 yil neftь barreli narxini ko‘targanda uni haqiqiy narxga, ya’ni, oltin narxiga parallel qilib ko‘tardi. Shunda neftь ishlab chiqaruvchi hukmdorlar ayni fitnaga aldanib, mollarimiz haqiqiy suratda oshmoqda, deb xayol qilishdi. Ammo aslida, mollarning raqamlari oshdi xolos, qiymati esa, mutlaqo oshgani yo‘q! Amerika neftь narxini dollarga hamda neftning moliyaviy qiymatini dollar evaziga sotib olishga bog‘lab qo‘ydi. Amerika dollarni neftga bo‘lgan bog‘liqligini bekor qilish to‘g‘risida qaror chiqargan paytda esa, neftdan keladigan milliardlab dollarlar 2020 yil 20 aprelda bo‘lgani kabi noldan pastga tushib ketdi. Shubhasiz, neftь hukmdorlari va amirlari shuni yaxshi bilishyaptiki, neftь va dollar o‘rtasidagi aloqaga taalluqli yoki oltin narxiga aloqali bittagina siyosiy qaror chiqarilsa, bas, qo‘llaridagi neftь mablag‘lari havoga uchib ketishi turgan gap. Aftidan, ularni malaylikka va fitnalanishga bunchalar darajada botib ketishlariga undayotgan narsa milliardlab neftь dollarlarining mavjudligi bilan bog‘liq moliyaviy illyuziya bo‘lsa kerak.
Shunday qilib, mol-davlat illyuziyasi hukmdorlarning malaylik tuzog‘iga tushishlariga sabab bo‘ldi. Ushbu malay hukmdor avvalda kambag‘al bo‘lgan, keyin esa, unga qarz, yordam va boshqa pullar to‘kib berilgan bo‘lib, faqat illyuziyadan iborat bo‘lgan bu pullarni o‘zining haqiqiy ma’nodagi mulkim, deb o‘ylab qolgan bo‘ladimi yoki bu malay hukmdor neftlarining narxi ko‘tarilib, bu narx mustamlakachi xo‘jayinining istagiga garov ekanini bilgan neftь amirlaridan bo‘ladimi, bundan qat’iy nazar, ularning barchasi shu fitna bilan malaylik qopqoniga tushishdi.
Shuningdek, AQSh, Britaniya razvedka idoralari va uyalari orqali rasmiy mansab ketidan quvish yoki hukmronlik va rahbarlikka mukkasidan ketish hukmdorlarni jonbozlik ko‘rsatishga va malaylik botqog‘iga botishga sabab bo‘lmoqda. Shuning uchun ular ayni qilmishlari bilan yurtni vayron, fuqaroni xarob qilishyapti, ularning taqdiriga panja orasidan qarashyapti. Oqibatda, Alloh Taolo sifatlagandek, bu malaylarning ahvoli ham qop-qorong‘i zulmatda yashovchi kofirlarning ahvoliga o‘xshab qoldi:
أَوْ كَظُلُمَاتٍ فِي بَحْرٍ لُّجِّيٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ سَحَابٌ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَرَاهَا وَمَن لَّمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُوراً فَمَا لَهُ مِن نُّورٍ
«Yoki (kofirlarning qilgan amallari) ustma-ust to‘lqin va uning ham ustida (qora) bulut qoplab olgan dengizdagi zulmatlarga o‘xshaydi. (Ular) ustma-ust zulmatlardir. U o‘z qo‘lini chiqarib (qarasa) ko‘rishga yaqin bo‘lmas. Alloh kimga nur (imon) bermasa, bas uning (uchun) hech qanday nur bo‘lmas» [40]
Roya gazetasining 2020 yil 7 oktyabr chorshanba kungi 307-sonidan
