Pompeo Qozog‘istonga tashrifi davomida AQShning Markaziy Osiyo bo‘yicha strategiyasini taqdim etadi
AQSh davlat kotibi Mayk Pompeo 2020 yilda Qozog‘istonga tashrifi doirasida Vashingtonning Markaziy Osiyo bo‘yicha strategiyasini taqdim etadi. Bu haqda Qozog‘iston tashqi ishlar vaziri Muxtor Tleuberdi xabar berdi.
“Avvalo, AQShning Markaziy Osiyo bo‘yicha strategiyasi taqdim etilishini kutmoqdamiz. Ushbu hujjat birinchi marta qabul qilinmoqda”, – dedi Tleuberdi.
Shuningdek, uning aniqlik kiritishicha, AQSh davlat kotibining Nur-Sultonga tashrifi chog‘ida AQSh-Qozog‘iston munosabatlarining barcha jihatlari muhokama qilinadi.
Izoh: AQSh 2001-yil 11-sentyabr voqealarini bahona qilib Afg‘onistonga bostirib kirishidan ko‘zlagan maqsadlaridan biri Markaziy Osiyo davlatlarining neft va boshqa zahiralarini Afg‘oniston orqali Osiyo va Evropa bozorlariga olib chiqish uchun imkoniyatlar paydo qilish edi. Ammo Afg‘onistondagi urush AQSh ko‘zlaganchalik oson kechmadi. U “imperiyalar qabristoni” bo‘lgan afg‘on yurtida musulmonlarning keskin qarshiligiga uchrab mag‘lub bo‘ldi. Ammo AQSh o‘z maqsadidan voz kechgani yo‘q, balki ayyorlik yo‘lga o‘tdi. 2016-yili u “S5+1” loyihasi doirasida 5 loyihani amalga oshirish uchun mintaqa davlatlariga 15 million dollar ajratdi.
Bu loyihalar quyidagilardan iborat:
1. Global aksilterrorchilik forumi mintaqaviy suhbati (GCTF).GCTF mintaqaviy suhbatining vazifasi Markaziy Osiyoda xorijiy terrorchilarning tajovuzlari va zo‘ravonlikning radikallashuviga qarshi turishdir. Suhbatda Markaziy Osiyo va boshqa davlatlardan siyosatchi va mutaxassislar xorijiy terrorchi jangarilarning tahdidlari, radikallashuv, jangarilarning ketishi va qaytishiga qarshi kurashish mintaqaviy usullari va bundagi ilg‘or tajriba bo‘yicha fikr almashadilar.
2. Markaziy Osiyo biznesining raqobatbardoshligi (CABC).CABC loyihasining vazifasi Markaziy Osiyodagi korxonalar uchun eksportni oshirish va yangi bozorlarga chiqishni engillashtirishdan iborat. Loyiha dastlab kuchli eksport salohiyatiga ega bo‘lgan bog‘dorchilik tarmoqlariga yo‘naltiriladi. Loyiha ishtirokchilari kompaniyalar bilan ularning raqobatbardoshligini oshirish va global ishlab chiqarish-sotish zanjirlarida ishtirok etishi ustida ishlaydilar. Ular shuningdek hukumatlar va savdo ustidan nazorat olib boruvchi idoralar bilan, mahsulotlar eksportini engillashtiruvchi siyosatni yaratish ustida ishlaydilar.
3. Transport yo‘lagini yaratish (TCD).TCD loyihasidan maqsad mahsulotlarni Markaziy Osiyo davlatlari chegaralari orqali harakatlanishi narxi va vaqtini kamaytirish hamda butun mintaqa bo‘ylab transport-logistika xizmatlari sifatini yaxshilashdan iborat. Loyiha ishtirokchilari korxonalar, savdoni nazorat qiluvchi idoralar va hukumatlar bilan muhim yo‘laklar bo‘ylab savdo uchun notarif to‘siqlarni aniqlash va kamaytirish ustida ishlaydilar. Bundan tashqari, ishtirokchilar transport va logistik firmalar bilan nosamaradorlikni kamaytirish va raqobatbardoshlikni oshirish bo‘yicha ishlaydilar. Loyiha korxonlarga aloqalar tarmog‘ini kengaytirish imkoniyati, raqobatbardoshlikni qiyosiy tahlil qilish, yo‘nalishlarni tuzish malakalari, havo orqali yuk tashishlar tendentsiyalari, muzlatgich transporti bilan tashish, yuklarni konsolidatsiya qilish usullari, logistika markazlarini boshqarish kabi mavzular bo‘yicha o‘qitish va axborotni taqdim qiladi.
4. “Kelajak energiyasi” (Power the Future).Bu loyiha energetika tarmog‘idagi siyosatni ishlab chiquvchilarga va o‘rta bo‘g‘in xodimlariga Markaziy Osiyoda tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish ko‘lamlarini kengaytirishga yordam beradi. Loyiha tiklanuvchi energiya tarmog‘ini rivojlantirishni tezlashtirish uchun texnik yordam va eng yaxshi amerika va xalqaro tajribalar bilan almashishni taqdim qiladi. AQSh energetika sohasida strategik rejalashtirish, raqotbardosh xaridlar, energiya tarmog‘ini joriy qilish, energiyaning tiklanuvchi manbalaridan foydalanish hududlari masalalari bo‘yicha o‘qitish olib boradi va texnik yordam bilan ta’minlaydi.
5. Milliy va mintaqaviy moslashuvchan rejalashtirishni qo‘llab-quvvatlash.Bu loyihadan maqsad iqlim o‘zgarishi asoratlariga moslashuvchanlikni rejalashtirish uchun Markaziy Osiyo davlatlarining salohiyatini oshirishdan iborat. Loyiha ishtirokchilari iqlim o‘zgarishlariga moslashuvchanlikning mintaqaviy ustuvorliklari va transchegaraviy muammolarini aniqlash ustida ishlaydilar. Ular shuningdek iqlimshunoslik bo‘yicha yuqori sifatli axborot va tahlilchilarga ega bo‘lishni yaxshilaydilar. Bundan tashqari, AQSh manfaatdor tomonlarga texnik yordam ko‘rsatadi va rivojlanish maqsadida yordam berish bo‘yicha hamkorlari bilan harakatlarini muvofiqlashtiradi.
AQShning yangi taqdim etadigan strategiyasi ham Markaziy Osiyoni imkon qadar Rossiya nufuzi ostidan chiqarib olish va mintaqaning strategik jihatdan muhim nuqtada joylashganidan foydalanib o‘z manfaatlari yo‘lida ishlatishdan iboratdir.
Abdurahmon Odilov
