Jeenbekov: chet o‘lkadan kredit olmasak iqtisodimiz rivojlanmaydi
Qirg‘iziston moliya vazirligining ma’lumotiga ko‘ra, Qirg‘iziston davlat qarzi 4 milliard 469,22 million dollarga etgan.
Qirg‘iziston iqtisodini rivojlantirish uchun chet davlatlardan qarz olmoqda. Bu haqida prezident Sooranbay Jeenbekov 2 noyabr kuni “Al-Archa” rezedentsiyasida matbuot konferentsiyasida jurnalistlar savollariga javob berayotib aytib o‘tdi. “SPUTNIK”.
Mamlakat boshchisining aytishicha, uch yo‘nalish bo‘ylab qarz olayotgan emish. “Qirg‘iziston – O‘zbekiston – Xitoy temir yo‘li qurilishi uchun Xitoydan kredit olamiz. Bundan tashqari toza suv va irrigatsiya yo‘nalishi uchun kreditlar olinyapti. Shuning uchun qarzlarni vaqtida to‘lab borishimiz kerak” dedi Jeenbekov.
Izoh: Biz avvaldan ta’kidlab kelamiz – buzuq boshqaruv muhiti o‘zgarmaguncha, har qancha etakchi almashmasin, hech qanday foyda yo‘q!
O‘z davrida prezident Askar Akaev ham, Kurmanbek Bakiev ham, Almazbek Atambaev ham shu ma’nodagi bayonotlar ortidan chet davlatlardan qarz olishga yo‘l ochishgan edi. Bu xudbin va populist etakchilarning notovonliklari va xalqaro siyosat olamiga tobe va xoin ekanliklari bois Mamlakat qarzi toboro ko‘payib boryapti. Vaziyat va sharoitlarimiz esa, yaxshi tomonga o‘zgargani yo‘q.
Etakchi guruh vakillari korruptsiya yo‘llari bilan qo‘lga kiritishga ulgurgan mablag‘lar bilan chet elga qochib ketishyapti. Ba’zilari qo‘lga olinib jazoga tortilishgani bilan, mamlakat qarzi ularning zimmasiga tushayotgani yo‘q! Milliardlagan qarzlar xalq gardaniga tushyapti.
Jeenbekov ham, avvalgilarni qoralab yoki jazolagani bilan, o‘zi ham ular ortidan yurishdan o‘zga chorasi yo‘q ekanini bo‘yniga olyapti. Etakchi almashgani bilan boshqaruv mexanizmi, xalqaro siyosat, olamiy va unga tobe bo‘lgan mahalliy boshqaruv sistemasi o‘zgargani yo‘q. Qirg‘iziston boshqaruv sistemasi olamiy boshqaruv sistemasiga tobe ekanligi uni xalqaro qonunlarga rioya qilishga majbur qiladi. Xalqaro qonunlar esa, xalqaro siyosatga ta’siri kuchli bo‘lgan yirik etakchi davlatlar ta’siri ostida bo‘ladi. Shuning uchun Qirg‘iziston hokimiyati mamlakat siyosatini ularning manfaatiga moyilashtirish asosida olib borishga majbur.
Har qanday davlat avvalambor hokimiyat bilan fuqorolar bir Aqidaga (mabdaga) asoslangan bo‘lsa o‘yg‘oq (rivojlangan) davlatga aylanadi. Davlat o‘z og‘ir sanoati (qurol, mashinasozlik, stanoksozlik)ga ega bo‘lsa, uning iqtisodi siyosiy qaramlikdan qutiladi. Chunki engil sanoat, mamlakat infrastruktura tizimi va barcha xizmat ko‘rsatish tarmog‘i mashina, texnika va stanoklarga muxtoj bo‘ladi. Davlat xavfsizligi esa, mamlakat o‘z harbiy texnikasiga ega bo‘lishini talab qiladi.
Lekin Qirg‘izistondagi siyosiy doira vakillari ham, hokimiyat etakchi guruhi ham tubdan o‘zgartirilmas ekan, vaziya o‘zgarmaydi. Ularni siyosiy tafakkurlari yuqoridagi prezidentning tafakkuri bilan bir xil. Ya’ni, Qirg‘izistondagi siyosiy doira, mustamlakachilardan qutilish va mustaqil bo‘lish haqida fikrlashdan juda ham uzoq. Ular “mustamlakachilarni ranjitib bo‘lmaydi, ularga teskari mabdaiy, iqtisodiy yoki siyosiy yo‘nalish mumkin emas”, deb bilishadi. Demak bu siyosiy doira bilan iqtisodiy mustaqillik, rivojlanish haqida fikrlash yoki biror islohotlar kutish mumkin emas!
Prezident bayonoti ham, xalqaro siyosatga tobe bo‘lgan o‘sha siyosiy doiradan kelib chiqqan sayoz fikr bo‘lib, natijasi avvalgilarnikidan boshqa oqibatlarga olib borishi mumkin emas. Bu esa Mamlakat qarzini yanada ko‘paytiradi, korruptsiyani yana avj olishiga sabab bo‘ladi hamda Xitoy bosqinchiligi uchun yanada qulay sharoitlar yaratadi!
Abdurazzoq Mo‘min
