Nahza harakati ilmoniylik bilan Islom oʻrtasida (1)
Hamd Tobib qalamiga mansub
Tunisda 2010 yil 17 dekabrda xalq qoʻzgʻoloni boshlandi va bu voqeaga sakkiz yil boʻldi. Nahza harakati shu yillar orasida bir necha hukumatda ishtirok etdi. 2011-2014 yillar Troyka, yaʼni Jaboliy va Ariz hukumatida uchinchi partiya sifatida, 2014 yil Habib Soyd hukumatida, 2016 yil Yusuf Shohid hukumatida ishtirok etdi. Lekin u siyosiy voqedagi ziddiyat va yolgʻonlarni hamda ahvol yanada yomonlashib borayotganini va u kofir davlatlarning malaylik botqogʻiga tushib qolishi mumkinligini ochiq aytmadi… Nahza harakati odamlarga Tunis hukumatida ishtirok etayotgan yoki parlamentda oʻtirgan barcha partiyalar Islomga aloqasi boʻlmagan va siyosiy Islomga qarshi kurashadigan soʻlchi va ilmoniy partiyalar ekani hamda Tunis muammolari faqat Allohning hukmi orqali yechilishini aytishi lozim edi. Lekin Nahza harakati buning oʻrniga siyosiy kurash poygasiga mahkam yopishib oldi. Harakat masʼullari xorijiy mustamlakachi kuchlarga aloqador ilmoniy partiyalar tomonidan qoʻzgʻatilgan taxt kurashiga kirishi haqida bayonot berishdi. Harakat yetakchisi Roshid Gʻannushiy 2019 yil 12 yanvar, Strategiya va diplomatiya markazida soʻzlagan “Qoʻzgʻolon yoʻnalishi sakkiz yildan soʻng. Fikr va izlanishlar” nomli nutqida shunday bayonot berdi: (Nahza harakati 2019 yil oxiriga belgilangan saylovlarda rasman ishtirok etadi.) Uning taʼkidlashicha shaxsiy nomzodini qoʻyish muhim emas. Nahza harakatining voqesi butunlay ziddiyatli va uning oʻlchovlarida mutanosiblik yoʻq. Harakat Allohning diniga qarshi kurashayotgan, Tunis xalqini aldayotgan va malaylik botqogʻiga tushirishga harakat qilayotgan ilmoniy partiyalar bilan birga hukumatda ishtirok etmoqda. Shunday ekan, umuman Tunis xalqiga va xususan Nahza harakatidagi xolis kishilarga quyidagi haqiqatlarni yetkazamiz:
1 – Tunisda roʻy bergan qoʻzgʻolon aslida yomon siyosiy voqega qarshi qoʻzgʻalish, tang-baxtsiz hayotdan hamda qaramlikdan xalos boʻlishga xolis intilish, shuningdek amaliy hayotda Islom sari yoʻnalish edi. Nahza harakati 2011 yilda oʻtkazilgan taʼsis kengashiga boʻlgan saylovlarda 217ta oʻrindan 89tasini egalladi. Boshqacha aytganda, umumiy saylovchilarning 42 %i yaʼni 1,5 million kishi ovozini oldi. Bu Tunis ahlining Islomga boʻlgan muhabbatining amaliy dalili edi.
2 – Qoʻzgʻolondan sakkiz yil oʻtib, Tunisda mustamlakachilik qurollariga qarshi siyosiy voqe oʻzgarmadi. Balki iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy sohalarning barchasida razillik ortdi… Rasmiy tashkilotlar va mutaxassislar keltirgan raqamlar bunga dalildir. Tunis statistika milliy instituti rektorining aytishicha, ishsizlik 15 %dan ortgan, ayrim hududlarda bundan ham yuqoridir. Ishsizlar soni 640 mingdan koʻproq kishini tashkil qiladi, qashshoq holda yashayotganlar soni 1 million 694 ming kishi atrofida. Holbuki, qishloq xoʻjaligi uchun yaroqli maydonlar ulkan, tabiiy boyliklar, xususan slanets neftь juda koʻpdir… Tunisning qarzi taxminan 76,165 milliard dinor boʻlib, u yalpi ichki mahsulotning 71,45 %ini tashkil qiladi. Shundan 22,523 milliard dinor ichki qarz va 53,840 milliard dinori tashqi qarzdir, bu umumiy qarzning 70,7 %ini tashkil qiladi.
3 – Tunisdagi siyosiy doira na Ummatga va na uning fikrlashiga yaqin. Balki u Ummat dini ahkomlaridan butunlay uzoqdir. Chunki bu doira sobiq rejim qoldiqlaridan hisoblanadi. Agar u Ummatga yaqin boʻlganida qoʻzgʻolondan keyingi birinchi saylovda, yaʼni 2011 yildagi saylovda Ummat xohlagan Islomni tatbiq qilgan boʻlar edi. Chunki bu saylovda Tunis ahlining katta qismi oʻz tasavvurlariga koʻra Nahza harakatida gavdalangan Islomni tanlashgan edi. Shuningdek, bu doira Ummatga yaqin boʻlganida Islomni tatbiq qilish haqida nido qilayotgan xolis Tunis farzandlariga qarshilik qilmagan hamda ularni terrorist va ekstremist deb atamagan boʻlar edi. Bundan tashqari, ularning bir qismini qamoqqa tashlamagan hamda tenglik, ayol erkinligi, geylarga oid qonunlar, mast qiluvchi ichimliklarga ruxsat berish, ochiq-sochiq kiyinish va Allohning dinidan chiqish kabi Islom diniga zid qonunlarni ishlab chiqmagan boʻlar edi.
4 – Nahza harakati aslida voqeni Islom bilan oʻzgartirishni xohlaydi, degan asosga koʻra tashkil boʻlgan edi. Oldin Nahza harakati deganda islomiy jamoat tushunilgan. Chunki u Tunisning sobiq prezidenti Habib Burqiba jamiyatni zamonaviylashtirish uchun amalga oshirgan ishlarga qarshi aks-sado sifatida paydo boʻlgan edi. Oʻshanda Burqiba amalga oshirgan ishlar dinning hamda masjid va daʼvatning rolini bir chetga surib qoʻygan edi. Buning natijasida erkinlik va gʻarbcha turmush tarzini qabul qilish koʻrinishlari keng tus olgan. Lekin islomiylar buni jamiyatning lugʻaviy va diniy oʻzligiga xatar soladigan buzilish deb hisoblashgan edi. Tunisdagi aksar musulmonlar bu ishda Nahza harakatiga ergashgan. Lekin Nahza harakati oʻz tarafdorlarini aldadi, mustamlakachilarga sotildi, uni Islomga zid qonunlarni qabul qilish bilan rozi qildi. Oʻzini soʻl va ilmoniy partiyalar quchogʻiga otdi. U hatto Yevropa, Amerika va ularning malay musulmon hokimlari kurashayotgan terrorga qarshi kurashayotgani haqida aytishdan ham uyalmadi. 2019 yil 27 fevral Tunisda oʻtkazilishi belgilangan terrorga qarshi xalqaro yurishda ishtirok etishini eʼlon qildi. Harakat bunda Tunisliklar bunday xatarga qarshi yakdil ekanliklari hamda oʻz davlatlari, qoʻzgʻoloni va erkinligini himoya qilishga bel bogʻlaganliklarini ifodaladi. U yana oʻz bayonotida tarafdorlari va aʼzolarini ushbu tadbirga qoʻshilishga chaqirdi. Shuningdek, harakat oʻzining oʻninchi konferentsiyasida Islomning tub mohiyati va ildizidan uzoqlashganini eʼlon qilar ekan, shunday dedi: (Nahza harakati kelib chiqishi islomiy va demokratik fuqarolik partiyasidir). Harakat yetakchisi Gʻannushiy ushbu konferentsiyada: (Siyosiy Islom atamasi Tunisda oʻzini oqlamadi) dedi va qoʻshimcha qilib, demokrat musulmonlarni afzal, deb bilishini aytdi. Harakat yana davlatning yangi milliy strukturasiga moslashishi oldida toʻsiq boʻlayotgan ayrim muammolar qarshisida Islomning tub mohiyati va oʻzgarmas ahkomlaridan uzoqlashdi va chekindi. Fuqarolik davlati, siyosiy plyuralizm, fuqarolik huquqlari, erkinlik, ayollar, shariat tatbiqi, islomiy davlat, zoʻravonlik, dinning davlat bilan aloqasi kabi masalalar shular jumlasidan edi… Hatto harakatning ayrim tarafdorlari: harakat ramzlari haqida Gʻannushiy va Abdulfattoh Moro aytayotgan gaplar va ular qilayotgan ishlarning Islomga qanday aloqasi bor, deb soʻrashadigan boʻldi. Aksar Tunisliklar: Bugun Tunis yoʻliqayotgan nozik masalalarda Nahza harakati bilan Tunis nidosi kabi boshqa ilmoniy partiya oʻrtasida qanday farq bor, deb soʻrashadigan boʻldi.
5 – Tunis ahlining hukumatda ishtirok etayotgan barcha partiyalarga nisbatan gʻazabi ortdi. Shuning uchun ular zulm, qashshoqlik, siyosiy malaylik va odamlar boyliklarining oʻgʻirlanishiga hamda ularni oʻzlarining ustiga majbur tiklab qoʻyilgan siyosiy doiradan iborat oʻgʻri hokimlar yoʻlida qul qilinayotganiga qarshi qoʻzgʻolon qilishga ochiq chaqiradigan boʻldi. Odamlar Umum Tunis mehnat ittifoqi tomonidan 2019 yil 19 yanvarda oʻtkazilgan va butun yurtni falaj holga olib kelgan ish tashlashga qoʻshilishlari bunga yorqin dalildir. Bu borada namoyishlar aksar mintaqalarda hamon davom etmoqda. Kelajakda bundan ham kengroq ish tashlashlar boʻlishi kutilmoqda.
Biz Tunis boshiga tushgan ushbu achchiq voqe, mashaqqat, qashshoqlik, siyosiy tubanlik, Islomning tub mohiyatidan chekinish, Ummatning ildizlari va nurli tarixidan uzoqlashish, Gʻarbning sassiq demokratiya va ilmoniyligiga esa, yaqinlashish kabi haqiqatlar qarshisida turar ekanmiz, quyidagi haqiqatlarni eslatib oʻtishni joiz deb topdik va ularni kelgusi halqada bayon qilamiz…
Roya gazetasi saytidan olindi
