IES bo‘yicha yana savollar paydo bo‘ldi…
25-yanvar kuni Bishkekning ayrim kichik tumanlarida issiqlik va issiq suv berilmay qoldi. Sababi, 26-yanvar kechqurun “Elektr stansiyalari” matbuot xizmatining xabar qilishicha, Bishkek issiqlik markazining suv quvurlarida nosozliklar aniqlangan. Rasmiy ma’lumotga ko‘ra, quvurlarning buzilishiga IESni modernizatsiyalar ishlarida yo‘l qo‘yilgan kamchiliklar sabab bo‘lgan.
Ma’lumki, Bishkek IESni modernizatsiyalash ishi 2014-2017 yillar oralig‘ida Xitoyning TVEA kompaniyasi tarafidan amalga oshirilgan. U Xitoyning “Eksimbank”i tomonidan ajratilgan 386 million dollarlik foizli kredit bilan moliyalashtirilgan. Kredit 2033-yilga qadar 480 million dollar qilib qaytarilishi kerak.
2018-yilning 26-yanvarida ham IESda avariya sodir bo‘lib, uning oqibatlari barchamizning yodimizda. Biroq, “avariya” ishi korrupsiyaga qarshi kurashga aylantirildi va hatto, ichki siyosiy kurashda qurol qilib olinib, uning ortidagi o‘ta muhim ishlar e’tibordan chetda qoldirildi. Biz ko‘tarmoqchi bo‘lgan mavzu poraxo‘rlik haqida bo‘lmagani sababli, asosiy gapga o‘tamiz.
IES modernizatsiyasi bo‘yicha tekshiruv olib borilganda Xitoy kompaniyasi sotib olingan buyumlarni o‘ta qimmat ko‘rsatgani aniqlangan (misol uchun: bir dona ombir 600$). Biroq, bizning mamlakat kompaniyaning mablag‘ni qanday ishlatganiga kirisha olmaydi. Chunki, shartnoma shunday tuzilgan. Shunda 250 mln. dollarlik ish 386 mln. bo‘lib qolgani ma’lum bo‘ldi. Tabiiyki, shu o‘rinda savol tug‘iladi: Nima uchun biz qarz bo‘lib qolayotgan mablag‘ni xitoy kompaniyasi o‘zi bilganicha ishlatishi kerak? Ular xohlaganday sarflagan pullarni nima uchun biz to‘lashimiz kerak?
O‘sha vaqtda ayrim deputatlar modernizatsiya bo‘yicha kelishuv Jogorku Keneshdan smeta (byudjet kirim-chiqimlarining taxminiy hisobi) olmay turib va texnik-iqtisodiy asosi yo‘q bo‘la turib tasdiqlanib ketganini aytib chiqishgan. Bunga prezident qo‘l qo‘ygan. Ayrim deputatlar bo‘lsa, shartnoma ko‘rib chiqilishi oldidan TVEA kompaniyasi 30 deputatni Xitoyga olib borib “o‘ynatib kelganini” ham aytishgan. Shunday savol tug‘iladi: Nima uchun bunday shubhali shartnomalarni tuzgan odamlar tufayli to‘plangan qarzlar bizning bo‘ynimizga tushishi kerak?
Bulardan tashqari, Xitoy kompaniyasi qilib ketgan sifatsiz ishlarning kasofati ham bizning zimmamizga tushib, ta’mirlash uchun yana qayta mablag‘ sarflayapmiz.
Shu sababli, bunday shubhali shartnomalar va ularning bajarilishi oqibatida bo‘ynimizga ilingan qarzlarni xalq to‘lamasligi kerak.
– Rosululloh sollallohu alayhi va sallam deganlar:
«لاَ ضَرَرَ وَلاَ ضِرَارَ»
“Zarar ko‘rish ham, zarar yetkazish ham yo‘q”. (Ibn Moja va Ahmad rivoyatlari).
Shuningdek, foizli kreditlarning foizlarini ham to‘lamasligi kerak.
Alloh Taolo aytadi:
وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا
“Alloh savdoni halol va riboni harom qildi” [2:275]
Abdun-Nasr
