بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
Savolga javob
Rossiya va AQShning Suriyadagi harakatlari
Savol:
Biz bilamizki, Rossiya Suriyaga AQSh bilan kelishib yoki uning buyrugʻi bilan, Bashar rejimini himoya qilish va muxolafat bilan siyosiy yechimga erishishga zamin yaratish uchun kirgan. Biroq, Rossiya Ostona va Sochi konferentsiyasida hamda boshqa konferentsiyalarda rejim bilan muxolafatni uchrashtirishga urinayotgan bir paytda Amerika uning bu urinishlariga deyarli toʻsiq qoʻyayotgani kuzatilmoqda. Amerika bu konferentsiyalarda qatnashsa ham, masalan xuddi Iordaniya kabi kuzatuvchi sifatida qatnashmoqda. Buni qanday izohlash mumkin, tashakkur?
Javob:
Bu ikki soʻz bilan izohlanadi: AQShning takabburligi va Rossiyaning ovsarligi.
Buni quyidagicha bayon qilamiz:
Toʻgʻri, Rossiya Suriyaga Amerikaning roziligi yoki uning buyrugʻi bilan va uning manfaati uchun kirdi. Biz bu masalani 2015 yil 11 oktyabrda chiqarilgan varaqada quyidagicha izohlagan edik: (… Bu Amerika uchun ulkan falokat edi. Chunki, Amerika oʻzini qoʻzgʻolonchilar bilan birga qilib koʻrsatardi, shuning uchun ularga qarshi ochiq-oshkor jang qilish Amerika uchun qiyin edi. Qoʻzgʻolonchilar rejimga zarar yetkazishdi, Amerika yangi malayi esa hali pishib-etilgani yoʻq edi. Shuning uchun mana shu iflos, olovli oʻyin olib boriladigan boʻldi. Bu vazifani Rossiya bajaradigan boʻldi. Chunki Rossiyaning roli rejimni ochiq-oshkor qoʻllab-quvvatlash va qoʻzgʻolonchilarga ochiq-oshkor qarshi turishdir. Rossiya nazdida qoʻzgʻolonchilarga qarshi urush qilishni oqlovchi omil bor. Shuning uchun rejim Amerikaning buyrugʻi bilan Rossiyani chaqirishga tayyor turdi va shunday ham boʻldi. Rossiya Amerikaga xizmat qilish uchun Suriyada mana shu yovuz, iflos rolni oʻynashga rozi boʻldi!). Bu masalani 2015 yil 18 noyabrdagi “Suriya maydonidagi oxirgi voqealar” nomli savolga javobimizda yanada kengroq bayon qilgan edik: (… a) Rossiyaning 2015 yil 30 sentyabrda Suriyaga bosqinchilik qilishidan oldin Obama va Putin 2015 yil 29 sentyabrda uchrashishdi va bu uchrashuv 90 minut davom etdi. Uchrashuvning birinchi qismida Ukraina muammosi muhokama qilingan boʻlsa, qolgan qismida ikkala prezident butun eʼtiborni Suriyadagi vaziyatga qaratishdi. Bu uchrashuv natijalari tezda koʻrindi. “2015 yil 30 sentyabrda rus dumasi Putinning Suriyada rus harbiy havo kuchlarini qoʻllash haqidagi talabini bir ovozdan maʼqulladi. (Rusiyal Yavm 2015 yil 30 sentyabr)”.
b) Hatto Rossiyaning Suriyada koʻpgina pozitsiyalarga zarba berishi ham Amerika bilan boʻlgan kelishuv asosida boʻldi. Chunki Si-En-En 2015 yil 4 oktyabrda quyidagi xabarni tarqatdi: “Rus armiyasi bosh shtabi harbiy masʼuli general Andrey Kartapolov 2015 yil 3 oktyabr shanba oqshomida “Suriyada rus harbiy havo kuchlari tomonidan nishonga olingan mintaqalarning terrorchilar boshpana topgan mintaqalar ekanligi haqida oldinroq Amerika harbiy qoʻmondonligi tomonidan Moskvaga maʼlum qilingan edi” deb bildirdi. Ruslarning TASS agentligiga koʻra bu masʼul “AQSh oʻzaro bogʻlanishlar orqali bizni bu mintaqalarda terrorchilardan boshqa hech kim yoʻqligi haqida ogohlantirgan edi” deb ham bildirdi).
Shunday qilib, rejimni qoʻllab-quvvatlashi va Amerika yechimiga zamin yaratishi uchun Amerika Rossiyani Suriyaga kiritdi, Suriyadagi ishlarga hukmronlik qiluvchi davlat sifatida yechim tuzishi uchun kiritmadi. Biroq Rossiya u yerda vahshiy amaliyotlar sodir etib, rejimni agʻdarilishdan saqlab qolganidan soʻng, ovsarligidan – men Suriyada siyosiy yechimni idora etishim mumkin, deb oʻyladi. Biroq shuni koʻra bilmayaptiki, Amerika unga qarshi chiqishi aniq, faqat Suriyada Amerika talab qilganidek vahshiylik rolini bajarib, rejimni agʻdarilishdan himoya qilib bersagina Rossiyani maʼqullashi mumkin, xolos.
Rossiya oʻzining mana shunday nopok xulosasiga binoan, Ostona va Sochi anjumanlarini uyushtirib, jangchi guruhlarni chaqirdi va loyihalar taklif qildi… AQShni ham unda ishtirok etishi va oʻzi bilan faol rolь bajarishi uchun chaqirdi: “Shanba kuni Peskov – soʻnggi vaqtlarda Suriya kelishuviga oid ishlarda ijobiy siljishlar boʻldi, “Biroq buning uchun hamkorlikda saʼy-harakat qilib, bu saʼy-harakatni yangi konstruktiv darajaga koʻtarishimiz kerak, bularning barchasi Rossiya bilan AQSh oʻrtasida u yoki bu shaklda oʻzaro hamkorlik amaliyoti boʻlmogʻini talab qilmoqda”, dedi (“Orient News” 2017 yil 4 noyabr). Rossiya Vьetnamda 2017 yil 10 noyabrda APEC sammitida ham Putin-Tramp oʻrtasida uchrashuv boʻlishidan umid qilgan edi. Ikki davlat prezidentlari oʻrtasida uchrashuv boʻlishini bir necha bor ochiq talab ham qildi. Hatto Rossiyaning sammit chogʻida ham talab qilishda davom etganligi, ikki tomonlama munosabat, xususan, Suriya masalasidagi kelishuv Rossiya uchun ne qadar muhim ekaniga dalolat qiladi. Biroq Amerika uning talablariga javob qilmadi, faqat ikki davlat rahbarlarining qoʻshma bayonotlari chiqarilishiga rozi boʻldi, xolos. Goʻyo uchrashuv boʻlib oʻtgandek, holbuki, buni uchrashuv, deb boʻlmaydi, balki ikki tomonning ekspertlari tayyorlagan bayonot chiqdi va ikki davlat rahbarlari oʻrtasida qoʻl siqish boʻldi, xolos. Buni Rossiya Amerikani chaqiraverib-chaqiraverib xor boʻldi, deyish mumkin.
Bir vaqtning oʻzida, Rossiya Amerikasiz oʻzini bundan ojizligini anglamoqda, shu bois rozi boʻlar degan umidda uni chaqirgani-chaqirgan. Masalan, hozirgina aytganimizdek, Putin-Tramp oʻrtasida uchrashuv oʻtkazishni Amerikadan iltimos qilaverib xor ahvolga tushdi.
Gap shundaki, Rossiya Suriyadagi yechimni shoshiltiryapti. Darhaqiqat, Rossiya rahbari Putin jinoyatkor Basharni 2017 yil 20 noyabrda Sochida uchrashuv oʻtkazishga daʼvat qildi. Soʻng ertasiga Tramp bilan telefon orqali bogʻlanib, uni Bashar bilan oʻtkazilgan soʻzlashuvlardan boxabar qildi: “Rossiya prezidenti Vladimir Putin 2017 yil 21 noyabrda amerikalik hamkasbi Donalьd Tramp bilan telefon orqali suhbatlashdi. Suhbatda asosiy diqqat-eʼtibor Suriyadagi boʻhron va Bashar Asad bilan uchrashuvlari natijasiga qaratildi”. (Rusiyal Yavm 2017 yil 21 noyabr).
Shunday qilib, Rossiya Suriya boʻhronini tezroq hal etishni juda-juda istayapti va oʻzini ayni boʻhronni hal etishda Amerika bilan hamkorlik qiluvchi yirik davlat, deya har doimgidek xomxayolga boryapti. Shuning uchun biz Rossiyaga siyosiy yechim gʻoyat zarur boʻlgani bois, bu davlatni unga erishishga toqatsizlik bilan urinayotganini, chunki bu uning koʻrayotgan ziyonini, xususan, harbiy hamkorligi sababli yuzaga kelgan iqtisodiy ziyonlarini toʻxtatib qoluvchi eng oson qutilish hisoblanishiga guvoh boʻlyapmiz. Mana shu sabablar tufayli Rossiya oʻzini Suriyadagi yechimga yetakchilik qilayotgandek his etib, unga Basharni chaqiryapti, keyin Erdogan va Ruhoniyni chaqiryapti, keyin boʻhronni hal etish uchun “Suriya xalqining hamma toifalari vakillari”, deyilayotgan kimsalarni chaqirishni rejalashtiryapti. U tezroq yechim pishib yetilishi uchun AQShning oʻziga sherik qilishini umid qilyapti: “Rossiya qurolli kuchlari bosh shtabi qoʻmondoni Valeriy Gerasimov Suriyadagi rus harbiy kuchlari hajmini “salmoqli miqdorda” ozaytirish kutilayotganini bu joriy yil oxiridan boshlanishini maʼlum qildi”. (“Euronews” 2017 yil 23 noyabr). Biroq shunga qaramay, Amerika Rossiya talablarini qabul qilishni paysalga solib kelyapti.
AQShning Suriya xususida Rossiya bilan olib borayotgan oʻyini mana shu. Yaʼni Amerika istagi Rossiyaning oʻzini botqoqda qoldirish, talablarini eʼtiborsiz qoʻyish, u bilan kelishmaslik, faqat ozroq miqdorda yoki tobelari orqali kelishishdir. Bunday ayon boʻladiki, Rossiyaning Suriyada siyosiy yechimga yetakchilik qilishga boʻlayotgan barcha urinishlari omadsizlikka mahkum va bu Amerikaning ayanchli botqoqqa botgani sabablidir. Amerika uchun muhimi, Rossiya Amerikaning hukmronlik qurollaridan biri boʻlishda davom etsin, undan Amerika Suriya qoʻzgʻoloniga va islomiy holatga qarshi foydalansin… Rossiya shuncha Moskva va Sochida konferentsiyalar va uchrashuvlar uyushtirmasin, farqsiz, Suriya boʻhronini hal etishda unga hech qanday yetakchilik roli berilmaydi.
Rossiyaning Amerika bilan birga tutgan yoʻli aniq boʻlguniga qadar Suriya masalasida yechim boʻlishi uchun Rossiya koʻtarib chiqqan tashabbuslar kuchsiz boʻlib qolaveradi. U Amerika bilan hamkorlik qilishga intizor boʻlib turaveradi. Suriyadagi siyosiy yechim pishib yetilganda esa, Amerikaning yolgʻiz oʻzi BMT yoki tobe davlatlar orqali ayni yechimni zoʻrlab oʻtkazishda peshqadamlik qilishi kutiladi.
Rossiya bilan Amerikaning Suriyadagi xatti-harakatlaridan mana shu narsa koʻrinyapti. Allohning izni ila, bu harakatni barbod etish mumkindir, agar qurolli guruhlar yoʻllarini toʻgʻrilab olib, AQShning regional malaylari bilan, xususan, Turkiya va Saudiya bilan boʻlgan aloqalarini uzsalar, keyin rejim qarshisida xolislik va rostgoʻylik bilan turib, Ummat ortidagi xolis zotlar bilan mustahkam aloqa bogʻlasalar, Allohning arqonini mahkam tutsalar… ana shunda Suriya AQSh bilan Rossiya uchun umidlar puchga chiqqan va paylariga bolta urilib soʻng hech narsaga qaramay ortlariga qochib qoladigan omadsizlik oʻchogʻiga aylanib qolajak, insha Alloh. Bu Allohga hargiz mushkul emas.
21 robiul-avval 1439h
9 dekabr 2017m
