AQSh politsiyasi tomonidan qora tanli kishining otib oʻldirilganiga qarshi namoyishlar
Amerikaning Shimoliy Karolina shtati Sharlott shahri namoyishchilarning “qani adolat, qani tinchlik”, deya hayqirishlari ortidan komendantlik soatiga guvoh boʻlmoqda. Bu norozilik namoyishlari 2016 yil 20 sentyabrda boshlandi. Oʻshanda Keyt Lamont Skott oʻgʻillaridan birining maktabdan chiqishini kutib, mashinasini Sharlott shahrining bir tinch kvartaliga toʻxtatadi. Baxtiga qarshi, hech qancha vaqt oʻmay, Skottga aloqasi boʻlmagan boshqa bir shaxsni hibsga olish uchun order bilan politsiya keladi. 43 yoshli Skottning vaziyati yomonlashmagan boʻlardi, agar u qora tanli kishi boʻlmaganida. Chunki bu yurtda taʼlim olish, sogʻliqni saqlash, ishga joylashish… lar inson rangiga qarab belgilanadi. Bu yurtda koʻpchilikka nisbatan, politsiyaga roʻpara kelganda tanining qora yo oqligi uning halok boʻlishi yo tirik qolishi uchun muhim omil sanaladi. Shu bois Skottga nisbatan ham halok boʻlish nasib qildi hamda xotinini beva, yetti farzandini yetim qilib tashlab ketishiga toʻgʻri keldi.
Skottning dahshatda qolgan xotini hodisani qoʻl telefoni orqali videoga tushira boshladi: erini oʻrab olgan bir necha politsiya mashinalari, mashinalar ortidan qurol koʻtarib turgan politsiya zobitlari, eriga uyat gaplar bilan qichqirib, unda toʻpponcha boʻlmaganiga qaramay, toʻpponchasini tashlashga buyruq berishlarini videoga tushiradi… Ilgari hech qanday jinoyatga aralashmagan Skott atrofini oʻrab olgan bunday dahshatdan gangib nima qilishni bilmay qoladi, lekin politsiya buyrugʻiga boʻysunib, mashinasidan tushadi, ana shunda politsiyachilardan biri unga qarata oʻq uzadi… U oʻzining mashinasi oldiga yiqilib hayotdan koʻz yumadi, politsiya xotiniga eri oldiga borishiga yoʻl qoʻymaydi. Vaholanki, u ham qora tanli ayol boʻlgani bois, mabodo politsiyachilarga itoat qilmasa, uni ham eri singari osongina otib tashlashlari mumkin edi… erining jon taslim qilayotgan soʻngi lahzasida oldida boʻlishni istadi… U paytda politsiya eri jasadini tintuv qila boshladi… ayol bu holni kuzatib, videoga tushirishdan boshqa hech narsa qilolmadi…
Bu hodisa ortidan norozilik namoyishlari boshlanib ketdi, darhol politsiya kuchlari yordamga chaqirilib, shaharda komendantlik soati oʻrnatildi. Shahardagi qora tanli aholi guvohi boʻlgan manzara, xuddi AQShning dunyodagi boshqa bir necha shaharlarda oʻrnatgan jangovar bosqinchiligi manzarasi bilan bir xil boʻldi. Armiya qurshovi boshlangan ikkinchi tunda “CNN” kanaliga namoyishchilardan biri bunday dedi: “Irqiy sabab urishish, tenglik sabab urishish bizda tez uchrayapti, koʻp odamlar shunga roʻpara kelyapti, bu juda ogʻir holat, hamma holat ogʻir, biz hayotimizni bemalol davom ettirolmay qoldik”. U ayni qora tanli kishining oʻldirilishi hodisasidan tashqari, amerikalik qora tanlilar boshdan kechirayotgan tengsizlikdan toʻyib ketganini bildirdi. Undan “CNN” kanali ish topishga oid koʻrilayotgan zararlar haqida soʻragan edi, “ishlar bizdan butunlay uzoqqa qurilgan”, dedi. Keyin soʻzini davom ettirdi: “Nima uchun hammangiz bizga oshirib yuboryapsiz, hammalaringiz boy-badavlatsiz, daydi yurganlar soni qanchaga yetganini tasavvur qilib boʻlmaydi, birortangiz bu holga eʼtibor bermaysiz, ammo singan bir parcha derazangizga eʼtibor berasiz, toʻgʻri-da, nahotki, bir parcha derazachalik ahamiyatim yoʻq boʻlsa? Ha, Yoʻq! Anavi rahbarlar, siyosatchilar, hukumat, politsiya… shular muhim. Bularning hammasini oʻzgartirish kerak, bu kechagi hodisa mana shularga misol boʻladi”.
Darhaqiqat, AQSh diskriminatsiya qilish va ekspluatatsiya qilishga bino boʻlgan. Bir paytlar qizil tanli indeytslar va Skott singari qora tanlilar qatli om qilinganlar. Ular, quldorlik bekor qilingandan soʻng, oq tanli amerikaliklar qoʻlida xorlik va zulm ostida ishlatilgan qora tanlilarning avlodlari hisoblanadi. Bu bobolari tenglik uchun uzoq asr kurashishlariga toʻgʻri kelgan. 1960 yildan beri millatchilikka oid qonunlarga oʻzgartish kiritilishiga qaramay hamda soʻnggi prezident qora tanli boʻlishiga qaramay, qora tanli amerikaliklarning 99 %iga nisbatan bunday insoniy va iqtisodiy vaziyat oʻzgargani yoʻq.
Skott hodisasi kabi hodisalar koʻp marotaba yuz beradi. Bunga oʻxshash qotilliklar video orqali koʻp marta hujjatlashtiriladi. Masalan, Skott hodisasidan atigi bir necha kun avval 40 yoshli Terrens Kratcher Tulsa shahri politsiyachi tomonidan oʻq otar qurol bilan oʻtib oʻldirildi. Oʻshanda politsiya yoʻldan chetga chiqib ketgan bir mashina toʻgʻrisida maʼlumot oladi. Politsiyachi mashinasidagi videokamerada Kratcherning oʻziga qarata oʻq uzilmasidan oldin qoʻllari koʻtarilgan holda oʻzining mashinasi tomon yurayotgani yaqqol aks etgan. 28 iyulda politsiya kameralarida 18 yoshli Pol Aunilning koʻkragiga otilgan oʻqdan qon ketib yotgani, politsiyachilar uni shu ahvolida oyoqlari bilan ezib, qoʻllarini orqasiga qayrib, kishan urishayotgani eks etgan!
Shu yilda shu paytga qadar 708 shaxsga oʻq otilgan va politsiya qoʻlida halok boʻlishgan. 24.4 % shaxs qora tanli qurbonlar boʻlgan. Politsiyaning odatda oq tanlilarga nisbatan qora tanlilarga koʻproq oʻq uzayotgani toʻgʻrisida shikoyatlar boʻladi, ammo bunga qora tanlilar orasida jinoyat sodir etish koʻproq uchrashi sabab qilib keltiriladi. Politsiya boʻlimi bu iddioni hujjatlashtirish niyatida Skott yonida goʻyo toʻpponcha boʻlganini aks etuvchi video ham tarqatdi. Ammo bu videodan ancha ilgari xuddi oʻsha yerda Skottda toʻpponcha boʻlmagani aks etgan video tarqalib boʻlgandi. Politsiya boʻlimining yolgʻonlari va oʻldirilgan amerikalik qora tanlilar yoniga toʻpponcha tashlab qoʻyishlari xuddi Falastindagi hodisalarning davomi boʻlmoqda. Yahudiy askarlari u yerda begunoh falastinliklarni oʻldirib, oʻz jinoyatlarini dastaklash uchun jasadlar yonlariga pichoq tashlab qoʻyish orqali AQSh politsiyasi bilan jinoyatda poyga oʻynashmoqda. Skott oilasi va sharlottlik boshqa qora tanlilar mahalliy politsiya boʻlimidan, Falastin ahli esa yahudiylar askarlaridan adolatga erishishlari amri mahol, albatta.
Abdulloh Rubin qalamiga mansub
