2013 yilning noyabr oyida Ukraina prezidenti Viktor Yanukovich Rossiya qarz sifatida ajratgan 15 milliard dollar evaziga Yevropa Ittifoqiga yaqinlashishdan voz kechganidan so’ng boshlanib ketgan Kievdagi noroziliklar avj olib borib, qurolli to’qnashuvlarga aylandi. Natijada yuzga yaqin namoyishchilar qurbon bo’ldi. Vaziyatni o’z izmiga solishni uddasidan chiqa olmay qolganidan so’ng Ukraina prezidenti Viktor Yanukovich o’z hokimiyatini tashlab qochib ketishga majbur bo’ldi.
Buning ortidan Ukraina Markaziy saylov komissiyasi 25 fevral kuni prezidentlik saylovoldi kampaniyasi boshlanganini va nomzodlarni ro’yxatga olish 4 aprel kuniga qadar davom etishini e’lon qildi.
Nafaqat Ukrainani balki sobiq Sho’rolar davlatining mustamlakasi bo’lgan barcha respublikalarni o’zining ekinzori sifatida ko’ruvchi Rossiya Ukraina uchun G’arb davlatlari bilan olib borgan kurashida mag’lubiyatga uchrashi sababli hamda Ukraina o’z qo’l ostidan chiqib ketishiga yo’l qo’ymaslik maqsadida Rossiya yana o’zining eski uslubi, buzg’unchilik, millatlararo va mintaqalararo nizo qo’zg’ashga harakat qila boshladi.
Rossiya uchun o’zining bunday jirkanch ishini amalga oshirish uchun eng maqbul mintaqa, asosan rossiyaparastlar nufuzi ustun, ahlosining aksari ham rusiyzabon bo’lgan Qrim avtonom respublikasi edi.
Chorashanba kuni Simferopoldagi Qrim parlamenti binosi oldida o’tgan mitingda g’arbparast va rossiyaparast namoyishchilar o’rtasida sodir etilgan to’qnashuv paytida kamida 30 kishi jarohatlanib, ikki kishi qurbon bo’ldi. Payshanba kuni avtomat va pulemyotlar bilan qurollanib, hukumat binolarini egallab olgan guruh binolar tomlariga Rossiya bayrog’ini tikdi.
Parlament tomonidan vaqtinchalik Ukraina prezidenti vazifasini bajaruvchi etib tayinlangan Oliy Rada spikeri Aleksandar Turchinov payshanba kuni parlamentda qilgan chiqishida, “Men Rossiyaning Qora dengiz floti vakillariga murojaat qilaman – kelishuvda nazarda tutilgan hududdan boshqa erda har qanday harakatlanishni, ayniqsa qurol bilan, biz harbiy tajavvuz deb hisoblaymiz”, – dedi.
Ukraina Ichki ishlar vaziri vazifasini bajaruvchi Arsen Avakov o’zining Facebook dagi sahifasi orqali, “Ichki ishlar qo’shinlari va militsiyaning barcha tarkibi trevoga bo’yicha oyoqqa turgizildi”, – deb xabar qildi.
Manbaalar keyinchalik, Qrim hokimiyati va parlament binolarini “Qrimning rusiyzabon aholisining o’zini o’zi mudofaa qilish vakillari tomonidan egallab olingani”ni xabar qilishdi. Hukumat vakillarining binoni bosib olganlar bilan olib borgan muzokaralari hech qanday natija bermadi.
Keyinchalik paydo bo’lgan xabarlarda, Simferopol yaqinida joylashgan Rossiya harbiy bazasi oldida ettita BTR turgani ma’lum qilindi.
Qrim tatar majlisining boshlig’i Refat Chubarovning xabar qilishicha, Simferopolning turli hududlarida umumiy hisobda ellikka yaqin BTRlar borligi payqalgan. Uning xabariga ko’ra, ular Simferopol markazi tomon harakatlanishgan.
Sobiq kommunistlarning merosxo’ri bo’lgan Rossiya huddi o’z ajdodlari singari biror bir davlatni mustamlaka qilmoqchi bo’lsa yoki mustamlakasi o’z nufuzi ostidan chiqib ketishiga yo’l qo’ymaslikka harakat qiladigan bo’lsa, yuqorida aytganimizdek o’zining jirkanch uslublarini ishga soladi.
Kommunistlar avval boshida ham O’rta Osiyoga kirib kelishlarida inqilob va buzg’unchiliklar, xalqni kambag’al va boyga ajratib o’rtalariga nifoq va adovat solishlik, bir Ummat vakillarini o’zbek, qirg’iz, tojik millatlariga bo’lib, o’rtalariga sun’iy chegaralar tortish orqali bosib olishgan edi.
Keyinchalik, o’tgan asrning saksoninchi yillar oxriga kelib o’z paymonalar to’la boshlaganini bilgach, bu respublikalar mustaqil bo’lib ajrab ketishlariga va birlashishlariga yo’l qo’ymaslik uchun 1989 yili O’zbekistonda o’zbeklarni mesxeti turklarga qarshi, 1990 yili Qirg’izistonda qirg’izlarni o’zbeklarga qarshi gij-gijlab, birodarkushlik olovini yoqishgan edi. Bugungi kunda esa Rossiya o’zining “sinovdan o’tgan uslubini” Ukrainada ham amalga oshirmoqda.
Agar Rossiya Ukrainadan to’liq ayriladigan bo’lsa buning uchun asosiy “balogardon” O’rta Osiyo respublikalari bo’ladi va bu respublikalarni o’z ta’sir doirasida ushlab qolish uchun bor imkoniyati va kuch-qudratini ishga soladi.
Abdurahmon Odilov
27 fevral 2014 yil
