Hizb ut-Tahrir amiri olim, shayx Ato ibn Xalil Abu Roshtaning Feysbuk sahifasidagi ziyoratchilarning bergan savollariga javoblaridan
Ahla Archning gunohdan chinakam tavba qilish haqidagi savoliga javob
Savol:
Assalamu alaykum… Alloh sizga madadkor bo’lsin va ishlaringizga tavfiq bersin!
Men sizga o’zim uchun juda noaniq bo’lgan bir savolni bermoqchiman: kishi gunohdan tavba qilsa va o’sha gunohni yana qilsa, unga avvalgi gunohi ham qayta yoziladimi? Chunki xolis qilingan tavba hech qachon gunohga qayta olib bormaydi, deb kelgan. Alloh Taoloning:
«Ey mo’minlar Allohga xolis tavba qiling» [Tahrim 8]
degan kalomida gunoh qilib, uni hech qachon qayta qilmagan kishi aytilgan, deyishadi.
Ikkinchi savolim: bir kimsa bir kuni kofir bo’lib qolsa, so’ng Islomga qaytsa, uning hamma yaxshi amallari o’chib ketib, yomon amallari qoladimi? Chunki shunday kelganki, Rosululloh A aytdilar: «Bir kishi Alloh falonchining gunohini kechirmaydi, dedi. Shunda Alloh: Bu gap xato, u amalga yuzlansin, deya anbiyolardan biriga vahiy qildi». Ulamolar «amalga yuzlansin»ning ma’nosi – uning amali habata bo’ldi, endi boshqatdan amal qilsin, degan ma’noni anglatadi, deganlar. Chunki «Biringizning namoz o’qiyotib tahorati sinsa, yuzlansin», ya’ni namozga yuzlanib, uni qaytadan o’qisin, deb kelgan. Bu mavzu men uchun juda qo’rqinchli. Men bir kufr sodir etib qo’ydim, keyin tavba qildim, endi, yaxshi amallarim o’chib, umrim bo’yi sodir etgan yomon amallarim o’chmay qolaveradimi?! Shuni eslatmoqchimanki, bir do’stim Hizb ut-Tahrirga hujum qildi va men unga aytgan gapimdagi so’zlarni mahkam ushlab oldi, men unga: Allohga qasamki, qiyomat kuni bu gaping uchun hisob-kitob qilinasan, degandim.
Alloh sizni hifzu himoyasida asrasin.
Javob: Va alaykum assalom va rohmatullohi va barokatuh!
1 – Gunohdan xolis tavba qilishning to’rt sharti bor: shu gunohdan butunlay sug’urilib chiqmoq, uni qilib qo’yganiga pushaymon bo’lmoq, qaytib takrorlamaslikka qat’iy qaror qilmoq – agar bu gunoh inson haqqi bilan bog’liq bo’lsa, o’sha insonga haqqini qaytarib berish yoki uning kechirimiga erishish lozim – shularning barchasida Alloh Subhanahuga sodiq bo’lmoq. Alloh oshkorayu yashirin narsani biluvchidir.
Darhaqiqat, Alloh Subhanahu va Taolo mo’minlarga gunohlari kechirilishi uchun xolis tavba qilishga buyurdi, Alloh Jalla va Alo aytadi:
«Ey mo’minlar Allohga xolis tavba qiling, shoyad Robbingiz gunohlaringizni kechirib, sizni ostidan anhorlar oquvchi jannatlarga kiritsa» [Tahrim 8]
Kim mazkur shartlar bilan rost va xolis tavba qilsa – Allohning izni ila – uning gunohi avf etiladi. Ibn Moja Abu Ubayda ibn Abdullohdan, u otasidan rivoyat qiladi: Rosululloh A bunday marhamat qildilar:
«التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ، كَمَنْ لاَ ذَنْبَ لَهُ«
«Gunohdan tavba qilgan kishi, misoli gunohi yo’q kishidir».
Ammo xolis tavba shaxs hech qachon gunohga qaytmagan tavba ekani haqida Rosululloh Adan rivoyat qilingan hadisga kelsak, u zaif hadis.
Imom Ahmad «Musnad»ida rivoyat qiladi: Bizga Hajariy xabar berdi, u Abu Ahvasdan, u Abdullohdan rivoyat qildi, Rosululloh A bunday dedilar:
»التَّوْبَةُ مِنَ الذَّنْبِ: أَنْ يَتُوبَ مِنْهُ، ثُمَّ لَا يَعُودَ فِيهِ «
«Gunohdan tavba: uning uchun tavba qilib, so’ng unga qaytmaslikdir».
Bu hadisning marfu (Rosul Aga nisbat berilgan) sanadi zaifdir, sahihi u mavqufdir (ya’ni sahobaning so’zidir). Shuning uchun xolis tavba – kishining gunohga aslo qaytmaslikka sodiq va xolis qaror qilishiga aytiladi, agar qaytsa, yana qat’iy qaror bilan sodiqlik bilan, istig’for aytib tavba qilsin… U gunohda mahkam turib olmasin va mening tavbam qabul qilinmaydi demasin. Balki –takror aytaman – sodiqlik va ixlos bilan yangidan tavba qilib, istig’for aytsin, zero, Alloh ko’zlar xiyonatini ham, dillar yashirgan narsani ham biladi… Alloh Subhanahu aytadi:
«Ular shunday zotlarki, qachon biron-bir fahsh ish qilib qo’ysalar yoki o’zlariga zulm qilsalar, darhol Allohni eslab, gunohlarini mag’firat qilishini so’raydilar, gunohni yolg’iz Allohgina mag’firat qiladi, ular bila turib, qilgan gunohlarida davom etmaydigan kishilardir» [Oli Imron 135]
Ushbu oyatda ishora qilingan istig’forning sifati bir hasan hadisda kelgan: Imom Ahmad rivoyat qiladi, bizga Vaki’ aytdi, bizga Mis’ar va Sufyon aytdi… Ali Gdan rivoyat qildi, u dedi: Menga Abu Bakr G aytdi va u haq-rost so’zladi, u Nabiy Aning bunday deganlarini eshitgan ekan:
«مَا مِنْ رَجُلٍ يُذْنِبُ ذَنْبًا فَيَتَوَضَّأُ فَيُحْسِنُ الْوُضُوءَ قَالَ مِسْعَرٌ وَيُصَلِّي وَقَالَ سُفْيَانُ: ثُمَّ يُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ فَيَسْتَغْفِرُ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ إِلاَّ غَفَرَ لَهُ»
«Biror kishi gunoh qilib qo’ysa, so’ng tahorat qilib, tahoratni chiroyli qilsa – Mis’ar: va ikki rakat namoz o’qisa, dedi, Sufyon esa: keyin ikki rakat namoz o’qisa, dedi – so’ng Alloh Azza va Jallaga istig’for aytsa, U albatta gunohini kechadi».
Bu hadisni Termiziy, Ibn Moja va Nasoiy ham rivoyat qilgan, Ibn Hibbon uni sahih degan. Termiziy, Ibn Moja va Nasoiy rivoyatida «U albatta gunohini kechadi», degandan so’ng ushbu oyatni o’qidi, deyilgan:
«Ular shunday zotlarki, qachon biron-bir fahsh ish qilib qo’ysalar yoki o’zlariga zulm qilsalar, darhol Allohni eslab, gunohlarini mag’firat qilishini so’raydilar, gunohni yolg’iz Allohgina mag’firat qiladi, ular bila turib, qilgan gunohlarida davom etmaydigan kishilardir» [Oli Imron 135]
Shu tarzda kim gunohdan tavba qilsa va keyin yana shu gunohiga qaytsa, u sodiqlik va ixlos bilan yangidan tavba qilmog’i, Alloh Subhanahudan mag’firat so’ramog’i, Alloh tavbasini qabul qilishidan umid qilmog’i lozim. Gunohning takrorlanishi tavba eshigini yopib qo’ymaydi. Faqat – yuqorida aytganimizdek – to’rt shart topilsin: shu gunohdan butunlay sug’urilib chiqmoq, uni qilib qo’yganiga pushaymon bo’lmoq, qaytib takrorlamaslikka qat’iy qaror qilmoq – agar bu gunoh inson haqqi bilan bog’liq bo’lsa, o’sha insonga haqqini qaytarib berish yoki uning kechirimiga erishish lozim – shularning barchasida Alloh Subhanahuga sodiq bo’lmoq. Alloh oshkorayu yashirin narsani biluvchidir.
2 – Endi, oldin kofir bo’lib, so’ng Islomga kirgan kishining avvalgi gunohlari saqlanib qoladimi? Birov musulmon bo’lgan bo’lsa, so’ng kofir bo’lib qolsa, keyin Islomga qaytishni istasa, qaytishi uchun tavbasi qabul bo’ladimi, yoki uning tavbasi qabul bo’lmay, natijada Islomga qaytmaydimi? – degan savol. Buning javobi quyidagicha:
a) Imom Ahmad sahih hadisda Ibn Shimosadan rivoyat qiladi: Amr ibn Os bunday dedi: Alloh Azza va Jalla qalbimga Islomni solgan vaqtda Nabiy Aning oldilariga bay’at berish uchun keldim. U kishi menga qo’llarini uzatdilar. Shunda men: yo Rosululloh, to mening o’tgan gunohlarimni kechirmaguningizcha sizga bay’at bermayman, dedim. Rosululloh A menga bunday dedilar:
«يَا عَمْرُو أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ الْهِجْرَةَ تَجُبُّ مَا قَبْلَهَا مِنَ الذُّنُوبِ، يَا عَمْرُو أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ الْإِسْلَامَ يَجُبُّ مَا كَانَ قَبْلَهُ مِنَ الذُّنُوبِ»
«Ey Amr, hijrat o’zidan oldingi gunohlarni o’chirishini bilmasmiding, ey Amr, Islom o’zidan oldingi gunohlarni o’chirib tashlashini bilmasmiding».
Buni Bayhaqiy «Sunani kubro»da Habib ibn Abu Avsdan rivoyat qilgan: Menga Amr ibn Os G aytdi, shunday deb uning Islomga kirishi qissasi haqidagi hadisni aytdi: «…Keyin men bordim va: yo Rosululloh, sizga avvalgi gunohlarim mag’firat qilinishi sharti bilan bay’at beraman, dedim, keyingilari demadim. Shunda u kishi menga:
«يَا عَمْرُو بَايِعْ فَإِنَّ الْإِسْلاَمَ يَجُبُّ مَا كَانَ قَبْلَهُ وَإِنَّ الْهِجْرَةَ تَجُبُّ مَا كَانَ قَبْلَهَا»
«Ey Amr, bay’at beraver, chunki Islom o’zidan oldingi narsalarni o’chiradi, hijrat ham o’zidan oldingi narsalarni o’chiradi», dedilar. Shunda men u kishiga bay’at berdim…
Amr ibn Os kofir edi, so’ng Islomga kirdi, Rosululloh A unga «Islom o’zidan oldingi gunohlarni o’chirib tashlashini bilmasmiding», dedilar, ya’ni uning Islomga kirishidan oldingi gunohlari Allohning izni ila, o’chirib tashlandi.
b) Keyin, avval kofir bo’lgan va Islomga kirgan, so’ng yana kofir bo’lgan, keyin yana qaytib Islomga kirgan kishining bu ishini Rosululloh A qabul qilganlar:
Nasoiy «Sunan»ida Ibn Abbosdan rivoyat qiladi: Ansorlardan bir kishi Islomga kirdi, keyin murtad bo’ldi va shirkka bordi, keyin bunga pushaymon bo’ldi, so’ng qavmiga: men uchun Rosulullohdan so’rab beringlar, tavba qilsam bo’ladimi? deb odam jo’natdi. Qavmi Rosululloh Aning oldilariga kelib: falonchi pushaymon bo’ldi va bizni sizdan: tavba qilsa bo’ladimi, shuni so’ragani yubordi, deyishdi. Shunda ushbu oyat nozil bo’ldi:
«Imon keltirib, Rosulning haq rosul ekaniga guvoh bo’lishganidan keyin va ularga dalil-oyatlar kelganidan keyin kofir bo’lgan kimsalarni Alloh qanday hidoyat qilsin?! Alloh zolim qavmni hidoyat qilmaydi. Ularning jazosi – ustlariga tushajak Allohning, farishtalarning va bar¬cha odamlarning la’natidir. Ular azoblari engillatilmagan holda do’zaxda abadiy qolguvchilardir va ularga (bu azob biron lahza) kechiktirilmaydi. Magar shundan (ya’ni kufrlaridan) keyin tavba qilib, o’zlarini o’nglasalar (Alloh gunohlarini mag’firat qiladi). Chunki Alloh mag’firat qilguvchi, mehribondir» [Oli Imron 86-88]
Shunda Rosululloh unga odam yubordilar va u Islomga kirdi. Buni Hokim «Mustadrak»da bunday lafz bilan rivoyat qilgan: «Ansorlardan bir kishi murtad bo’ldi, so’ng mushriklarga o’tib ketdi, keyin pushaymon bo’ldi va qavmiga: men uchun Rosulullohdan so’ranglab, tavba qilsam bo’ladimi? – deb qavmiga odam jo’natdi. Shunda mazkur oyat nozil bo’ldi. Keyin qavmi unga odam yubordi va u Islomga kirdi». Hokim: Bu sanadi sahih hadis, uni Buxoriy va Muslim keltirmagan, dedi.
v) Endi, ushbu
«Imon keltirganlaridan keyin kofir bo’lgan, so’ngra kufrlari yanada ziyoda bo’lgan kimsalarning qilgan tavbalari hargiz qabul qilinmaydi, ana o’shalar zalolatga tushgan kimsalardir» [Oli Imron 90]
«Imon keltirib, so’ng kufrga qaytishgan, keyin yana imonga kelib, so’ngra yana kofir bo’lgan, keyin esa kufrlari yanada ziyoda bo’lgan kimsalarni Alloh hargiz mag’firat qilmaydi va ularni zinhor haq yo’lga hidoyat qilmaydi» [Niso 137] oyatlariga kelsak, bu oyatlar kufrga qaytib, o’sha kufrda davom etgan kimsalarga nisbatan aytilgan (kufrlari yanada ziyoda bo’lgan). Bundaylarning tavbalari – shu ahvolda, ya’ni kufrlari ziyoda bo’lishda davom etaverar ekan – qabul qilinmaydi. Ya’ni ular kofir bo’lishdi va kufrlarida mahkam turishdi, undaylar, modomiki shu kufrda davom etisharkan, tavbalari qabul bo’lmaydi. Tavbaning birinchi sharti gunohdan butunlay sug’urilib chiqish: Qurtubiyning:
«Imon keltirganlaridan keyin kofir bo’lgan, so’ngra kufrlari yanada ziyoda bo’lgan kimsalarning qilgan tavbalari hargiz qabul qilinmaydi, ana o’shalar zalolatga tushgan kimsalardir» [Oli Imron 90] oyati tafsirida bunday keladi: «Qutrub dedi: bu oyat Makkadagi bir qavm haqida nozil bo’lgan, ular biz Muhammadga taqdir balolari etishini kutib turamiz, agar qaytish ko’zimizga ko’rinsa, qaytaveramiz, deyishdi, shunda Alloh ushbu oyatni nozil qildi. Ya’ni ular kufrda mahkam turar ekan, tavbalari aslo qabul bo’lmaydi. Shuning uchun uni qabul qilinmas tavba dedi, chunki bu qavm sog’lom qaror qilmagan, Alloh Azza va Jalla esa qaror sog’lom bo’lsa, tavbaning hammasini qabul qiladi».
Qurtubiy:
«Imon keltirib, so’ng kufrga qaytishgan, keyin yana imonga kelib, so’ngra yana kofir bo’lgan, keyin esa kufrlari yanada ziyoda bo’lgan kimsalarni Alloh hargiz mag’firat qilmaydi va ularni zinhor haq yo’lga hidoyat qilmaydi» [Niso 137] oyatidagi «keyin esa kufrlari yanada ziyoda bo’lgan», degan so’zni – kufrlarida mahkam turib olishdi, deya tafsir qilgan.
3 – Sizning Alloh falonchining gunohini kechirmaydi, deb qasam ichgan kishi haqidagi so’zlaringizga kelsak, bu masala quyidagicha:
a) Muslim rivoyat qiladi: bizga Suvayd ibn Said aytdi, u Mo”tamir ibn Sulaymondan, u otasidan, u Abu Imron Javniydan, u Jundubdan rivoyat qildi, Rosululloh A bunday dedilar:
«أَنَّ رَجُلاً قَالَ: وَاللَّهِ لاَ يَغْفِرُ اللَّهُ لِفُلَانٍ، وَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ: مَنْ ذَا الَّذِي يَتَأَلَّى عَلَيَّ أَنْ لاَ أَغْفِرَ لِفُلاَنٍ، فَإِنِّي قَدْ غَفَرْتُ لِفُلاَنٍ، وَأَحْبَطْتُ عَمَلَكَ»
«Bir kishi: Allohga qasamki, Alloh falonchining gunohini kechirmaydi, dedi. Alloh Taolo bunday dedi: Kim Mening falonchini kechirmasligim haqida Mening nomimga qasam ichyapti, albatta Men uning gunohini kechirdim va sening amalingni habata qildim».
Bayhaqiy buni quyidagi lafz bilan rivoyat qilgan: «…Bizga Suvayd ibn Said aytdi, bizga Mo”tamir otasidan, u Abu Imrondan… (ikkinchi sanad) Bizga Abu Salama Yahyo ibn Xalaf Bohiliy aytdi, Bizga Mo”tamir ibn Sulaymon aytdi: men otamning shunday deganini eshitdim: Bizga Abu Imron aytdi, u Jundubdan Rosulullohning A shunday deganlarini rivoyat qildi:
«أَنَّ رَجُلاً قَالَ: وَاللَّهِ لاَ يَغْفِرُ اللَّهُ لِفُلَانٍ، قَالَ اللَّهُ: مَنْ ذَا الَّذِي يَتَأَلَّى عَلَيَّ أَنَّنِي لاَ أَغْفِرَ لِفُلاَنٍ، فَإِنِّي غَفَرْتُ لِفُلاَنٍ، وَأَحْبَطْتُ عَمَلَكَ»
«Bir kishi: Allohga qasamki, Alloh falonchining gunohini kechirmaydi, dedi, Alloh esa: kim Mening falonchini kechirmasligim haqida Mening nomimga qasam ichyapti, albatta men uning gunohini kechirdim va sening amalingni habata qildim, dedi».
Tabaroniy «Mo”jami Kabir»da Hammod ibn Salamadan, u Abu Imrondan, u Jundubdan rivoyat qiladi:
«أَنَّ رَجُلاً آلَى أَنْ لاَ يَغْفِرَ اللَّهُ لِفُلَانٍ فَأَوْحَى اللَّه عَزَّ وَجَلَّ إِلَى نَبِيِّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، أَوْ إِلَى نَبِيٍّ: أَنَّهَا بِمَنْزِلَةِ الْخَطِيئَةِ فَلْيَسْتَقْبِلِ الْعَمَلَ«
«Bir kishi: Alloh falonchini mag’firat qilmaydi, deb qasam ichdi. Shunda Alloh Azza va Jalla Nabiysi Aga yoki bir nabiyga: u qasam gunoh darajasida bo’lib, u odam amalga yuzlansin, deb vahiy qildi».
Ushbu hadislarda bir kishi: Alloh falonchini mag’firat qilmaydi, deb qasam ichdi. Bu joiz emas. Axir, Alloh falonchini mag’firat qilmaydi, deb qanday qasam ichib bo’ladi, osmonlaru erda g’aybni biladigan hech bir jonzot yo’q.
«Ayting: osmonlar va erdagi biron kimsa g’aybni bilmaydi, faqat Allohgina (biladi). Ular qachon qayta tirilishlarini ham seza olmaslar» [Naml 65]
Alloh Subhanahu uni amalini habata qilish bilan jazoladi, chunki u mag’firat qilmaydi deb Allohga qasam ichdi… Bu mana shu gunohgagina xos. Ya’ni kim aytayotgan gapini idrok qilgan holda, Alloh falonchini kechirmaydi, deb qasam ichsa, bu o’shanga to’g’ri keladi. Chunki Alloh Subhanahu uning amalini habata qilganining sababini aytdi va hadisda: Kim Mening falonchini kechirmasligim haqida Mening nomimga qasam ichyapti, dedi.
Endi sizning, savolingizda kelganidek: «Allohga qasamki, qiyomat kuni bu gaping uchun hisob-kitob qilinasan», degan gapingizga kelsak, bu batamom boshqa gap. Chunki siz uning hisob-kitob qilinajagiga qasam ichdingiz, holbuki, har bir inson qiyomat kuni hisob-kitob qilinadi, yaxshi bo’lsa yaxshi, yomon bo’lsa yomon.
Alloh Subhanahu aytadi:
«Men hisob-kitobimga ro’baro’ bo’lishimni bilgan edim», deydi. So’ng u ko’ngilli hayotda, mevalari (uzish uchun) yaqin bo’lgan yuksak jannatda bo’ladi. O’tgan kunlarda qilib o’tgan amallaringiz sababli eb-ichaveringlar, osh bo’lsin, (deyiladi). Ammo kitobi chap qo’lidan berilgan kimsa esa, bas, u: ex koshkiydi, menga kitobim berilmasa edi va men hisob-kitobim nima ekanini bilmasam edi, deydi» [Haaqqa 20-26]
Alloh Jalla va Alo yana bunday dedi:
«Ular (masxaralab) – Robbimiz, bizga nasibamizni hisob-kitob Kunidan ilgariyoq tezroq keltira qolgin, deyishdi» [Sod 16]
Alloh Taolo yana bunday dedi:
«Ammo kimning nomai a’moli o’ng tomonidan berilsa. Bas, u oson hisob bilan hisob-kitob qilinadi. Va o’z(ining jannatdagi) axli-oilasiga shodu-xurram holda qaytadi. Ammo kimning nomai a’moli orqa tomonidan berilsa, bas, u o’z halokatini chaqirib qoladi. Va do’zaxga kiradi» [Inshiqoq 7-12]
Ko’rib turganingizdek, bu oyatlar insonlar qilgan amalariga albatta hisob qilinajaklariga dalolat qilmoqda. Demak, siz bir shaxsni o’z amali uchun albatta hisob-kitob qilinadi, deb qasam ichsangiz – mening fikrimcha – amalning habata bo’lishi bunga tushmaydi. Chunki bu Alloh falonchini mag’firat qilmaydi, deb qasam ichgan kishining amalidan – mening fikrimcha – farq qiladi, chunki uning bunday qasami to’g’ri emas. Zero, u Alloh uni kechiradimi, kechirmaydimi, buni bilmaydi. Bu masalada mening nazdimdagi to’g’riroq fikr shu. Alloh biluvchiroq va hakimroqdir.
So’zim nihoyasida shuni aytamanki, siz Allohga xolis amal qilib, Unga sodiq va xolis tavba qiling, qaytib hech qachon gunoh qilmaslikka qaror qiling, har bir gunohingiz uchun pushaymon bo’ling, agar zimmangizda birovning haqqi bo’lsa, egasiga ado eting. Ali G Abu Bakr Siddiq Gdan, u Rosululloh Adan rivoyat qilgan hadisda kelganidek:
«مَا مِنْ رَجُلٍ يُذْنِبُ ذَنْبًا فَيَتَوَضَّأُ فَيُحْسِنُ الْوُضُوءَ قَالَ مِسْعَرٌ وَيُصَلِّي وَقَالَ سُفْيَانُ: ثُمَّ يُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ فَيَسْتَغْفِرُ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ إِلَّا غَفَرَ لَهُ»
«Biror kishi gunoh qilib qo’ysa, so’ng tahorat qilib, tahoratni chiroyli qilsa – Mis’ar: va ikki rakat namoz o’qisa, dedi, Sufyon esa: keyin ikki rakat namoz o’qisa, dedi – so’ng Alloh Azza va Jallaga istig’for aytsa, U albatta gunohini kechadi». Men Alloh Subhanahudan bizni va sizni mag’firat qilishini, barchamizni eng to’g’ri ishlarni qilishga yo’l ko’rsatishini so’rayman, Alloh Subhanaxu solih kishilarga do’st bo’ladi.
Birodaringiz Ato ibn Xalil Abu Roshta
