AQSh prezidenti Barak Obama Amerika xalqiga qaysi huquqiy asoslarga tayanib Suriyaga qarshi harbiy amaliyot sodir etilishi mumkinligini aniq qilib tushuntirib berishi lozim. Bu haqda chorshanba kuni AQSh Kongressi vakillari palatasi raisi Djon Beyner davlat rahbari nomiga yo’llagan xatida aytiladi.
“Sizning quidagi hollarni tushuntirib berishingiz o’ta zarurdir: kuch ishlatish qaysi omillarga asoslanib huquqiylik nuqtai nazaridan oqlanishligi mumkin bo’ladi va qanday qilib bu narsa Kongressning (urush e’lon qilish) konstitutsion huquqi bilan kelishiladi, – takidlagan respublikachilar etakchisi. – Qanday qilib Suriyaga qarshi harbiy amaliyot AQSh maqsadlari va vazifalari ro’yobga oshishligini ta’minlab berishini va qanchalik u sizning umumiy siyosatingizga mos kelishini aniq va to’g’ri ma’noda tushuntirib berishingiz zarur. Men sizni bosh qo’mondon sifatida amerika xalqiga va Kongressga tushuntirib berishingizni so’rayman: Qanday qilib kutilayotgan (Suriyaga qarshi) harbiy amaliyot AQSh milliy xavfsizligini ta’minlay oladi, Amerikaga bo’lgan ishonchni saqlay oladi va kelgusida kimyoviy qurol qo’llanilishligini to’xtata oladi?”.
Davlat ierarxiyasida prezidentdan va vitse-prezidentdan keyingi uchinchi shaxs xisoblangan Beyner o’z xatida Obamani yana shunday savollarga javob berishini so’raydi: Suriyaga kuch qo’llagan chog’da AQSh administratsiyasi qanday natijalarga erishishlikka ishonmoqda? Agar zarbalar kutilgan natijani olib kelmasa, qo’shimcha harbiy harakatlar qilinadimi? Harbiy amaliyotning maqsadi Asadga kimyoviy qurol qo’llashiga yo’l qo’yilmasligiga qilinadigan ishorami yoki administratsiya kuchlar muvozanatini muxolifatchilar foydasiga o’zgartirishni xohlamoqdami? Asad kuchlari AQSh manfaatlari sirasiga kiruvchi nishonlarga yoki uning mintaqadagi ittifoqdoshlariga qarata javob zarbasi berib qolguday bo’lsa, bu holga administratsiya tayyormi? Agar Suriyaga qilingan harbiy zarbalar Eron, Rossiya kabi horijiy derjavalar manfaatlariga taasir qilib qolguday bo’lsa, boshqa harakatlar plani bormi unda? Va nihoyat, agar harbiy operatsiya cho’zilib ketsa, uni davom etdirish uchun administratsiyaning Kongressdan qo’shimcha mablag’ ajratishligini so’rash maqsadi bormi?
Avvalroq Beyner Obamani Suriyaga nisbatan qandaydir harakatlar qilishga o’tishdan oldin Kongress bilan maslaxatlashib olishlikka chaqirgan. Raisga ko’ra, bunday “amaliy maslaxatlar” xozircha bo’lgan emas.
Turkiston:
29 avgust kuni boshlanishi kutilayotgan urushni keyinga surish nutqini so’zlayotgan Abama, shunday dedi. Agar Suriyaga urush ochishga to’g’ri kelsa, urushning ko’lami katta bo’lmasligi kerak. Chunki katta masshtabdagi bombardimon qilish, rejim bilan muxolifot o’rtasidagi muvozanatni buzib yuborishi mumkin. Shu vaqtning o’zida u Rossiya bilan, vaziyatdan chiqish siyosiy yo’llarini qidirishda hamkorlikni davom ettiraverishini ta’kidladi.
Abamani aniq bir qarorga kela olmayotgani, yuqoridagi kongresmenlar savollariga unda to’la javob yo’qligi, aniqroq aytganda oshkor qilish mumkin bo’lmagan maqsadlar yotganiga dalolat qiladi.
Abama Asadni jazolash taklifini tashlab, kuta boshladi. Vaziyat u o’ylagan darajada unga musulmonlar, ayniqsa Suriya muxolifoti tomonidan minnatdorchiliklar va xamdussanolar yog’ilavermagach, u ikkilana boshladi. Chunki uning re’jalari ichida, yo’qotib borayotgan obruyini qayta tiklash masalasi ham yo’q emas edi. Arab olami ichida obruyini tiklash bilan balki Suriya koalitsiyalik muxolif kuchlarini va Turkiyadagi qochib ketishgan ministr va generallardan, yana bir marta muvaqqat hukumat sifatida foydalanishi mumkin bo’lardi. Lekin Islom olami uni u kutgan darajada olqishlar bilan kutayotgani yo’q. Balki kufrga qarshi jihod e’lon qilinib, Afg’oniston singari musulmonlar birlashib ketish ehtimoli ham yo’q emas.
Shu masalalar echimi mubxamligi, Abamani ikkilantirib turibdi. Shuning uchun u kichikroq ko’lamda, faqat xavodan bambardimon qilib qo’yish bilan, xalqaro hamjamiyat oldida o’zini oqlab olish xaqida fikrlay boshladi. Rejim bilan olib borilayotgan urush esa, o’z yo’lida yana davom etaveradi. Lekin harbiy quvvatlarni olib kirish xaqida borayotgan gaplarga qaraganda, AQSh Shomda yangi harbiy bazasini o’rnatmoqchi. Bu bazaning missiyasi, faqat tashqaridan nazorat qilib turish va kerak bo’lganida muvozanatni ushlab turishga bir tomonni qurollantirish ishlari bilan shug’ullanmoqchi.
Eslatib o’tamiz u Afg’onistonda ham huddi shu muvozanatlovchi pozitsiyani olishga intilmoqda.
Farqi shundaki, Shomda Xalifalik shabbodasi esa boshladi. Islomiy davlatlarning siyosiy doiralari va etakchi guruhlari bundan ta’sirlana boshlashdi. G’arb olami kufr sistemasini mafkuraviy kurashda engilganini tan olgan xolida, harbiy quvvat bilan vaziyatni ushlab turmoqchi. Lekin bu kurash, ya’ni mafkuraga qarshi xarbiy kurash bilan yondoshish, idiologlardan tashqari hatto siyosatshunos olimlar ham yaxshi bilishadiki, uzoqqa cho’zilmaydi. Bu kufr to’ng’izining oxirgi hamlasi desak ham bo’ladi. Keyingi ularning siyosiy doiralari, faqat Islom sistemasi bilan qanday muomila qilish o’zlariga manfaatli bo’lishi xaqida shakllanadi. Insha Alloh.