بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Falastin atrofidagi siyosiy xatti-harakatlar: ularning sabab va maqsadlari
Doktor Ibrohim Tamamiy
Hizb ut-Tahrirning muborak Falastin
zaminidagi matbuot bo‘limi a’zosi
«Men hech bir ma’muriyatda bu qadar misli ko‘rilmagan izchil xatti-harakatlarni ko‘rmaganman». Bu AQSHning Vashingtondagi Xalqaro tinchlik uchun Karnegi jamg‘armasi tahlilchisi va sobiq muzokarachi Aaron Devid Millerning so‘zlari bo‘lib, u bu gapini Amerikaning Falastin masalasi bo‘yicha Yaqin Sharqdagi xatti-harakatlariga nisbatan aytmoqda. To‘g‘ri, Amerikaning Falastin masalasi bo‘yicha bugungi kunda amalga oshirayotgan xatti-harakatlari bu turda va bu darajada qilinayotgan birinchi xatti-harakatlari emas. Chunki mintaqada ayni shu masala bo‘yicha juda ko‘p xatti-harakatlar amalga oshirilgan. Masalan, avval ham yoki yaqinda ham bir qancha siyosiy rejalar tuzilgan. Ularning eng ko‘zga ko‘ringani ikki davlat loyihasi bo‘lib, bu loyiha Falastin masalasini yo‘q qilish va mojaroga barham berish uchun AQSHning ketma-ket kelayotgan ma’muriyatlari tomonidan kun tartibiga olib chiqilgan edi. Lekin Aaron Devid ta’kidlaganidek, bu galgi xatti-harakatlar misli ko‘rilmagan darajada keng qamrovli bo‘ldi. Biz ushbu maqolamizda shularga to‘xtalib o‘tib, ularning sabablarini hamda ulardan ko‘zlangan siyosiy maqsadlarni yoritib o‘tamiz.
Bu xatti-harakatlar g‘ayriodatiy tarzda bo‘ldi. Chunki ular Oq uyga yangi AQSH ma’muriyati kelishi ortidan emas, balki yahudiy vujudi uchun yangi hukumat tuzilishi ortidan amalga oshdi. Bundan shu narsa tushuniladiki, demak, bu xatti-harakatlar ikki versiyadan birini amalga oshirishga qaratilgan. Birinchi: yahudiy vujudida yangi hukumat, ya’ni Amerikaning tinchlikka erishish va kurashga barham berish loyihasini yoqlaydigan hukumat tuzilishi ortidan bu xatti-harakatlar ikki davlat yechimini amalga oshirishga qaratilgan bo‘lib, hozirda AQSH ma’muriyati ayni loyihani tatbiq qilish uchun fursatdan foydalanib qolmoqchi bo‘lyapti. Lekin bu versiya yahudiy vujudida yuzaga kelgan siyosiy voqelikka butunlay teskari. Chunki hukumatga kelganlar tavrotiy aqidaga ega bo‘lgan o‘ng qanot millatchi yahudiylar bo‘lib, ular ikki davlat loyihasini rad etib, Falastinning faqat yahudiylar uchun milliy vatan bo‘lishini talab qiladilar. Ikkinchi versiya shuki, bu xatti-harakatlar kelgusi hukumatning ikki davlat loyihasini chetlab o‘tadigan ma’lum siyosatlarini to‘xtatish uchun qilinmoqda. Biz buni quyida batafsil yoritib o‘tamiz.
Prezident Eyzenxauer zamonidan buyon Amerikaning Falastin masalasini hal qilish uchun ishlab chiqib kelgan tasavvur va loyihasi «27 ming kvadrat kilometrli Falastin xaritasi» doirasida ikkita davlat qurishga asoslangan. Bu esa, 1967 yilgi hududlar, deb nomlanmish chegaralarga asoslanishi kerak edi. Biroq, inglizlarning 1967 yildagi yomon niyatli makr-hiylasi hamda ularning malayi qirol Husaynning Amerika bosimidan qochish uchun G‘arbiy Sohilni yahudiy vujudiga berib yuborishi, bularning barchasi manfur ikki davlat loyihasini to‘xtatib qo‘ydi va yahudiylar uni amalga oshirishdan o‘zlarini olib qochadigan bo‘lib qolishdi. Lekin shuncha qoqilish va muvaffaqiyatsizliklarga qaramay, Amerika o‘z loyihasini tiqishtirishda qattiq turib kelmoqda. Buni AQSH tashqi ishlar vaziri Blinkenning mintaqaga qilgan yaqindagi safari chog‘ida «Qo‘shma Shtatlar ikki davlat yechimini amalga oshirish tarafdori», degan so‘zlari tasdiqlab turibdi. (Al-Jazira net, 2023 yil 1 fevral). Amerika bu loyihani yahudiy vujudi o‘rnatgan voqelikka rioya qilish uchun g‘oyat moslashuvchanlik bilan amalga oshirishga urinyapti. Muhimi falastinliklar uchun bir davlat bo‘lsin, uning chegarasining ahamiyati yo‘q. Tramp harakat qilgan narsa ham aynan mana shudir. Lekin hozir Bayden ma’muriyati Rossiya, Yevropa va Xitoy bilan bog‘liq katta masalalar bilan band bo‘lgani uchun vaziyat biroz boshqacharoq. Bu masalalar AQSH tashqi siyosatidagi ustuvor yo‘nalish bo‘lib, Amerika hozirda yahudiy vujudi va butun mintaqa bo‘ylab shamol teskari esayotgan ikki davlat yechimini amalga oshirish bilan emas, balki mana shu ishlar bilan shug‘ullanib, diqqatini shularga qaratib kelmoqda.
Ha, mintaqadagi bu xatti-harakatlar Netanyaxuning millatchi o‘ng qanot partiyalar bilan ittifoq tuzib, yangi hukumat tashkil qilishga muvaffaq bo‘lishi ortidan amalga oshmoqda. Zero, Falastin ahlini ko‘chirib, G‘arbiy Sohilni anneksiya qilinishini talab qilayotgan bu partiyalar bilan Netanyaxu parda ortidan siyosiy mansab va majburiyatlar bo‘yicha kelishib oldi. Bu esa, yahudiy vujudidagi ushbu siyosiy o‘zgarishni ko‘rayotgan Amerikani qattiq xavotirga soldi. Chunki bu vujud tinchgina, ortiqcha shovqin-suronsiz G‘arbiy Sohil tomon kengayish va uni qo‘shib olish uchun shu paytgacha qulay fursat kutib kelayotgan edi. Endi esa, tavrot isteriyasiga, hoyi-havasiga tushib, ikki davlat qurish siyosiy loyihasini chetlab o‘tmoqda hamda G‘arbiy Sohilni anneksiya qilishga harakat qilmoqda. O‘z navbatida, bu ahvol yahudiylar tomonidan u yerda ko‘plab jinoyatlar sodir etilishida, uy-joylar buzib tashlanib, yahudiylarga turar-joy qurishda o‘z aksini topmoqda… Hatto bunday vaziyat portlash nuqtasiga kelib qoldi… Mintaqaga bo‘lgan siyosiy xatti-harakatlarning keng qamrovda va to‘xtovsiz bo‘lishiga sabab ham mana shu. Maqsad, vaziyatni tartibga solish, G‘arbiy Sohil va Quddusda yahudiy vujudini jilovlash, masalani idora qilish uchun asoslarni ishlab chiqish hamda keskinlikni oldini olishdir. Chunki keskinlik mintaqani yoqib yuborishi va boshqa muhimroq masalalar bilan band bo‘layotgan Amerikaning ishlarini chalkashtirib yuborishi mumkin.
Tabiiy savol tug‘iladi: Xo‘sh, bu xatti-harakatlar vaziyatni sokinlashtirishga muvaffaq bo‘ladimi? Muvaffaq bo‘lolmasa, nima bo‘lishi mumkin?
Gap taslim bo‘lish nimaligini bilmaydigan mard musulmonlar va g‘oziylarning maqbarasi bo‘lmish muborak zamin haqida ketyapti! Shu bois, ishlar tarang vaziyatda qolishi tabiiy!… Agar bu vaziyatga bosqinchining G‘arbiy Sohilni anneksiya qilish, odamlarni ko‘chirish va ikki davlat loyihasini yo‘q qilishga qaratilgan yovuzliklarini qo‘shimcha qiladigan bo‘lsak, vaziyat sokinlashgan paytda, yana avvalgidan ham dahshatli ravishda qayta portlamay qolmaydi. Shunday ekan, nisbatan sokinlik o‘tmishda qoldi. Lekin shunday bo‘lsa-da, mintaqadagi mazkur xatti-harakatlar yahudiy vujudiga bosim qilib, uni yangi kelishuvlarga qiziqtirish orqali taranglikni yumshatishga muvaffaq bo‘lishi mumkin. Ya’ni navbatdagi munosabatlarni normallashtirish ishlari, mujohidlarni yo‘q qilish uchun Ramallohdagi ma’muriyatning izchil xizmatlar qilib berishi, shuningdek, mintaqa va Eron masalasida Amerika bilan harbiy hamkorlik qilish kabi va’dalarga yahudiylarni qiziqtirish kabi ishlar amalga oshishi mumkin. Biroq, baribir vaziyat qayta portlash holatiga kelishi turgan gap.
Bu xatti-harakatlar orqali taranglikni yumshatishga muvaffaq bo‘lolmasliklarining ehtimoli ko‘proq. Chunki Falastin masalasi Netanyaxuga yoki Ben-Gvirga yoxud Smotrichga cheklangan emas. Balki millatchi o‘ng qanot siyosiy doira ularga ovoz bergan xalqning uchdan ikki qismi bilan himoyalangan, qolgan uchdan bir qismi ham o‘ng qanot partiyalarga moyil. Zotan, bu millatchi partiyalarning hammasi Netanyaxu hukumati tashqarisida bo‘lishiga qaramay, jinoyatkorlikda uning koalitsiyasidan qolishmaydi. Bundan tashqari, yahudiy institutlar, tashkilotlar va lobbilarning barchasi bosqinchi vujudning butun Falastinni egallash loyihasiga qo‘shilishgan. Ular faqat loyihani amalga oshirish tezligi, mexanizmi va qo‘llanish uslubi borasida bir-birlari bilan ixtilof qiladilar, xolos.
Aslida, ikki davlat loyihasi yahudiylar foydasiga hamda ularni mintaqada saqlanib qolish uchun tuzilgan. Shu bois, yahudiylarning bu loyihaga isyon qilishayotgani ularning aqlsiz qavm ekanini namoyon etib, tugashlarini o‘z qo‘llari bilan tezlatishayotganini ko‘rsatadi. Haqiqatda, ularning tugashiga yaqin qoldi va buni G‘arb davlatlari, siyosiy darg‘alari, hatto yahudiylarning tarixchi va siyosatchilari ham ko‘ra bilyaptilar. Ko‘ra bilishgani uchun ham barchasi kurash qayta o‘z o‘rnini topayotganidan, ya’ni Islom bilan kufr va musulmonlar bilan yahudiylar o‘rtasidagi kurash qayta boshlanayotganidan ogohlikka chaqirishyapti. Masalan, britaniyalik yozuvchi-jurnalist Devid Xyorst o‘zining «Ulkan sionistik loyihaga darz yetishi manzarasida Isroil halokatga qarab ketyaptimi?!», nomli maqolasida bunday dedi: «Yevropaga vizasi bo‘lmagan va keng ko‘lamli ehtimolli urushning oqibatlarini o‘z zimmasiga ololmaydigan har bir isroillik yahudiy uchun bugungi vaziyat trevoga signali bo‘lishi lozim… Chunki bu millatchi diniy harakat dunyodagi 1.6 milliard musulmonga qarshi urush olovini yoqishni qasd qilgan ko‘rinadi».
Shubhasiz, Falastin ahli uchun xavf juda katta va u kundan-kunga kattalashib bormoqda. Bir vaqtning o‘zida, bu Islom Ummati uchun xoin hukmdorlarni ag‘darish va ushbu muborak zaminni ozod etish sari harakatlanishga oltin fursat hisoblanadi. Chunki hozir yirik davlatlar o‘zlari bilan o‘zlari bilan ovora bo‘lib qolishgan… Ummat yahudiy vujudidan va uning jinoyatlaridan qattiq g‘azabda va bu vujud undan atigi bir qadam narida, xolos. Allohning izni ila, Ummat uni bir soatda yo‘q qilib tashlashga qodirdir.
Roya gazetasining 2023 yil 15 fevral chorshanba kungi 430-sonidan