بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Da’vatga yordam berish va Xalifalik davlatini barpo etishdagi ayollarning roli
Ustoza Muslima Shomiy (Ummu Suhayb)
Islom ayolning mavqeini ulug‘, martabasini baland qildi va unga hayot jabhalarida katta rol topshirdi. O‘sha rollaridan biri Islom da’vatini yoyishdir. Bu erkakka farz bo‘lganidek, ayolga ham farzdir. Ayol bo‘lgani uchun bu farz undan soqit bo‘lmaydi. Zero, Islom davlatini barpo etish eng ulug‘ farzlardan biridir. Bugungi kunda musulmonlar boshdan kechirayotgan bo‘linish, zaiflik, xo‘rlik, xorlik, mutelik, qoloqlikka musulmonlarning bitta xalifasi yo‘qligidan boshqa sabab yo‘q. Chunki xalifa ularni Xalifalik davlatida g‘amxo‘rlik bilan boshqaradi va la ilaha illalloh Muhammadun Rosululloh davlatida birlashtiradi. Buni avvalgi o‘tgan musulmonlar yaxshi tushunib, bunga ishonganlar va erkagu ayol bo‘lib da’vatni yelkalarida tashiganlar.
Ayollar Makka va Madinada da’vat yukini erkaklar bilan barobar ko‘tardilar. Da’vatning muvaffaqiyati va yoyilishida Rosululloh ﷺga ilk vahi nozil bo‘lgan vaqtdan boshlab ayolning roli ulkan bo‘ldi va hanuz shunday bo‘lib kelmoqda. Darhaqiqat, Rosululloh ﷺ ilk vahi nozil bo‘lganda rafiqasi Xadicha bint Xuvaylid roziyallohu anhoning oldiga qaytib, bo‘lgan voqeani titroq ichida aytib berganlarida, Xadicha onamiz ul zotni tinchlantirdi, qo‘rquvlarini ketkazdi va jonlariga mador bo‘ldi. Ul zotning payg‘ambarliklarini eng birinchi tasdiqlab, eng birinchi imon keltirdi, ul zotga madadkor bo‘lib, yonlarida joni va moli bilan qo‘llab-quvvatladi, qavmi tomonidan ko‘rgan barcha zulm va azoblarni yengillatdi. Xadicha onamiz haqida Rosululloh ﷺ bunday deganlar:
«مَا أَبْدَلَنِي اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ خَيْراً مِنْهَا؛ قَدْ آمَنَتْ بِي إِذْ كَفَرَ بِي النَّاسُ، وَصَدَّقَتْنِي إِذْ كَذَّبَنِي النَّاسُ، وَوَاسَتْنِي بِمَالِهَا إِذْ حَرَمَنِي النَّاسُ، وَرَزَقَنِي اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ وَلَدَهَا إِذْ حَرَمَنِي أَوْلَادَ النِّسَاءِ»
«Alloh Azza va Jalla bu ayolim o‘rniga undan yaxshirog‘ini almashtirmadi. U odamlar menga kufr keltirgan paytda imon keltirdi, odamlar meni yolg‘onchiga chiqarishganda payg‘ambarligimni tasdiqladi, odamlar meni mahrum etishganda moli bilan qo‘lladi, Alloh Azza va Jalla boshqa ayollarimdan emas, faqat shu ayolimdan farzand bilan rizqlantirdi». Shunday qilib, Xadicha onamiz risolaning oqibatlari va mashaqqatlarini o‘z zimmasiga olgan buyuk ayol sifatida ibrat ko‘rsatdi.
Yana biri Savda bint Zam’a roziyallohu anho. Dinini oilasidan ustun ko‘rdi. U eri bilan Habashistonga hijratga chiqdi. Eri Mahjarda vafot topgach, Makkadagi kofir otasi va akasining uyiga qaytdi… Eridan ajralish musibatlarini totib, Islomga kirganligi uchun oilasi tomonidan bosim-tazyiqlarga uchradi. Ana shunda Rosululloh ﷺ Savda roziyallohu anhoning singan yuragini tuzatish uchun unga uylandilar. Savda onamiz ul zotning xizmatini va qizlarining xizmatini go‘zal suratda ado etdi. So‘ng Rosululloh Madinai Munavvaraga hijrat qildilar.
Shuningdek, mo‘minlar onasi Juvayriya bint Horis. Juvayriya onamizning Islomga kirishi va Nabiy ﷺga turmushga chiqishi bilan butun qavmi musulmon bo‘ldi.
Yana biri Yosirning ayoli va Ammorning onasi Sumayya. U aqidasida sobit turib, qiynoqlarga sabr qilib, mushrik Abu Jahl qo‘lida halok bo‘lish bilan Alloh yo‘lida o‘ldirilgan birinchi ayol bo‘ldi. O‘shanda Rosululloh ﷺ bunday deya Sumayya va uning oilasiga jannatni va’da qildilar:
«صَبْراً آلَ يَاسِرَ، إِنَّ مَوْعِدَكُمُ الْجَنَّةُ»
«Sabr qilinglar, ey Yosir oilasi, sizga va’da qilingan narsa jannatdir». Islomdagi jihod, kurash va fidokorlik Sumayyada o‘z aksini topdi. Chunki u yoshi ulug‘ bo‘lishiga qaramay, tog‘lar ham ko‘tara olmaydigan narsalarga sabr qildi va dini yo‘lida jonini qurbon qildi. Bu bilan o‘z imonida sodiq ayollarga namuna bo‘ldi, risolaning oqibatlari va musibatlariga bardosh bergan muslimani go‘zal suratda tamsil etdi. Zero, ushbu dinning og‘ir yuklarini ko‘tarishda – har bir inson Alloh Taolo bergan kuch va imkoniyatiga qarab – erkak bilan ayol barobardir.
Mana, Asmo bint Abu Bakr roziyallohu anho. Da’vatda o‘z rolini ado etgan muslima ayolning nurafshon namunasi bo‘ldi. U talab qilingan paytda kechikmay, chaqirilgan paytda chekinmay, ovqat tayyorlab, Rosululloh ﷺ bilan eriga o‘zi eltib berardi, buning xavf-xataridan qo‘rqmadi. Darhaqiqat, siz Asmo roziyallohu anhoda Abu Jahldan ozorlanish bilan da’vatni himoya qilishda shijoat ko‘rsatganiga guvoh bo‘lasiz. O‘shanda Rosululloh ﷺning turgan yerini ko‘rsatib bermagani uchun Abu Jahldan shapaloq yedi, ammo sobit turib, sabr qildi.
Bunisi Fotima bint Xattob. Akasi Umar ibn Xattob bilan bahs qildi. Hatto Islomga kirgani uchun Umardan kaltaklar yedi. O‘shanda Umar singlisida din ustidagi salobatni va sabotni ko‘rib qoyil qoldi… So‘ng Rosululloh ﷺning oldilariga shoshib borib, Islomini qabul qildi. Ha, Umarning zulmi vaqtida Fotima po‘latdek mavqeni egallab, sobit turdi va akasidagi ma’lum-mashhur shafqatsizlik va qo‘pollikka qaramay, unga muloyimlik ko‘rsatdi. Uning mana shunday pozitsiyasi Islomni yoyilishiga hamda fathlarida buyuk nufuzga ega bo‘lgan Foruqning Alloh tomoniga hidoyat topishiga yo‘l ochdi.
Rosululloh ﷺga er kishilar qatori ayol kishilar ham ansorlik qilganlar. O‘shanda Payg‘ambarlikning o‘n uchinchi yili Rosululloh ﷺning oldilariga yetmish uchta erkak bilan ikki ayol keldi. Ular Nasiba bint Ka’b Moziniy Ummu Ammor va Asmo bint Amr ibn Adiy Ummu Mani’ edi. Rosululloh ﷺ kelganlar bilan Aqabada uchrashishga va’dalashdilar. Ul zotning oldiga tun qorong‘isida borishdi. O‘shanda ikki ayol ham erkaklar bilan birgalikda Rosululloh ﷺga bay’at qilishdi.
Barchamiz Ummu Ammoraning jangohlarda qahramonlik ko‘rsatganini hamda Uhud jangida Rosululloh ﷺni himoya qilish sharafiga noil bo‘lganini yaxshi bilamiz. O‘shanda Ummu Ammora ul zotni mudofaa qilishda zarbalar yedi, olgan jarohatlariga parvo qilmay ul zotni himoya qildi… Rivoyat qilishlaricha, o‘shanda Ummu Ammora o‘n ikki yeridan yaralangan ekan. Bundan tashqari, u o‘zining insoniy burchini ham ado etib, mujohidlarni davolash va yaralarini boylash bilan Alloh yo‘lida qayta jihod qilishga yo‘llab turgan.
Shuningdek, Ummu Mani’ ham Rosululloh ﷺga bay’at berish bilan kifoyalanmadi. Balki ul zot bilan dushmanlariga qarshi jihodda ishtirok etdi. Darvoqe, hijratning oltinchi yili Xaybarda Ummu Mani’ yigirmata ayolga yetakchilik qilib, ul zotning oldida bo‘ldi. Ayollar mujohidlarning yaralarini davolash, suv olib kelib ichirish va ularni jangga shijoatlantirish bilan shug‘ullandilar.
Nasiba bint Horisani ham aslo unutmaymiz. U Nabiy ﷺ bilan birga qator urush va g‘azotlarga chiqishdi va bu g‘azotlarning soni yettitaga yetdi. Shu bilan birga Nasiba mujohidlardan yaralanganlarni davolashda alohida xizmat ko‘rsatgan.
Shubhasiz, ushbu birinchi muslima ayollar Rosululloh ﷺ bilan da’vat yukini ko‘tarishdi va bu yo‘lda ozorlarga yo‘liqib, Habashistonga, so‘ng Madinai Munavvaraga hijrat qilishdi. Oilalaridan, vatanlaridan va issiq o‘rinlaridan ajralish qiyinchiliklariga sabr qilishdi. Chunki ular da’vat va uning mashaqqatlarini ko‘tarishda o‘zlarini erkaklardan farqsiz, deb bilishdi.
Shuning uchun bugungi kundagi muslimalar ham davlat barpo etish uchun da’vatni ko‘tarib chiqish erkaklar bilan barobar ayollarga ham farz ekanini anglamoqlari lozim. Alloh Taolo muslimalarga namoz, ro‘za, haj va zakotni ado etishni va Islom ahkomlariga amal qilishni farz qilgani kabi, Xalifalik davlatini barpo etish orqali islomiy hayotni qayta boshlash uchun da’vat qilishni ham farz etganini tushunmoqlari zarur. Chunki quyidagi xitoblarga erkaklar qanday mansub bo‘lsalar, ayollar ham shunday mansubdirlar:
Alloh Taolo bunday degan:
وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
«Oralaringizdan yaxshilikka (Islomga) da’vat qiladigan, ma’rufga buyurib, munkardan qaytaradigan bir jamoat bo‘lsin. Ana o‘shalar najot topguvchilardir» [Oli Imron 104]
«مَنْ رَأَى مِنْكُمْ مُنْكَراً فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ، فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ، فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ، وَذَلِكَ أَضْعَفُ الْإِيمَانِ»
«Sizlardan kimda-kim munkarni ko‘rsa uni qo‘li bilan qaytarsin, agar qodir bo‘lmasa tili bilan, bunga ham qodir bo‘lmasa qalbi bilan qaytarsin. Qalbi bilan qaytarish imoni zaiflikdir».
«وَمَنْ مَاتَ وَلَيْسَ فِيْ عُنُقِهِ بَيْعَةٌ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»
«Kimda-kim zimmasida bay’ati bo‘lmagan holda vafot etsa, johiliyat o‘limini topibdi».
Allohning izni ila yaqinda barpo bo‘lajak Islom davlati bizdan kuchimiz boricha Alloh Subhanahuga xolis harakat qilmog‘imizga muhtojdir. Toki, shu orqali Islomni yordamsiz qo‘ymay, unga nusrat-yordam berganlardan bo‘laylik.
Roya gazetasining 2023 yil 15 fevral chorshanba kungi 430-sonidan