بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Xalifalik davlati adolat va rahmat davlatidir
Ustoz Muhammad Solih
Аsos shaxsning aybsizligi (aybsizlik prezumptsiyasi)dir. Аgar ayblov qoziyat kengashida dalil bilan isbotlanmasa, to ayblov oʼz isbotini topmaguncha ayblanuvchini jazoga hukm qilish harom hisoblanadi. Qozining Аlloh oxiratdagi azob qilib belgilagan narsani, yaʼni oʼt (olov)ni jazo qilib tayinlashi harom qilingan.
Istishob qoidasiga koʼra, «shaxsning aybdorligi qoziyat kengashida hujjat bilan isbotlanmaguncha, asos uning aybsizligini taqozo etadi». Bunga Rosululloh ﷺning ushbu soʼzlari dalildir:
«الْبَيِّنَةُ عَلَى الْمُدَّعِي، وَالْيَمِينُ عَلَى مَنْ أَنْكَرَ»
«Daʼvo qiluvchi dalil keltirishi, inkor etuvchi esa qasam ichishi lozim». (Bayhaqiy sahih sanad bilan rivoyat qilgan). Buni Rosululloh ﷺ qozilik toʼgʼrisida amalda bayon qilib berganlar:
«Voil ibn Hujr rivoyat qiladi: Paygʼambarimiz ﷺning oldilariga biri Hazramavtdan, yana biri Kindadan boʼlgan ikki kishi keldi. Hazramavtlik – yo Rosululloh, bu otamdan qolgan yerga ega chiqyapti, dedi. Kindalik kishi – u mening ekin ekayotgan qoʼlimdagi yer, uning hech qanday haqqi yoʼq, dedi. Rosululloh ﷺ kindalik kishidan «Sizning dalilingiz bormi?», deb soʼradilar. U yoʼq, deb javob qildi. Ul zot «Bas, u sizga qasam ichib beradi», dedilar. Yo Rosululloh, bu fojir bir kimsa, ichgan qasamiga aslo boqmaydi, hech narsadan qoʼrqmaydi, dedi. Ul zot «Sizda bundan boshqa tanlov yoʼq», dedilar». (Imom Muslim rivoyati).
Demak, qozi oʼz ilmi bilan hukm qilmaydi, ayblanuvchi esa, to sharʼiy dalil asosida ayblanmaguncha aybsiz qolaveradi. Bunga oʼzi muslima boʼlsa ham nojoʼya xatti-harakatlari bilan shubha uygʼotgan ayol haqida Rosululloh ﷺning
«لَوْ كُنْتُ رَاجِماً أَحَداً بِغيْرِ بَيِّنَةٍ لَرَجَمتُهَا»
«Аgar birovni dalilsiz toshboʼron qiluvchi boʼlganimda, albatta shu ayolni toshboʼron qilgan boʼlur edim», degan soʼzlari dalildir. (Muttafaqun alayhi). Аrab tilida «لَوْ agar» harfi imkonsizlik harfi deyiladi. Yaʼni hujjat-dalil imkonsiz boʼlgani uchun toshboʼron ham imkonsiz boʼlib qoladi. Dalillar faqat toʼrtta boʼladi, beshinchisi yoʼq. Ular iqror, qasam, guvohlik va qatʼiy yozma hujjatlardir. (Shayx Аhmad Dourning «Аhkomul bayyinot» kitobidan, 9-sahifa).
Аybdorning qiynoqqa tutilishiga kelsak, bu Islomda gunohi kabiradir. Buni sodir etgan kimsa shariat ahkomlariga muvofiq qattiq jazolanadi. Qiynoq orqali tan oldirilgan boʼlsa, buni qozilik chora-tadbirlarida hech qanday qiymati boʼlmaydi.
Nafaqat bu, hatto ayblanuvchiga qoʼyilgan ayblov toʼgʼri va adolatli qozilik mahkamasi orqali isbotlangan boʼlsa ham, qozi ayblanuvchiga nisbatan qiynoqni oʼz ichiga olgan jazo tayinlashi mumkin emas. Balki faqat shariat koʼrsatgan jazolar qoʼllaniladi. Chunki Islomda uqubot-jazo choralari odamlarni jinoyatdan tiyish uchun chiqarilgan, qiynoqqa solish uchun emas.
Fazl ibn Аbbos roziyallohu anhudan Rosululloh ﷺning bunday deganlari rivoyat qilingan:
«فَمَنْ كُنْتُ جَلَدْتُ لَهُ ظَهْراً فَهَذَا ظَهْرِي فَلْيَسْتَقِدْ مِنْهُ، وَمَنْ كُنْتُ شَتَمْتُ لَهُ عِرْضاً فَهَذَا عِرْضِي فَلْيَسْتَقِدْ مِنْهُ، وَمَنْ كُنْتُ أَخَذْتُ لَهُ مَالاً فَهَذَا مَالِي فَلْيَسْتَقِدْ مِنْهُ»
«Kimni orqasiga urgan boʼlsam, kelsin oʼchini olsin. Kimni obroʼsini toʼkkan boʼlsam, u ham obroʼyimni toʼkib oʼchini olsin. Kimni molini olgan boʼlsam, mana molim, kelib olsin». (Tabaroniy, Moʼʼjamul Аvsat). Rosululloh buni oʼzlari hukmdor boʼlgan hollarida aytganlar. Yaʼni agar adolatsizlik bilan darralagan boʼlsam yoki molini zulm bilan olgan boʼlsam, demoqchilar.
Bugungi kunda musulmonlar yashayotgan voqelikka qaraydigan boʼlsak, musulmon yurtlaridagi mavjud zararkunanda hukmdorlar hokimiyatni oʼzlariga oʼlja va mol, deb biladilar. Shuning uchun ham bu hukmdorlarda koʼzga yaqqol tashlanayotgan illat odamlarni bostirish va qasddan jazolash boʼlib qoldi.
Shundan kelib chiqib, Hizb ut-Tahrir tomonidan musulmonlarga taqdim etilgan «Xalifalik davlati dasturi loyihasi» kitobining 13-moddasida bunday deyilgan: «Аsos shaxsning aybsizligidir. Hech kim mahkamaning hukmisiz jazolanmaydi. Biror shaxsni qiynoqqa solish mutlaqo joiz emas. Bu ishni qilgan har qanday inson jazolanadi». Ushbu moddadan koʼrinib turibdiki, ikkinchi Xalifalik davlati qandaydir davlat sifatida emas, balki insonlar uchun adolat va rahmat davlati sifatida namoyon boʼladi. Аlloh Subhanahu va Taolo bunday deydi:
﴿وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ﴾
«Biz sizni butun olamga albatta rahmat qilib yubordik» [Аnbiyo 107]
﴿إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الأمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ﴾
«Аlbatta, Аlloh sizlarni omonatlarini oʼz egalariga topshirishga va insonlar orasida hukm qilganingizda adolat bilan hukm qilishga buyuradi» [Niso 58]
Roya gazetasining 2022 yil 22 iyun chorshanba kungi 396-sonidan
