بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Nahza suv ombori qurilishi hamda Misr bilan Sudan hukmdorlarining Ummat manfaatlaridan voz kechishlari
G‘odat Abdujabbor Ummu Avvob qalamiga mansub
Sudan bosh vaziri Abdulloh Hamduk Nahza suv ombori masalasini kuzatib borish uchun oliy komissiya tuzish to‘g‘risida qaror chiqardi. Hamduk raisligidagi ushbu komissiyaga a’zolar quyidagilardan iborat bo‘ldi: vazirlar mahkamasi vaziri, Adliya vaziri, Irrigatsiya va suv resurslari vaziri (a’zo va ma’ruzachi), tashqi ishlar vaziri vazifasini bajaruvchi, davlat xavfsizlik xizmati raisi va harbiy razvedka xizmati raisi.
Irrigatsiya va suv xo‘jaligi vazirligi matbuot xizmatining 2020 yil 23 iyul payshanba kuni nashr qilgan xabariga ko‘ra, komissiyaning vazifasi esa, quyidagilardan iborat bo‘ldi: Sudanning strategik manfaatlarini ilgari surish uchun Nahza suv ombori ustida olib borilgan muzokaralar ishini kuzatib borish; kutilayotgan foydani maksimal darajaga olib chiqib, salbiy natijalarni kamaytirish uchun irrigatsiya va suv xo‘jaligi vazirligiga tegishli ko‘rsatmalarni ishlab chiqish; komissiyaning o‘z vazifalarini bajarishiga yordam beradigan hujjatlar bilan tanishib chiqish.
Nahza suv ombori Nil havzasi mintaqasidagi va Yaqin Sharqdagi navbatdagi urushdan darak bermoqda. Bu urush suv xavfsizligini ta’min etish uchun bo‘lishi ham mumkin. Hozirgi bosqichda suv xavfsizligi, ayniqsa, cho‘l zonasida joylashgan Misr uchun eng ustuvor muhim masalalardan biri bo‘lgani bois, suv mojarosi Yaqin Sharq mintaqasidagi vaziyatni keskinlashtirayotgan omillarga qo‘shimcha omilga aylanadi.
Misr bilan Efiopiya davlatlari xalqlar o‘rtasidagi keskin janjallarga, ayniqsa, ijtimoiy tarmoqdagi dahanaki janglarga kirib qolgan. Eng yomoni esa, Sisiy tutgan pozitsiya bo‘ldi. U Efiopiya bosh vazirining to‘g‘onni to‘ldirish qarorini e’lon qilganiga nisbatan ham, uni himoya qilish uchun urush qilishni dastaklayotganiga nisbatan ham sukut saqlash pozitsiyasida turdi. Shunga qaramay, suv ombori muzokaralari masalasiga yaqin bo‘lgan misrlik manbalarga ko‘ra, Misr rejimi Efiopiya to‘g‘onining muvaffaqiyatsiz muzokaralariga javoban biror harbiy harakatga kirishi ehtimoldan yiroqdir. Chunki bu masalada aytilayotgan har qanday bayonotlar vaqti-vaqti bilan rasmiy axborot vositalari tomonidan yangrab turadigan «shovqin»lardan boshqa narsa emas. Zero, rasmiy axborot vositalariga xavfsizlik idoralari tomonidan Misrdagi jamoatchilik fikrini jilovlash uchun ko‘rsatmalar berib turiladi.
Hammaga ma’lumki, Suv omborini to‘xtatib qolishga na Misr qodir, na Sudan. Ular hatto shu bilan bog‘liq muzokarada ham biror qarorga ega emaslar. Chunki ish yirik davlatlar qo‘lida. Ular o‘z malay hukmdorlarini istagan tomonga yurgizishyapti. Bu hukmdorlarning esa, mustaqil birorta gapni gapirish va biror ishni qilish qo‘llaridan kelmayapti, bil’aks, G‘arb qo‘lida qo‘g‘irchoq bo‘lib turishibdi.
Suv urushi rejasini tuzgan kimsalar yahudiylardir. Ular urushni yigirmanchi asr boshlarida Britaniyaning Misrdagi Irrigatsiya masalalari bo‘yicha Akademiyasining faxriy a’zosi lord Kroumer loyihasi bo‘yicha boshlashgan. 1955 yilda esa, yahudiy vujudining birinchi bosh vaziri David ben-Gurion bunday bayonot bergan: «Yahudiylar arablar bilan suv urushiga kirishyapti. «Isroil»ning taqdiri ayni urush natijasiga bog‘liq. Agar biz urushda muvaffaqiyat qozonolmasak, Falastinda qololmaymiz». 1974 yil Elisha Kelli ismli bir yahudiy muhandis Misr suvlarini yahudiy vujudi tomon tortish loyihasini ishlab chiqdi. Loyihaga ko‘ra, Nil daryosi suvlari bilan Ismoiliya kanali kengaytiriladi, kanalning suv tezligini sekundiga 30 kilometrga ko‘tariladi va bu suvni Suvaysh kanali pastidan suzgich orqali Telь-Avivga etkaziladi. Yahudiylar ayni reja orqali yiliga 8 milliard kubometr suv olishga harakat qilishmoqda.
Yahudiylar qator musulmon mamlakatlaridan atrofimizga ittifoqchi halqa tuzmagunimizcha, ushbu rejamizni amalga oshirolmaymiz, degan xulosaga kelishdi. O‘shanda 1956 yilda David ben-Gurion «yahudiylarning tashqi siyosatdagi o‘zgarmas maqsadlaridan biri halqa mamlakatlarining mintaqaviy to‘siqlaridan sakrab o‘tish siyosatidir», deya bayonot bergan. (Knesset siyosiy lug‘ati).
Nahza ombori masalasiga kelsak, Britaniyadagi Inson huquqlari bo‘yicha arab davlatlari tashkiloti «ayni suv ombori qurilishida Isroilning ishtirok etayotganidan ogohlantirdi. Italiyaning «Salini» shirkati «Isroil»ning ishtirok etishidan to‘la xabardor bo‘la turib, qurilish bitimining birinchi imzolovchisi bo‘lganini, shuningdek, Quddusdagi yahudiy turar joylari qurilishi amaliyotiga aralashgan va Frantsiyaga tegishli bo‘lgan «Alstom» kompaniyasi ham qurilishga hissa qo‘shganini ta’kidladi. Tashkilot suv ombori qurilishini moliyalashtirish bilan bog‘liq qimmatbaho qog‘ozlarni sotib olish maqsadida Efiopiya elchixonasi bilan bog‘landi. Ammo unga qimmatbaho qog‘ozlarning «Isroil»dagina mavjudligi, chunki u asosiy sherik hisoblanishi ayon bo‘ldi!» (Quds arabiy, 2013 yil 4 iyun). Amerikalik siyosiy tahlilchi Maykl Keller Telь-Avivda efiopiyalik vazirlar bilan anjuman o‘tkazilganini ochiqladi. Unga ko‘ra, anjumandan, vazirlarni Nil daryosi suvini to‘sish uchun to‘g‘onlar qurib bitkazish va Sudanga ketadigan suv harakatini bo‘g‘ishga ko‘ndirish, buning evaziga «Isroil» ularga ikki yuz milliondan ziyod moliyaviy yordam hamda og‘ir qurol-aslaha va samolyotlar berishga va’da qilganiga ishontirish maqsad qilindi. (Daily Mail gazetasi, 2007 yil 20 may).
Qurilgan to‘g‘on Nil daryosining asosiy irmog‘i bo‘lgan Moviy Nilda, Efiopiya-Sudan chegarasidan 20-40 km. masofada joylashgan bo‘lib, o‘zida 74 milliard kubometr suv saqlay oladi. Ushbu suv omborini qurish fikri 1956 yil paydo bo‘ldi. Keyin 1964 yil AQShdagi analitik tajriba dargohida, Misrga murojaat qilinmagan holda, qurilish uchun yakuniy er belgilandi. Vaholanki, 1929 yilgi Nil bo‘yi davlatlari kelishuvi Misrga Nil daryosi va uning irmoqlarida har qanday loyihaga e’tiroz bildirish huquqini bergan. 1929-1956 yillardagi bu bitimga isyon qilindi. Chunki bitimda Nil oqimida biror to‘g‘on qurishga kirishishdan oldin avvalo Misr bilan Sudanga murojaat qilish lozimligi shart qilingan edi. 2010 yil 14 may kuni Efiopiya rahbarligidagi ushbu Entebbe bitimiga uch davlat imzo chekib, shu orqali Misr bilan Sudanga qarshi kurash boshlashdi. Keyin Nahza suv ombori qurilishiga yashil chiroq yoqilgach, 2010 yil to‘g‘onning yakuniy proekti tayyor bo‘lgani e’lon etildi. 2011 yil loyiha rasman e’lon etilgach, atigi bir kundan so‘ng hech qanday tendersiz Italiya kompaniyasiga 4,8 milliard dollarlik shartnoma mablag‘i ochildi. 2013 yil to‘g‘onning temir-betonli poydevori qurilishini boshlash uchun Moviy Nil oqimini burish ishlari nihoyasiga etdi.
Misr bilan Sudan hukmdorlarining malayligi Nahza suv ombori qurilishida asosiy omil bo‘ldi. Chunki ikkala davlat 2015 yil 23 mart kuni Efiopiya bilan «printsipial kelishuv»ga imzo chekishdi. Bu bilan Sudan va Misr hukmdorlari suv ombori qurilishiga zimdan e’tirof etgan bo‘lishdi, bildirgan shuncha e’tirozlari yuzaki ekanligi namoyon bo‘ldi.
Hizb ut-Tahrir to‘g‘on qurilishidan tinmay ogohlantirib kelgan hamda 2017 yil «Nahza suv ombori va suv urushi darakchisi» nomli broshyura nashr qilib, unda ushbu inshootning xavf-xatarlarini ochiq bayon qilgan bo‘lsa-da, biroq dushmanning rejasini tiz cho‘kib bajarish bugungi kundagi musulmon yurtlari hukmdorlarini doimiy odati bo‘lib qolaverdi!
Efiopiya suv saqlash uchun ham, qishloq xo‘jaligi uchun ham suvga muhtoj emas. Chunki uning suvga bo‘lgan ehtiyojining 98 %i yomg‘irdan keladi! Elektr energiyasiga kelsak, u olti million megavattga muhtojmas, chunki Nil havzasini idora qilish bo‘yicha ekspert doktor Honiy Ruslan bunday bayonot bergan: «Ularning qo‘lida 30ta to‘g‘on qurish rejasi mavjud, bu degani taxminan 75 million megavatt elektr yarata olishini anglatadi. Boshqacha aytganda, bu ularning ehtiyojidan to‘rt barobar ko‘p, demakdir!» (Sado balad, 2013 yil 31 may). Bularning barchasidan ko‘rinib turibdiki, Nahza suv ombori elektr energiyasi uchun ham, qishloq-xo‘jalik uchun ham, suv saqlash uchun ham qurilgani yo‘q, bularning hammasi ularning da’vosi, xolos. Balki bu yahudiylar qo‘llovi va AQSh olqishi asosida Islom Ummatiga shantaj qilish uchundir!
Nahza suv omborining oqibatlariga kelsak, u Misr va Sudan uchun tom ma’noda halokatlidir!
Birinchidan: Moviy Nil suvlari oqimining Efiopiya tomonidan boshqarilishi Misr va Sudanga salbiy ta’sir qiladi. Ayniqsa, suv omborini to‘ldirish muddati bo‘lgan besh yillik davrda. Chunki bu muddatda yiliga Misr 12 milliard kubometr, Sudan 3 milliard kubometr suv yo‘qotadi. Bu ikkala davlatda millionlab gektar maydonning qurg‘oqchilikka uchrashiga va millionlab fermerlarning ko‘chib ketishiga olib keladi, shuningdek, ikki davlatning elektr energiya ishlab chiqarishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi.
Ikkinchidan: Biror sabab bilan (Alloh asrasin) suv ombori o‘pirilib ketsa, quturgan suv Sudan shaharlarini ko‘mib qolib… u erdagi tiriklikni yo‘q qiladi. Shu bilan birga Nil daryosi bo‘yidagi har bir to‘g‘onni vayron qiladi. Bu suv Misrga ham etib borib, unga ham salbiy ta’sir qilishi mumkin.
Uchinchidan: Nahza suv ombori qurg‘oqchilikka olib kelib, barcha dalalarga zarba beradi, har mavsumda to‘lib oqayotgan daryodan foydalanuvchi ekinzorlar zarar ko‘radi hamda butun mintaqadagi ekologiyaga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
To‘rtinchidan: Suv ombori 75 milliard kubometr suvni ushlab qoladi. Bu esa, Misrning yiliga 55,5 milliard kubometrlik ulushidan ortiq ekanini anglatadi! To‘g‘onda shuncha hajmdagi suvning saqlanishi yuqori to‘g‘on energiyasining taxminan 25-40 %ga pasayishiga olib keladi… Oqibatda yuqori Misr rayonlari zulmatda qoladi, taxminan 5 million gektar er maydoni cho‘lga aylanadi, Nil Delьtasining quyilish qismlari sho‘rligi keskin ortib ketadi!
Beshinchi: Mutaxassislar fikricha, Nahza to‘g‘onining o‘pirilishi Sudanning uchta to‘g‘onining (Roseyres, Marviy, Sinnor to‘g‘onlarining) o‘pirilishiga olib keladi, Xartumni butunlay suv ostiga g‘arq qiladi. Shuningdek, quturgan suv to‘lqini 18 kunga qolmay Asuan GESiga etib boradi. Ma’lumki, mutaxassislarning ta’kidlashicha, Nahza omborining chidamliligi imkoniyat darajasining to‘qqizu o‘ndan biridan oshmaydi. Ya’ni, bu juda zaif qurilganini anglatadi, go‘yo birinchi zarba yoki silkinishdayoq vayron bo‘lishi uchun shunday qurilganga o‘xshaydi! Keyin, uning Sudan hududiga yaqin bo‘lgani uchun, suvning o‘pirilishi Efiopiyaga ta’sir qilmaydi, balki butun falokat Sudan bilan Misrni nishonga oladi.
Bu Hamduk qachongacha komissiyalar to‘g‘ri echim bermoqda, deya og‘iz ko‘pirtirarkin, axir, to‘g‘ri echim aynan malay rejimlarning baloning boshi ekanligi-ku, shu komissiyalarning o‘zi yahudiy vujudini jonidan ham ortiq himoya qilyapti-ku?!
Mudom bu yuvindixo‘r rejimlar mavjud bo‘lib turaverar ekan, bizning siyosiy irodamiz mustamlakachi kofir irodasiga garov bo‘lib qolaveradi. Shuning uchun Alloh, Rosuli va mo‘minlarning do‘sti bo‘lmish roshid Xalifalikni barpo etishga qattiq harakat qilmog‘imiz darkor.
Roya gazetasining 2020 yil 5 avgust chorshanba kungi 298-sonidan