16 oktyabrya
Hizb ut-Tahrir amiri olim, shayx Ato ibn Xalil Abu Roshtaning Feysbuk sahifasidagi ziyoratchilarning bergan savollariga javoblaridan Sawt Altahrirning sog’liq sug’urtasiga doir savoliga javob
Savol: Assalamu alaykum va rohmatullohi va barokatuh Davlatga tobe bo’lmagan muassasa xizmatchisining sog’liq sug’urtasi shirkati bilan shartnoma tuzgan muassasa sug’urtasida ishtirok etishining hukmi nima? Muassasa vakili bo’lgan xizmatchining maxsus sog’liq sug’urtasi shirkati bilan shartnoma tuzishining hukmi nima?
Javob: Va alaykum assalom va rohmatullohi va barokatuh Siz ey birodar savolga yana ham aniqlik kiritsangiz yaxshi bo’lardi… Har holda, agar savoldan xizmatchilarning soqliqlari o’zlari ishlayotgan muassasa tomonidan sug’urta qilinishining hukmi maqsad qilingan bo’lsa, ya’ni muassasa xizmatchini va oilasini davolash evaziga uning maoshidan bir qismini qirqib qolsa buning javobi quyidagicha:
Sog’liq sug’urtasiga nisbatan:
Agar sog’liqni sug’urta qilish ish shartnomasiga bog’liq bo’lsa, ya’ni uning o’zi alohida shartnoma emas, balki ishning shartlaridan biri bo’lsa joizdir. Agar uning o’zi alohida shartnoma bo’lsa joiz emas.
Buning tafsiloti quyidagicha:
Agar ish egasi ishchi bilan maoshidan bir qismini ushlab qolish evaziga uning yolg’iz o’zini yoki oila a’zolari bilan birga davolatishga kelishsa joiz. Chunki asl shartnoma ijara shartnomasidir va ish egasining ishchini yoki uning oila a’zolarini davolatishi ish shartnomasiga bog’liq. Shartnomalardagi shartlar faqat ta’qiqlanganiga nusus kelgan bo’lsagina ta’qiqlanadi, masalan, haromni halol yoki halolni harom qilish kabi. Uning joiz bo’lishi uchun unga ruxsat beradigan nususga hojat yo’q, balki ta’qiqlanishiga nusus kelmasligi lozim. Ya’ni u amallarga o’xshamaydi. Amallardagi asl shar’iy hukmga bog’lanishdir. Shuning uchun amallarda qilishga ruxsat bergan nusus bo’lishi lozim. Shartnomalarda esa shartlar joiz, faqat uning ta’qiqlanganiga nusus kelmagan bo’lishi lozim. Kasir ibn Abdulloh ibn Amr ibn Avf Muzaniy otasidan, otasi bobosidan rivoyat qilgan hadisda Rosululloh SAV dedilar:
«وَالْمُسْلِمُونَ عَلَى شُرُوطِهِمْ إِلَّا شَرْطًا حَرَّمَ حَلَالًا أَوْ أَحَلَّ حَرَامًا»
«Musulmonlar o’z shartlariga vafo qilishlari lozim, faqat halolni harom yoki haromni halol qiladigan shartga vafo qilmaydilar» (Termiziy rivoyati).
Bu bir jihatdan, boshqa jihatdan esa bunda ishchining maoshidan bir qismi ushlab qolinadi. Shunga binoan ish egasining ishchinining yoki uning oila a’zolarining sog’lig’ini sug’urta qilishi maoshdan qirqib qolish evaziga bo’ladi. Bu joizdir, avval boshdanoq ishchi va oilasining sog’lig’i sug’urta qilinganmi yoki avval ishchining o’zining, keyinroq ishchi bilan ish egasining o’rtasida o’zaro rozilik bilan uning oila a’zolarining ham sog’lig’i sug’urta qilinib, shartnomaning bir qismiga aylanib qolganmi, buning farqi yo’q. Bular joizdir.
Ammo sog’liq sug’urtasi o’zi alohida shartnoma bo’lsa joiz emas. Ya’ni bir muassasa tuzilib bu muassasa jamoatchilikka «kim kasal bo’lgan paytida davolanishni istasa har oy bizga mablag’ o’tkazsin. Biz o’tkazilgan bu mablag’ evaziga uning davolanishini kafolatlaymiz» deb e’lon tarqatadi va odamlar bilan shuning ustida shartnoma tuziladi. Bu noaniq narsa ustidagi shartnomadir. Chunki inson qachon kasal bo’lishi va kasalining og’ir yoki engil bo’lishini bilmaydi.
Birodaringiz 26 zul-qa’da 1434h
Ato ibn Xalil Abu Rashta 2 oktyabr 2013m